Symboliczny grób ppłk. Antoniego Wiktorowskiego

Sandomierz

Sandomierz
Grób Konstancji Wiktorowskiej z domu Dmochowskiej - żony i grób symboliczny Antoniego Wiktorowskiego na Cmentarzu Katedralnym
http://pamiec.sandomierz.pl/16-klimont%C3%B3w/klimont%C3%B3w1/53-klimont%C3%B3w-wiktorowski.html

Oficer Wojska Polskiego i Armii Krajowej, komendant Obwodu Sandomierz AK, dowódca 2 pp Leg. AK, pseudonimy: „Piast” i „Kruk”, stopień wojskowy: mjr/ppłk Urodził się 11 czerwca 1893r. w rodowej siedzibie Małej Wsi koło Bogorii, gdzie pobierał pierwsze nauki.
Jego rodzina pieczętowała się herbem rycerskim Jastrzębiec, a Mała Wieś należała do Wiktorowskich już w połowie XIX wieku. Jego pradziadek, Wojciech Wiktorowski, kupił w 1867 roku od Jana Zagórskiego, właściciela Kiełczyny, folwark Buczynę. Po jego śmierci Buczyna przypadła córce, a Mała Wieś synowi: Piotrowi Wiktorowskiemu. Jednym z jego trzech synów był Antoni Wiktorowski.
Okres przed II wojną światową
Po wybuchu l wojny światowej, jako poddany cara został wcielony, w 1915r., do armii rosyjskiej. Służył w 2 Syberyjskim Pułku Strzelców. Następnie skierowany do szkoły oficerskiej w Pskowie. Po ukończeniu szkoły zgłosił się na ochotnika w 1917 roku do I Korpusu Polskiego. W stopniu podporucznika służył w 2 Pułku Strzelców Polskich 1 Dywizji Strzelców Polskich. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców wrócił do kraju w grudniu 1918 roku.
W latach 1920 - 1921 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Otrzymał wtedy awans na porucznika oraz kilka wysokich odznaczeń bojowych, w tym za atak na pozycje bolszewickie pod Iwankowcami w dniu 1 kwietnia 1920 roku został odznaczony orderem Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
W wojsku już został na stałe, jako zawodowy oficer. Przez dłuższy czas mieszkał w Kołomyi, gdzie służył w 49. pułku piechoty.
1 stycznia 1931 r. otrzymuje awans na kapitana i jednocześnie rozpoczyna służbę w 2 Pułku Piechoty Legionów w Sandomierzu jako dowódca 7 kompanii. Rozpoczął. też wtedy budowę, domu przy ulicy Puławiaków.
W 1933 roku objął dowództwo I batalionu tego pułku stacjonującego w Staszowie. Wiktorowscy podjęli wtedy decyzję o budowie kolejnego domu — tym razem letniskowej willi „Zacisze", położonej w ładnym krajobrazie na peryferiach Bogorii.
1 stycznia 1936 r. awansowany na majora, ale w tym samym roku przeniesiony do rezerwy z uwagi na stan zdrowia (gruźlica).
Okres II wojny światowej
o wybuchu II wojny światowej major Antoni Wiktorowski został zmobilizowany i trafił na front. Dostał się do niewoli, ale ze wzglądu na stan zdrowia, został, zwolniony i wrócił do domu, do Bogorii. Szybko włączył się w ruch oporu. W październiku 1939 roku założył konspiracyjną organizację "PIAST" wraz z którą został włączony w struktury ZWZ, a potem w AK.
Jako doświadczony oficer był przewidziany do dowodzenia w czasie powstania zbrojnego Grupą Sandomierz, w składzie kompanii piechoty, sekcji kolarskiej i oddziału konnego.
W kolejnym planie miał być dowódcą Grupy Południowej (Staszów) w składzie dwóch kompanii piechoty, dwóch plutonów kolarzy i szwadronu kawalerii, z zadaniem opanowania Staszowa, a następnie obrony linii Wisły.
Od maja do końca lipca 1944r. był Komendantem Obwodu AK Sandomierz.
Natarcie wojsk sowieckich w lipcu 1944 roku w kierunku Sandomierza doprowadziło do odtworzenia 2 Pułku Piechoty Legionów AK. Podczas realizacji planu "Burza" doszło do mobilizacji Pułku, w skład którego weszły oddziały bojowe z obwodu sandomierskiego i opatowskiego, m.in. partyzanci "Nurta" i "Jędrusie". 22 lipca 1944 roku mjr Antoni "Kruk" Wiktorowski został dowódcą 2 Pułku Piechoty Legionów AK, który osiągnął stan około 1300 żołnierzy i wszedł w skład II Dywizji Piechoty Legionów AK.. Oddziały miały atakować cofających się Niemców na trasach odwrotowych. Major Wiktorowski zamierzał zdobyć Sandomierz, ale siły niemieckie były zbyt duże i za dobrze uzbrojone, dlatego nie doszło do ataku. W czasie akcji "Burza" sandomierski batalion stoczył ciężką bitwę pod Pielaszowem, w której zginęło 50 żołnierzy AK. Wojska niemieckie, obawiając się oskrzydlenia przez Armię Czerwoną, opuściły Sandomierz, dzięki czemu miasto nie zostało zniszczone.
Od sierpnia do połowy października 1944 roku Pułk dowodzony przez majora Kruka-Wiktorowskiego toczył zwycięskie walki, pod Samborcem, Postronną, Łoniowem, Zawidzą, Osiekiem, Połańcem, Staszowem, Lipnikiem i Włostowem, a bitwa pod Cebrem przeszła do historii chlubnych kart 2 Pułku Piechoty Legionów AK.
Działania zbrojne Pułku w czasie akcji "Burza" przyczyniły się do zwycięstwa oddziałów Armii Czerwonej forsujących Wisłę i utworzenia przyczółka baranowsko-sandomierskiego. Jeden z batalionów 2 Pułku brał udział we wspólnej walce przy zdobyciu Staszowa.
W pierwszych dniach sierpnia 1944r. został wydelegowany przez dowódcę 2. Dywizji Piechoty ppłk. Antoniego Żółkiewskiego „Lina" na rozmowy z gen. Muratowem, dowodzącym przyczółkowym odcinkiem frontu, w celu wyjednaniu partnerskiego układu miedzy oddziałami AK, a jednostkami Armii Czerwonej.
Mimo współdziałania w czasie walk na przyczółku baranowsko-sandomierskim gen. Muratow zażądał, aby AK-owcy złożyli broń.
Żołnierze i podoficerowie mieli zostać wcieleni do armii Berlinga, a oficerowie być skierowani na przeszkolenie do Jarosławia. Sowieckie ultimatum zostało przez Wiktorowskiego odrzucone i pułk przekroczył linię frontu, w celu prowadzenia dalszej walki z Niemcami. "Kruk" dostał rozkaz wymarszu na pomoc powstaniu warszawskiemu, niestety z uwagi na silne obsadzenie Pilicy przez oddziały niemieckie musiał zrezygnować z dalszego marszu do stolicy.
Żołnierze 2 Pułku Piechoty Legionów AK, walcząc na zapleczu frontu, stoczyli kilkadziesiąt bitew i potyczek z Niemcami.
Komendant główny Armii Krajowej gen. Bór-Komorowski awansował Wiktorowskiego na stopień podpułkownika, natomiast 8 października ze względu na stan zdrowia "Kruk" został przeniesiony do pracy konspiracyjnej do Lipna w obwodzie włoszczowskim.
Okres po wkroczeniu wojsk sowieckich
Po wkroczeniu oddziałów sowieckich w styczniu 1945 roku ppłk Wiktorowski szczęśliwie opuścił obwód włoszczowski, gdyż NKWD i UB zaczęło rozpracowywać polskie podziemie niepodległościowe.
Wiktorowski w towarzystwie swojego adiutanta, kolejką wąskotorową przyjechali do „Zacisza" w Małej Wsi pod wieczór w Wielką Sobotę 1945 roku. Wysiedli nie na stacji w Bogorii, lecz wcześniej; znajomy maszynista zatrzymał pociąg przed miasteczkiem. Wślizgnęli się tak cicho do domu, że nikt, oprócz najbliższej rodziny, nie wiedział (a mieszkało wtedy w willi sporo ludzi) o powrocie gospodarza. Najwyraźniej jednak wiadomość o pojawieniu się „Kruka” dotarła do UB.
Następnego dnia (Wielka Niedziela - 2 kwietnia 1945 roku) do domu zawitała grupa operacyjna, złożona z siedmiu ludzi z opaskami milicyjnymi, pochodząca ze Staszowa (Teodor Kufel komendant UB w Staszowie, przedwojenny szewc) i Sandomierza. Wtargnęli do domu i rozpoczęli rewizję. U adiutanta pod poduszką znaleziono pistolet. Wiktorowski nie był legitymowany bowiem funkcjonariusze znali go. Po kilkunastu minutach, aresztowani zostali wyprowadzeni z domu. Na drodze znalazło się wtedy kilku żołnierzy z Placówki Armii Krajowej Bogoria, m. in. z Brudkowa, którzy mieszkali opodal. Czekali na niemy sygnał od „Kruka": czy mamy cię odbijać? a sytuacja była do tego bardzo dogodna. Konwój musiał przechodzić przez mostek na rzeczce płynącej w wąwozie. W nadbrzeżnych krzakach akowcy mieli ukrytą bron, m.in. ręczne karabiny maszynowe i mogli bez kłopotu zlikwidować ubeków, strzelając do nich z ukrycia w lesie otaczającym drogę przemarszu. Jednak Wiktorowski dał ruch ręką, żeby tego nie robili. Właśnie wtedy był widziany po raz ostatni.
Przetrzymywany był krótko w więzieniu w Sandomierzu, potem w więzieniu przy ul. Zamkowej w Kielcach (zachowały się protokoły przesłuchań z 5 i 7 kwietnia 1945 r.). Rodzinie odmawiano informacji o jego losie.
W 2015 roku historyk z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej dr Marek Jedynak ustalił, że zmarł w więzieniu przy ul. Rakowieckiej na warszawskim Mokotowie. W księdze więźniów jako data śmierci podany jest 7 czerwca 1945 roku. Wpisano "zmarł", ale co było przyczyną nie wiadomo. W archiwach podane jest, że oficjalnie został aresztowany 10 maja, pod zarzutem współpracy z Niemcami.
Dla poszukiwania grobu zostały pobrane od krewnych próbki DNA do Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów, jaką prowadzi Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie wraz z IPN. Są one wykorzystywane w poszukiwaniu grobu.
Symboliczna mogiła Antoniego Wiktorowskiego znajduje się na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu obok grobu jego żony – Konstancji z domu Dmochowskiej (ur. 1899, zm. 2 września 1955 r.), nauczycielki, znanej z charytatywnej postawy.
Odznaczenia Upamiętnienie Zdjęcia
Sandomierz
Legitymacja Krzyża Walecznych https://sandomierz.gosc.pl/doc/3002033.Nieugiety-i-wyklety

Sandomierz
Antoni Wiktorowski z żoną Konstancją i córką
https://sandomierz.gosc.pl/gal/pokaz/5365840.Pplk-Antoni-Wiktorowski/

Sandomierz
Antoni Wiktorowski podczas akcji "Burza"

Sandomierz
Antoni Wiktorowski podczas akcji "Burza"

Sandomierz
Msza Święta w Przyłogach. Odprawia ksiądz Zygmunt Głowacki „Jaskólski” kapelan I batalionu 2 pp Leg. AK. Pośrodku dowódca 2 pp Leg. AK mjr Antoni Wiktorowski „Kruk” i kpt. Tadeusz Pytlakowski „Tarnina” – komendant Podobwodu Klimontów Armii Krajowej, a następnie dowódca II batalionu w 2 Pułku Piechoty Legionów AK
http://pamiec.sandomierz.pl/kontakt/2pp-leg/126-pp%C5%82k-antoni-kruk-wiktorowski.html

Sandomierz
Od lewej: mjr Antoni Wiktorowski „Kruk”, cichociemny płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski „Kruk II” - zrzucony w nocy z 21 na 22 września 1944 roku i cichociemny kpt. Eugeniusz Kaszyński „Nurt” - zrzucony w nocy z 1 na 2 października 1942 roku
http://pamiec.sandomierz.pl/kontakt/2pp-leg/126-pp%C5%82k-antoni-kruk-wiktorowski.html

Sandomierz
Uroczystość ustanowienia ppłk Antoniego Wiktorowskiego patronem 3. Sandomierskiego Batalionu Radiotechnicznego
https://echodnia.eu/swietokrzyskie/antoni-wiktorowski-kruk-patronem-3-sandomierskiego-batalionu-radiotechnicznego/ar/c1-14101577

Sandomierz
Przyklejanie tabliczki z kodem QR udostępniającym życiorys ppłk. Antoniego Wiktorowskiego
pomnik ku czci Antoniego Wiktorowskiego, teren 3 Batalionu Radiotechnicznego w Sandomierzu
https://echodnia.eu/swietokrzyskie/sandomierz-pamieta-o-kruku-odsloniecie-pomnika-podpulkownika-antoniego-wiktorowskiego-nowa-galeria-zdjec/ga/c1-14428249/zd/38726447

Sandomierz
Po przyklejeniu tabliczki z kodem QR
Od lewej: autor przewodnika i Janusz Jakubowski - wiceprezes Zarządu Okręgu Kielce Światowego Związku Żołnierzy AK




O losach ppłk Antoniego Wiktorowskiego "Kruka"
https://www.youtube.com/embed/z41fkXJ2PRY

Piśmiennictwo
  1. Piotr Sierant: 2 Pułk Piechoty Legionów Armii Krajowej, Bellona Warszawa 1996
  2. Piotr Sierant: Działalność służb pułkowych w 2 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej, Norbertinum Lublin 2002
  3. http://akokregkielce.pl/wiktorowski-antoni-kruk.html
  4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni_Wiktorowski
  5. https://ompio.pl/wiezniowie/wiktorowski-antoni/
  6. http://lo1.sandomierz.pl/cgarch/kruk-wiktorowski
  7. http://kielce.wyborcza.pl/kielce/1,47262,20151361,gdzie-spoczywa-podpulkownik-antoni-wiktorowski-rodzina-czeka.html
  8. https://www.niedziela.pl/artykul/118725/nd/Uczcili-legendarnego-dowodce