Tablica upamiętniająca siedzibę sztabu IV Obwodu AK „Ochota"

Tablica upamiętniająca siedzibę sztabu IV Obwodu AK „Ochota”,
ul. Juliana Ursyna Niemcewicza 5
Napis na tablicy:
W tym zespole budynków, w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego 1 VIII 1944 r.
mieścił się sztab IV Obwodu Ochota Okręgu Warszawa Armii Krajowej
Stąd nocą z 1 na 2 VIII 1944 r. część oddziałów powstańczych pod dowództwem
ppłk Mieczysława Sokołowskiego „Grzymały” wyruszyła z Warszawy stoczywszy
2 sierpnia krwawy bój pod Pęcicami dotarła do Lasów Chojnowskich,
skąd po reorganizacji i dozbrojeniu podjęła powrót do walczącej stolicy staczając
19 VIII bój pod Wilanowem, w którym poległ ppłk „Grzymała”.
Żołnierze AK z Ochoty, którzy przebili się
na Mokotów uczestniczyli w dalszych walkach powstańczych.
Latem 1944 roku sztab obwodu był następujący:
- dowódca - ppłk Mieczysław Sokołowski „Grzymała”;
- zastępca i szef sztabu - mjr Zenon Bayer „Zenon”;
- oficer organizacyjny i zastępca szefa sztabu - kpt. Janusz Chyczewski „Pawlak”;
- oficer wywiadu - kpt. Roman Talarek „Gronowski”;
- oficer łączności - ppor. Stefan Trzebski „Czerw”;
- oficer wyszkolenia - Lucjan Dobaczewski „Korwin”;
- oficer do zleceń - ppor. Jan Petrykowski „Zabawa”;
- kwatermistrz - ppor. Michał Karwacki „Sowa”;
- oficer broni - por. Andrzej Chyczewski „Gustaw”;
- referent żywnościowy - kpr. Łodyński „Łagoda”;
- naczelny lekarz obwodu - kpt. Jan Goldman-Zaborowski;
- szef referatu prasowego - Jerzy Zapasiewicz „Uczony”;
- kapelan - ks. Jan Salamucha „Jan”;
- dowódca plutonu osłonowego 438 - pchor. „Janusz”, NN.
W skład obwodu wchodziły trzy rejony:
- Rejon I (Ochota, Szczęśliwice) kryptonim „XXIV-41” - dowódca kpt. Tadeusz Jasiński „Zych” (720 żołnierzy);
o I Zgrupowanie - dowódca kpt. Michał Pankiewicz „Wacław” (340 żołnierzy);
* 1 kompania - dowódca ppor. rez. Tadeusz Witt „Zemsta” (plutony: 410, 410, 419);
* 2. kompania - dowódca ppor. rez. Józef Winiarski „Prostak” (plutony 403, 416, 417);
* 3. kompania - dowódca ppor. rez. Eugeniusz Kołodziejczyk „Orliński” (plutony 412, 413, 426);
o II Zgrupowanie (późniejszy batalion „Odwet”) - dowódca por. Witold Daab „Stefan” (240 żołnierzy);
* kompania - dowódca ppor. Jerzy Urbański „Jur” (plutony 401,421);
* kompania - dowódca ppor. rez. Józef Chabros „Dybowski” (plutony 402, 422, 427);
* kompania - dowódca ppor. Jan Petrykowski „Zabawa”;
o III Zgrupowanie - dowódca ppor. Tadeusz Kotecki „Kalina” (plutony 404,405,406 i pluton bez numeru, 140 żołnierzy);
- Rejon II (pl. Narutowicza, ul. Wawelska, Filtrowa) kryptonim „XXIV-42” - dowódca kpt. Eugeniusz Kosiacki „Korczak” (320 żołnierzy);
o I Zgrupowanie (II Batalion OW PPS) - dowódca plut. pchor. Jan Kołtuniak „Kielecki” (plutony 431, 432, 120 żołnierzy);
o II Zgrupowanie - dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski „Stach” (plutony 435, 436, 437, 120 żołnierzy);
o III Zgrupowanie - dowódca por. Stanisław Junk „Brzoza” (plutony 433, 434, 80 żołnierzy);
- Rejon III (ul. Barska, Dworzec Zachodni) kryptonim „XXIV-43” - dowódca por. Andrzej Chyczewski „Gustaw” (240 żołnierzy);
o I Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Czesław Łapiński „Brzeski” (plutony 407, 451, 453, 120 żołnierzy);
o II Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Jan Matraś „Janek” (plutony 414, 415, 420, 120 żołnierzy).
Razem w oddziałach liniowych było 1280 żołnierzy.
- Sztab Obwodu i poczet dowódcy (pluton 438) - 70 żołnierzy
- Pluton łączności i harcerski pluton BS - 60 żołnierzy
- Pluton minerski - 30 żołnierzy
- „ODB-18” (przed 1 sierpnia 1944 roku zużyty)
- Pluton kadrowy WSOP obwodu - 40 żołnierzy
- Wojskowa Służba Kobiet (200 sanitariuszek i ok. 100 łączniczek)
Łącznie siły IV Obwodu to około 1880 żołnierzy.
W czasie powstania oddziały IV Obwodu Ochota miały opanować:
- koszary w Domu Akademickim przy pl. Narutowicza, obsadzone przez ok. 350 funkcjonariuszy Schutzpolizei;
- koszary w budynkach Akademii Nauk Politechnicznych i Dyrekcji Lasów Państwowych obsadzonych przez dwie kompanie SS w sile ok. 300 żołnierzy;
- koszary w budynku szkoły przy ul. Tarczyńskiej 8, gdzie stacjonowała kompania SS w sile ok. 150 żołnierzy.
Oddziały powstańcze miały też zamknąć i utrzymać prowadzące przez dzielnicę drogi przelotowe, a więc osłaniać Warszawę od południowego zachodu.
1 sierpnia na wyznaczone miejsca koncentracji stawiło się ok. 600 żołnierzy. Nie dotarła na czas cała broń, którą rozporządzał obwód. Wobec znacznej przewagi liczebnej i ogniowej nieprzyjaciela oraz utraty elementu zaskoczenia natarcia podjęte o godzinie „W” nie powiodły się. Większość oddziałów wycofano poza miasto. 2 sierpnia stoczono bój pod Pęcicami, w którym poległo ok. 100 żołnierzy. Następnie oddziały wycofały się na koncentrację do Lasów Chojnowskich.
Pozostałe na Ochocie jednostki przeszły do obrony, tworząc dwie reduty:
- „Wawelska” - w czworoboku bloków przy ul.: Wawelskiej, Pługa, Mianowskiego i Uniwersyteckiej - pod dowództwem ppor. Jerzego Gołembiewskiego „Stacha”;
- „Kaliska” - w zespole budynków Monopolu Tytoniowego i przyległych domów - pod dowództwem por. Andrzeja Chyczewskiego „Gustawa”.
Grupa „Wawelska” wytrwała na pozycjach do 11 sierpnia, kiedy - wobec braku amunicji i możliwości kontynuowania walki - wycofała się kanałami do Śródmieścia Południe. Tam została wcielona do batalionu „Iwo” i brała udział w jego akcjach bojowych. Od początku września, w ramach batalionu „Ostoja”, odpierała Niemców nacierających wzdłuż Al. Jerozolimskich. Tam też dotrwała do momentu kapitulacji powstania.
Grupa „Kaliska” walczyła w rejonie ul. Kaliskiej i Barskiej. Zajmowane stanowiska utrzymano do 10 sierpnia, kiedy wobec wyczerpania wszelkich możliwości prowadzenia walki, wycofano się na koncentrację do Lasów Chojnowskich.
Po reorganizacji i uzupełnieniu stanu oddziały zgrupowane w Lasach Chojnowskich rozpoczęły przemarsz do Warszawy staczając 19 sierpnia bój pod Wilanowem w którym poległ ppłk „Grzymała”. Po przejęciu dowództwa przez por. „Stacha”, ocalali żołnierze dotarli do Warszawy i brali udział w walkach w Wilanowie, na Sadybie, Czerniakowie i Mokotowie, walcząc do końca powstania.