Marek Edelman

Drzewko numer 219
Marek Edelman, ps. „Marek” (ur. 1 stycznia 1922 w Warszawie lub 1 stycznia 1919 w Homlu, zm. 2 października 2009 w Warszawie) – polski polityk i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego, lekarz kardiolog, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim. Kawaler Orderu Orła Białego.
W listopadzie 1940 rejon Warszawy, w którym mieszkał (okolice więzienia Pawiak), znalazł się w warszawskim getcie.
W 1942 był wśród założycieli Żydowskiej Organizacji Bojowej. Uczestniczył w powstaniu w getcie warszawskim dowodząc powstańcami na terenie tzw. szopu szczotkarzy w rejonie ulic: Świętojerskiej, Wałowej i Franciszkańskiej. Po śmierci Mordechaja Anielewicza 8 maja 1943 został ostatnim przywódcą bojowników ŻOB podczas walk w getcie. Dwa dni później wraz z grupą żydowskich bojowców przedostał się kanałami na ulicę Prostą.
Uczestniczył w powstaniu warszawskim w szeregach Armii Ludowej na Starym Mieście, a następnie, po ewakuacji kanałami, na Żoliborzu. W AL posiadał stopień podporucznika i pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu.
W 1946 na stałe zamieszkał w Łodzi. W 1951 został absolwentem Akademii Medycznej w Łodzi, specjalizował się następnie w zakresie kardiologii. W latach 1951–1966 pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych tejże uczelni. W 1962 uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim stopień doktora nauk medycznych.
31 stycznia 1976 został sygnatariuszem Listu 101 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji. Od 1976 współpracował z Komitetem Obrony Robotników. 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[29]. Od jesieni 1980 był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Został delegatem na I WZD Regionu Ziemia Łódzka oraz delegatem na I KZD. W 1981 wszedł w skład Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Powstania Warszawskiego.
13 grudnia 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany w ośrodku odosobnienia w Łęczycy.
W 1983 odmówił wejścia w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. W 1985 podpisał list przeciw uniemożliwieniu Sewerynowi Blumsztajnowi powrotu do Polski.
Od 18 grudnia 1988 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. W 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w podzespole ds. służby zdrowia. W kwietniu 1989 był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi, organizującego kampanię wyborczą przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi.
W 1990 był jednym z założycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna. Następnie działał w Unii Demokratycznej i Unii Wolności.
Był członkiem Komitetu Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich.
Został upamiętniony tabliczką i czerwonym dębem o numerze 219, drzewo znajduje się w sektorze XVIII.

O Marku Edelmanie mówią: Julia Hartwig, Jacek Bocheński, Konstanty Julian Gebert, Joanna Dodziuk, Paula Sawicka. Audycja Elżbiety Łukomskiej z cyklu "Zapiski ze współczesności". (PR, 26.10.2009) 24:05
Źródło: https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/1246073,marek-edelman-najtrudniej-uwierzyc-we-wlasna-smierc

Marek Edelman nigdy nie chciał być bohaterem i nie pozwalał się tak nazywać
Źródło: Portal Radia Wnet 19 kwietnia 2023
https://wnet.fm/2023/04/19/podolska-marek-edelman-nigdy-nie-chcial-byc-bohaterem-i-nie-pozwalal-sie-tak-nazywac/
Zdjęcia

Ppor. Marek Edelman

Marek Edelman na Muranowie w 1960

Marek Edelman pod Pomnikiem Umschlagplatz podczas obchodów 66. rocznicy powstania w getcie warszawskim

Grób Marka Edelmana na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie

Piśmiennictwo

https://pl.wikipedia.org/wiki/Marek_Edelman