Tablica pamiątkowa akcji Most III
http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/images/tarnow/tar_most.jpg
Napis na tablicy:
W TYM MIEJSCU UKRYWANO/ DOKUMENTACJĘ I CZĘŚCI/ NIEMIECKIEJ RAKIETY V-2/ TRANSPORTOWANEJ W LIPCU 1944 R/ Z WARSZAWY DO LONDYNU/ PRZEZ ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ/ W RAMACH AKCJI "MOST III"/ MIESZKAŃCY/ TARNOWA/ 27 IX 2002 r
Na terenie Puszczy Sandomierskiej Niemcy zorganizowali poligon pod nazwą „Artillerzielfeld-Blizna". Był to poligon doświadczalny specjalnej broni rakietowej. Tutaj dokonywano prób z rakietami V-l, a następnie V-2. Rakieta V-2, która miała siać terror wśród aliantów, a ostatecznie przechylić szalę zwycięstwa na rzecz III Rzeszy.
Dowództwo Armii Krajowej otrzymało z Londynu rozkaz zdobycia egzemplarza rakiety w celu jej gruntownego przebadania.
Na podstawie zebranych materiałów oficerowie wywiadu obwodów AK Dębica i Kolbuszowa sporządzali meldunki, które przesyłali do szefa wywiadu inspektoratu AK Rzeszów Mieczysława Wałęgi („Jur"). Zbiorcze meldunki, poprzez okręg AK Kraków, trafiały do Komendy Głównej.
Zdobycie i zbadanie rakiety
Opracowano plan odłączenia wagonu z rakietą z transportu kolejowego zmierzającego z fabryki do poligonu w Bliźnie. W trakcie przygotowań do akcji nadeszła z Siedlec wiadomość, że jedna z rakiet spadła 20 maja 1944 r. nad Bugiem i nie wybuchła.
W tajemnicy przed Niemcami wydobyli ją miejscowi żołnierze AK. W dobrze zorganizowanych działaniach osłonowych wydobycia rakiety uczestniczył m.in. oddział partyzancki mjr. "Zenona" Stefana Wyrzykowskiego.
Rakietę, przełamaną na poł, przewieziono wozami konnymi do stodoły Aleksandra Walczuka na kolonię wsi Hołowczyce.
Po rozebraniu pocisku na części zostały one stopniowo przewiezione w workach z kartoflami do Warszawy mjr przez dr Zygmunta Niepokója, jego samochodem zarejestrowanym dla zwalczania epidemii.
Części zostały zbadane w tajnych laboratoriach AK przez specjalistów z Politechniki Warszawskiej, m.in. prof. Janusz Groszkowski - system sterowania, prof. Marceli Struszyński - napęd rakiety i inż. Antoni Kocjan. Został sporządzony dokładny opis rakiety.
Pod koniec czerwca 1944 r. w Londynie zdecydowano o dostarczeniu aliantom części pocisku oraz sporządzonej dokumentacji, miało to nastąpić w ramach operacji Most III. Po porozumieniu z Inspektoratem AK w Tarnowie, na miejsce lądowania alianckiego samolotu wybrano łąki w rejonie wsi Wał-Ruda. Lądowisko otrzymało kryptonim „Motyl”.
Części rakiety V-2, ukryte w butlach tlenowych zostały przewiezione autem z Warszawy do Tarnowa i zdeponowane w budynku, który stał tu w miejscu obecnego budynku PKS. Kierownikiem transportu był Marian Dembiński ps. „Albert”.
Akcja Most III
W nocy z 25 na 26 lipca 1944 r., po wylądowaniu na lądowisku „Motyl" koło miejscowości Wał Ruda, na północny zachód od Tarnowa, samolot 267 dywizjonu brytyjskiego, osłaniany przez miejscowe oddziały AK, wystartował z powrotem do Włoch. Zabrał części składowe rakiety, aparat radio i próbki paliwa oraz sporządzone dokumenty opisujące budowę V-2.
Dodatkowo samolotem odlecieli: Tomasz Arciszewski, późniejszy premier rządu polskiego po ustąpieniu Mikołajczyka, por. Tadeusz Chciuk („Celt", „Sulima"), por. Jerzy Chmielewski („Rafał"), ppor. Czesław Niciński i Józef Retinger. Obsługą naziemną akcji dowodził osobiście ówczesny inspektor inspektoratu AK Tarnów płk Stefan Musiałek-Łowicki („Mirosław").
Cała akcja, łącznie z pobytem na ziemi w Polsce trwała 10 godzin i 15 minut. Nowozelandzki pierwszy pilot, George Culliford, został za tę akcję odznaczony Orderem Virtuti Militari.
Dowódcą zabezpieczenia lądowiska „Motyl” był kapitan Władysław Kabat ps. „Brzechwa”. Operację zabezpieczał oddział AK „Urban”, w którym był m.in. Adam Gondek. W akcji wzięło udział ponad 400 osób.
• Rozpracowanie pocisków rakietowych V-1 i V-2
• Uroczystości w Wał Rudzie
Zdjęcia
https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/peenemunde-polacy-i-cudowna-bron-hitlera-rakieta-v-2
Rakieta V2 na wyrzutni
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki
Makieta pocisku V2 w Sarnakach
Piśmiennictwo
- http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/index.php/tarnow/796-tablica-pamiatkowa-akcji-most-iii
- http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/13224?t=Jak-Polacy-rozszyfrowali-sekret-V2
- https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1278610,V2-cudowna-bron-Hitlera-rozgryziona-przez-Polakow
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Most_III
- http://www.kedyw.info/wiki/Andrzej_Zag%C3%B3rski,_Okr%C4%99g_Krak%C3%B3w_Armii_Krajowej
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki
http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/images/tarnow/tar_most.jpg
W tajemnicy przed Niemcami wydobyli ją miejscowi żołnierze AK. W dobrze zorganizowanych działaniach osłonowych wydobycia rakiety uczestniczył m.in. oddział partyzancki mjr. "Zenona" Stefana Wyrzykowskiego.
Rakietę, przełamaną na poł, przewieziono wozami konnymi do stodoły Aleksandra Walczuka na kolonię wsi Hołowczyce.
Po rozebraniu pocisku na części zostały one stopniowo przewiezione w workach z kartoflami do Warszawy mjr przez dr Zygmunta Niepokója, jego samochodem zarejestrowanym dla zwalczania epidemii.
Części zostały zbadane w tajnych laboratoriach AK przez specjalistów z Politechniki Warszawskiej, m.in. prof. Janusz Groszkowski - system sterowania, prof. Marceli Struszyński - napęd rakiety i inż. Antoni Kocjan. Został sporządzony dokładny opis rakiety.
Pod koniec czerwca 1944 r. w Londynie zdecydowano o dostarczeniu aliantom części pocisku oraz sporządzonej dokumentacji, miało to nastąpić w ramach operacji Most III. Po porozumieniu z Inspektoratem AK w Tarnowie, na miejsce lądowania alianckiego samolotu wybrano łąki w rejonie wsi Wał-Ruda. Lądowisko otrzymało kryptonim „Motyl”.
Części rakiety V-2, ukryte w butlach tlenowych zostały przewiezione autem z Warszawy do Tarnowa i zdeponowane w budynku, który stał tu w miejscu obecnego budynku PKS. Kierownikiem transportu był Marian Dembiński ps. „Albert”.
Dodatkowo samolotem odlecieli: Tomasz Arciszewski, późniejszy premier rządu polskiego po ustąpieniu Mikołajczyka, por. Tadeusz Chciuk („Celt", „Sulima"), por. Jerzy Chmielewski („Rafał"), ppor. Czesław Niciński i Józef Retinger. Obsługą naziemną akcji dowodził osobiście ówczesny inspektor inspektoratu AK Tarnów płk Stefan Musiałek-Łowicki („Mirosław").
Cała akcja, łącznie z pobytem na ziemi w Polsce trwała 10 godzin i 15 minut. Nowozelandzki pierwszy pilot, George Culliford, został za tę akcję odznaczony Orderem Virtuti Militari.
Dowódcą zabezpieczenia lądowiska „Motyl” był kapitan Władysław Kabat ps. „Brzechwa”. Operację zabezpieczał oddział AK „Urban”, w którym był m.in. Adam Gondek. W akcji wzięło udział ponad 400 osób.
https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/peenemunde-polacy-i-cudowna-bron-hitlera-rakieta-v-2
Rakieta V2 na wyrzutni
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki
Makieta pocisku V2 w Sarnakach
- http://www.miejscapamiecinarodowej.pl/index.php/tarnow/796-tablica-pamiatkowa-akcji-most-iii
- http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/13224?t=Jak-Polacy-rozszyfrowali-sekret-V2
- https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1278610,V2-cudowna-bron-Hitlera-rozgryziona-przez-Polakow
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Most_III
- http://www.kedyw.info/wiki/Andrzej_Zag%C3%B3rski,_Okr%C4%99g_Krak%C3%B3w_Armii_Krajowej
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki