Tablica upamiętniająca aresztowanie płk. Józefa Spychalskiego

Spychalski
https://fotopolska.eu/Krakow/b71357,Dietla_32.html?f=309666-foto
ul. J. Dietla 32
Odsłonięta 20 listopada 1982

Józef Spychalski był pułkownikiem Wojska Polskiego, cichociemnym, komendantem Okręgu Kraków Armii Krajowej od listopada 1942 roku.
Pułkownik Spychalski m.in. był odznaczony Krzyżem Virtuti Militarni IV kl. (1944), Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Grunwaldu III kl. i Medalem za Wojnę Obronną 1939.

•   Życiorys

Szczegóły dotyczące aresztowania

24 III 1944 Spychalski został aresztowany przez Kripo w kamienicy przy ul. Dietla 32, w mieszkaniu wynajmowanym przez szefa Oddziału I Sztabu Komendy Okręgu i jednocześnie przewodniczącego Chłopskiej Organizacji Wolności (ChOW) "Racławice" mjr. Stefana Sikorskiego (występującego wówczas pod nazwiskiem Stefan Michalski). Wraz z nim zostali zatrzymani: Następnego dnia w kocioł zorganizowany przez Gestapo wpadli kolejni przywódcy ChOW i Okręgu AK oraz przypadkowe osoby. Spychalskiego i innych aresztowanych przewieziono do siedziby Gestapo przy ul. Pomorskiej 2 i do więzienia przy ul. Montelupich. Stosunkowo szybko Niemcy zorientowali się, że mają w swoich rękach komendanta Okręgu. Przesłuchania, a właściwie rozmowy z Spychalskim, a od pewnego momentu także z ppłk. Alojzym Kaczmarczykiem - szefem wydziału wojskowego Okręgu Kraków Armii Krajowej, odbywały się przy udziale gen. Koppego. Usiłowano poprzez Spychalskiego dotrzeć do KG AK z propozycją skierowania wszystkich wysiłków polskiego podziemia przeciwko Armii Czerwonej oraz polskiej lewicy lub zajęcia przez AK choćby neutralnego stanowiska wobec Niemców; naciskano także – bezskutecznie, aby Spychalski stanął na czele projektowanego Legionu Antybolszewickiego.
Na żądanie Niemców i za pozwoleniem Spychalskiego wyjechał do Warszawy ppłk Kaczmarczyk (za cenę uwolnienia córki Zofii), aby przekazać KG AK propozycje rozmów w tych sprawach; zostały one jednak odrzucone. S. chciał wykorzystać tę inicjatywę dla ostrzeżenia KG oraz dla zyskania na czasie, co miało umożliwić odbicie go i innych aresztowanych. Podczas gdy Niemcy oczekiwali na odpowiedź KG, w Krakowie podjęto pod dowództwem szefa Kedywu Podokręgu Rzeszów kpt. Zenona Soboty działania zmierzające do uwolnienia aresztowanych. Rozważano szereg wariantów; wokół nich narosło przez 50 lat wiele hipotez, które w świetle badań okazały się niesłuszne. 26 V w czasie przypuszczalnego przygotowania do akcji w rejonie ul. Lubicz doszło do starcia, w trakcie którego zginęło dwóch Niemców, w odwecie 27 V okupanci rozstrzelali 40 zakładników, w tym dwóch najbliższych współpracowników Spychalskiego.
Spychalski był więziony w Krakowie jeszcze w lipcu 1944 (spotkanie z żoną w więzieniu 18 VII), skąd przypuszczalnie 27 lipca wywieziono go do obozu koncentracyjnego Gross-Rosen (lub do Berlina).
Aby odbić z rąk gestapo płk. Józefa Spychalskiego, żołnierze AK planowali śmiałe akcje: m.in. porwanie dowódcy SS i wymienienie go za Spychalskiego. Próbowali także namówić Anglików na zbombardowanie niemieckiej dzielnicy w Krakowie.
Został zamordowany w nie wyjaśnionych okolicznościach. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że nastąpiło to w obozie Sachsenhausen, gdzie w sierpniu 1944 szef SS H. Himmler, na wiadomość o wybuchu Powstania Warszawskiego, rozkazał zgładzić grupę wyższych oficerów AK.
W literaturze podaje się też jako miejsce śmierci obozy Gross-Rosen, Mauthausen i Berlin, oraz datę 31 XII 1944.

Zdjęcia

Spychalski
Józef Spychalski na poczatku służby wojskowej

Spychalski
Józef Spychalski w stopniu majora
http://www.dws-xip.pl/PW/bio/s23h.html

Spychalski
Marian Spychalski, brat Józefa Spychalskiego
https://nowahistoria.interia.pl/kartka-z-kalendarza/news-17-lutego-1944-r-rozbicie-archiwum-polski-podziemnej-przez-k,nId,1673225


Piśmiennictwo

http://ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jozef-spychalski https://dziennikpolski24.pl/tajemnica-aresztowania-i-nieudanej-proby-odbicia-pulkownika-lutego/ar/3374299 https://dziennikpolski24.pl/tajemnica-aresztowania-i-nieudanej-proby-odbicia-pulkownika-lutego/ar/3374299 https://www.dws.org.pl/viewtopic.php?f=3&t=133905 https://naszdziennik.pl/mysl/159123,tajemnica-kariery-marszalka.html