Siedziba Schuppo i Gestapo

Budynek podczas wojny,
przy zbiegu ul. Zgierskiej i Limanowskiego

W tym budynku w czasie wojny mieściła się siedziba ekspozytury Gestapo, a także VI rewiru Schupo (policji ochronnej). Stąd sprawowany był przez Niemców nadzór polityczny i policyjny nad gettem.
Schupo pilnowało porządku. Strzegło, aby nikt nie uciekł z getta ani nie wszedł nielegalnie na jego teren. Komendantowi VI rewiru Schupo podlegały wartownie getta. Było ich pięć:

I - przy zbiegu dzisiejszych ulic Podrzecznej i Zachodniej;
II - przy Franciszkańskiej i Smugowej;
III - przy Spornej i Boya-Żeleńskiego;
IV - przy Inflanckiej i Zagajnikowej;
V - przy Okopowej i Franciszkańskiej.

Poza tym wartownie znajdowały się wzdłuż granic getta, a także wydzielonych ulic: Zgierskiej i Limanowskiego. Posterunki ustawione były co 50-100 metrów. Od 1942 roku ich liczba się zmniejszyła, ustawiano je nawet co 400 metrów. Wokół getta umieszczono zapory i zasieki z drutu kolczastego. Wartownicy doskonale widzieli, czy ktoś się nie zbliża do granicy getta. Funkcjonariuszy Schupo w pilnowaniu getta wspierały najpierw specjalnejednostki policji i SS, a na przełomie 1940/1941 - batalion policji z Hamburga. Od kwietnia 1941 roku działał specjalny batalion policji porządkowej złożony z blisko 600 funkcjonariuszy.
Według zarządzenia komendanta Schupo z czerwca 1941 roku funkcjonariusze mogli strzelać do każdego Żyda usiłującego opuścić getto bez ostrzeżenia. Ten rozkaz był często nadużywany.
Funkcjonariusze Schupo przejmowali na Bałuckim Rynku transporty Żydów przybywających do getta. Przy udziale gestapo konfiskowali mienie, głównie pieniądze i biżuterię. Często robili to bardzo brutalnie. Już w kwietniu 1940 roku w tym samym budynku przy ul. Limanowskiego 1 dwa wydzielone pokoje zajmowała tajna polityczna policja państwowa, czyli gestapo. Od końca 1941 roku gestapo realizowało polecenia Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w sprawie tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej.
To funkcjonariusze gestapo brali bezpośredni udział w akcji przesiedleń tysięcy Żydów z Kraju Warty oraz z Europy Zachodniej do łódzkiego getta, a potem sukcesywnego wysyłania ich do Chełmna nad Nerem i Auschwitz. Gestapo stosowało terror, aresztowania, egzekucje. Miało swoich konfidentów na terenie getta. W realizacji polityki eksterminacji pomagały im inne formacje hitlerowskiej policji i SS oraz żydowska służba porządkowa, zwłaszcza jej specjalny oddział, tzw. Sonderkommando.
Źródło: Joanna Podolska, Litzmannstadt-Getto. Miejsca. Ludzie. Pamięć, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Księży Młyn, Łódź 2020, strony 87 - 88

Do dowódcy Rewiru spływały meldunki w sprawie użycia broni przez policjantów. Posterunek Schupo był dowodzony przez wachmistrza Jagera, który przyjmował transporty Żydów kierowanych do getta i wraz z funkcjonariuszami Gestapo przeprowadzał rewizje u przybyłych osób.
Granice getta były strzeżone przez policjantów ze 101 Batalionu Policji z Hamburga oraz ponad 240 policjantów z Policji Pomocniczej (Hilfspolizei — HiPo). Później oddziały ze 101 Batalionu zastąpione zostały na początku lutego 1942 r. przez Polizei Reserve Batallion Getto w sile ok. 600 funkcjonariuszy, rozlokowany w pięciu wartowniach wokół granic getta. W razie potrzeby do dyspozycji były także oddziały stacjonującej w Łodzi jednostki SS-Totenkopfverbande oraz siły z policyjnego szwadronu konnego stacjonującego w Julianowie na północy Łodzi przy ul. Stefana oraz policjanci z 2, 3, 4, 5, 8 i 24 rewiru policji, których obszar operacyjny przylegał do granic getta. Funkcjonariusze Schupo przejmowali na Bałuckim Rynku transporty Żydów przybywających do getta. Przy udziale gestapo konfiskowali mienie, głównie pieniądze i biżuterię. Na terenie getta po 19 maja 1940 r. utworzono posterunek policji kryminalnej Kripo nazwany Sonderkommando i oznaczony symbolem K II/5 — Getto, a później przemianowany na Kriminalkommisariat — Getto. Jego siedziba znajdowała się w dawnym budynku parafialnym przy ul. Kościelnej 8 w tzw. „czerwonym domku. Zadaniem Kripo było zwalczanie szmuglu oraz przestępczości pospolitej w getcie. Stopniowo głównym zajęciem policji kryminalnej stało się wykrywanie i konfiskata mienia należącego do mieszkańców getta, korzystano przy tym z rozległej sieci informatorów i agentów.

Zdjęcia

Budynek podczas okupacji
http://lodz.wyborcza.pl/lodz/56,35136,19538570,limanowskiego-1,,2.html

Stan aktualny, ul. Limanowskiego 1
http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/40064,lodz-budynek-przy-ul--limanowskiego-1-z-pamiatkowa-tablica.html

Tablica na budynku
... Stąd sprawowany był nadzór polityczny i policyjny nad gettem.
https://sztetl.org.pl/pl/media/21184-siedziba-gestapo-i-schupo-przy-ullimanowskiego?ref=art&nid=48215

Kolejna tablica na bocznej ścianie budynku, przypominająca tragedię 205 tys. Żydów i 5 tys. Cyganów, umieszczona w 40 rocznicę likwidacji łódzkiego getta http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/gallery,1,40064.html

Dodatkowe informacje

http://www.lodzgetto.pl/schupo_i_gestapo.html,4
http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/40064,lodz-budynek-przy-ul--limanowskiego-1-z-pamiatkowa-tablica.html
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/497-lodz/116-miejsca-martyrologii/48215-siedziba-gestapo-i-szupo-ul-limanowskiego-1