Pomnik Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Oddziału Propagandowo-Dywersyjnego „Wedeta”

Pomnik przy ul. Granicznej na osiedlu Rzeszów Drabinianka,
odsłonięty 18 października 20O8 r.
https://www.akrzeszow.pl/miejsca-pamieci-narodowej/
Wedeta było ugrupowaniem dywersyjno - propagandowym rzeszowskiego Inspektoratu ZWZ-AK. Powstało jesienią 1941 r. Kierownikiem „Wedety" został plut. pchor. Jan Bałda ps. i „Piotr", jego zastępcą był plut. pchor. Ludwik Naleziński ps. „Ryś". Obydwaj pochodzili z Chmielnika. W chwili wybuchu wojny w 1939 r. kończyli służbę wojskową na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty 24 DP w Jarosławiu, będąc na praktyce w 17 pp. w Rzeszowie. Dowództwo „Wedety" mieściło się w Chmielniku. Kierownik wchodził w skład sztabu inspektoratu jako oficer propagandy. W roku 1942 „Wedeta" szkoliła już około 300 ludzi działających we wszystkich trzech obwodach Inspektoratu.
Do zadań „Wedety" należało:
- wydawanie gazetki konspiracyjnej inspektoratu „Na Posterunku".
- prowadzenie kolportażu własnej prasy, jak i materiałów propagandowych przekazywanych przez Komendę Główną AK.
- prowadzenie wywiadu wojskowego.
- organizowanie szkolenia bojówek, propagandy ulicznej i „małego sabotażu", oraz prowadzenie takich akcji
- organizowanie działalności dywersyjno-propagandowej wśród żołnierzy Wehrmachtu (akcja „N") i wśród Niemców cywilnych.
- organizowanie i szkolenie oddziałów kobiecych
- organizowano i utrzymywano przez cały niemal czas okupacji specjalną konspiracyjną komórkę na teranie rzeszowskiego więzienia na Zamku, co pozwalało uzyskiwać informacje na temat losu przetrzymywanych tam więźniów.
Po pacyfikacji wsi Chmielnik 18 września 1943 r., nastąpiło przegrupowanie żołnierzy „Wedety". Działalność dywersyjna nie ustała..
W październiku 1943 r. dowództwo ugrupowania przygotowało plan uprowadzenia Kreishauptmana Rzeszowa - dr Heinza Ehausa, mieszkającego na przedmieściu miasta, który 17 grudnia 1941 roku nakazał utworzenie dla obywateli narodowości żydowskiej getta w Rzeszowie..
Akcję miała przeprowadzić grupa w składzie:
- kpr. pchor. Stefan Rudnicki ps. „Prut",
- kpr. Józef Sitarz ps. „Łupin",
- st. strz. Jerzy Ziomek ps. „Szczerba".
Do wykonania akcji przystąpiono 19 października 1943 r. Niestety grupa została wytropiona przez siły niemieckie i otoczona na przedpolach miasta. Po krótkiej walce z niemiecką żandarmerią ranni żołnierze zdetonowali ostatni posiadany granat, ponosząc śmierć.
Źródło: http://www2.diecezja.rzeszow.pl/?q=node/2482

http://www.strzelec.erzeszow.pl/old2/archiwumstrz/images-PDF/Wedeta_plakat.pdf

Naczelnik powiatu rzeszowskiego Heinz Ehaus
http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=15004&from=publication

Niemieccy oficerowie w drodze do kwatery naczelnika powiatu rzeszowskiego Heinza Ehausa
http://rzeszow.wyborcza.pl/rzeszow/56,34962,22233353,kwatera-heinza-ehausa,,26.html
Uzupełniające informacje
- Brzęk Gabriel, "Na Posterunku" i "Wedeta" : relacja z dziejów konspiracyjnej prasy na Rzeszowszczyźnie, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 14/2-3, 375-383 1975
- Sokół Zofia, Konspiracyjne pismo Podokręgu Rzeszowskiego AK "Na Posterunku" (1940-1944), Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 21/1, 73-89 1982