Dom Zylberbarta i Bigielmana
Budynek przy ul. Bolesława Prusa 11 (kiedyś 3), przy wejściu do parku Potulickich.
http://poznaj.pruszkow.pl/wp-content/gallery/pruszkowscy-zydzi-punkt-d/kkp9220269.jpg
Mieszkańcy domu zostali wysłani do obozów zagłady.
W budynku znajdowało się 20 mieszkań.
Przykładowi mieszkańcy
W budynku mieszkali m.in.:
- klezmer Mosze Engel. Wędrował i grał w różnych miejscach. Grał na skrzypcach, które przemawiały do serc uczestników wesel. Kobiety wylewały łzy słuchając go. Mosze potrafił dostroić swoją muzykę do ludzi zgromadzonych na weselu. Zwykle tańczono „Mycwa tancl”.
- zegarmistrz Lejbisz Goldsztajn, zwany Zajgermacherem. Nie uchodził za najlepszego fachowca. Nigdy nie oszukał żadnego klienta. W czasie gdy nie miał nic do roboty, a była to większa część roku, zajmował się czytaniem psalmów, choć nie zawsze znał znaczenie słów.
- nauczyciel Lewi Wajscberg, zadeklarowany wróg religii. Wyróżniał się inteligencją i ciętym językiem. Wajscberg zasłynął tym, że w święta stawał przed bożnicą i sprzedawał lewicową gazetę Folkscajtung, czym wywoływał ogólne oburzenie. Z zawodu był nauczycielem, ale nie uczył w Pruszkowie. Dla człowieka z takimi poglądami nie znalazłoby się miejsce w Ibryi – szkole prowadzonej przez Leona Koziebrockiego – znanego pruszkowskiego nauczyciela, charyzmatycznego organizatora życia kulturalnego, zadeklarowanego syjonistę. Lewi Wajscberg musiał szukać pracy gdzie indziej. W innych szkołach też długo nie zagrzał miejsca. Żydowskie miasteczka nie lubiły takich „bojowników”.
- woźnica Abraham Haberman, nazywany Hilukiem, być może po ojcu lub dziadku. Miał on konny wóz, typ jak z książki Szalom Alejchema czy Mendele Mojcher Sforim. Rozumiał swoje szkapy i prawie nigdy nie podnosił na nie bata. Starał się dostać do mykwy po ciężko przepracowanym tygodniu i to było dla niego duchowe oczyszczenie. Gdy jego synowie zamienili konie na samochód z polskim szoferem i już nie świętowali szabasu, on wrócił do swych koni, których mu brakowało.
Zdjęcia
Widok ogólny miasta (ok. 1935). Zdjęcie niniejsze wykonane zostało z dachu domu przy ul. Kościuszki 44. Po lewej stronie, na pierwszym planie, widoczna jest charakterystyczna wieżyczka sąsiedniej kamienicy nr 42.
Po drugiej stronie ulicy na tle drzew Parku Potulickich widać fragment apteki Bielawskiego przy ul. Prusa 32 i zaraz na prawo – elewację wysokiej kamienicy nr 11 Zylberbarta i Bigielmana, mieszczącej wówczas ośrodek zdrowia.
http://www.pruszkow.pl/__data/assets/pdf_file/0004/19732/Album-Stary-Pruszkow_lo-1.pdf
Źródła
- http://poznaj.pruszkow.pl/trasy/sladami-pruszkowskich-zydow/
- https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/p/597-pruszkow/113-zabytki-kultury-materialnej/28505-dom-przy-ul-b-prusa-11
- http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/55915/00060912%20-%20Skwara%20M%20-%20Pruszkowscy%20%C5%BBydzi%20-%20Z.535371%20-%20Kopia.pdf
Budynek przy ul. Bolesława Prusa 11 (kiedyś 3), przy wejściu do parku Potulickich.
http://poznaj.pruszkow.pl/wp-content/gallery/pruszkowscy-zydzi-punkt-d/kkp9220269.jpg
- klezmer Mosze Engel. Wędrował i grał w różnych miejscach. Grał na skrzypcach, które przemawiały do serc uczestników wesel. Kobiety wylewały łzy słuchając go. Mosze potrafił dostroić swoją muzykę do ludzi zgromadzonych na weselu. Zwykle tańczono „Mycwa tancl”.
- zegarmistrz Lejbisz Goldsztajn, zwany Zajgermacherem. Nie uchodził za najlepszego fachowca. Nigdy nie oszukał żadnego klienta. W czasie gdy nie miał nic do roboty, a była to większa część roku, zajmował się czytaniem psalmów, choć nie zawsze znał znaczenie słów.
- nauczyciel Lewi Wajscberg, zadeklarowany wróg religii. Wyróżniał się inteligencją i ciętym językiem. Wajscberg zasłynął tym, że w święta stawał przed bożnicą i sprzedawał lewicową gazetę Folkscajtung, czym wywoływał ogólne oburzenie. Z zawodu był nauczycielem, ale nie uczył w Pruszkowie. Dla człowieka z takimi poglądami nie znalazłoby się miejsce w Ibryi – szkole prowadzonej przez Leona Koziebrockiego – znanego pruszkowskiego nauczyciela, charyzmatycznego organizatora życia kulturalnego, zadeklarowanego syjonistę. Lewi Wajscberg musiał szukać pracy gdzie indziej. W innych szkołach też długo nie zagrzał miejsca. Żydowskie miasteczka nie lubiły takich „bojowników”.
- woźnica Abraham Haberman, nazywany Hilukiem, być może po ojcu lub dziadku. Miał on konny wóz, typ jak z książki Szalom Alejchema czy Mendele Mojcher Sforim. Rozumiał swoje szkapy i prawie nigdy nie podnosił na nie bata. Starał się dostać do mykwy po ciężko przepracowanym tygodniu i to było dla niego duchowe oczyszczenie. Gdy jego synowie zamienili konie na samochód z polskim szoferem i już nie świętowali szabasu, on wrócił do swych koni, których mu brakowało.
Widok ogólny miasta (ok. 1935). Zdjęcie niniejsze wykonane zostało z dachu domu przy ul. Kościuszki 44. Po lewej stronie, na pierwszym planie, widoczna jest charakterystyczna wieżyczka sąsiedniej kamienicy nr 42. Po drugiej stronie ulicy na tle drzew Parku Potulickich widać fragment apteki Bielawskiego przy ul. Prusa 32 i zaraz na prawo – elewację wysokiej kamienicy nr 11 Zylberbarta i Bigielmana, mieszczącej wówczas ośrodek zdrowia. http://www.pruszkow.pl/__data/assets/pdf_file/0004/19732/Album-Stary-Pruszkow_lo-1.pdf
- http://poznaj.pruszkow.pl/trasy/sladami-pruszkowskich-zydow/
- https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/p/597-pruszkow/113-zabytki-kultury-materialnej/28505-dom-przy-ul-b-prusa-11
- http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/55915/00060912%20-%20Skwara%20M%20-%20Pruszkowscy%20%C5%BBydzi%20-%20Z.535371%20-%20Kopia.pdf