Dawna synagoga

Powazki Stare
ul. Żydowska 4

W średniowieczu sandomierska gmina żydowska należała do największych i najważniejszych w Małopolsce.
Podczas drugiej wojny światowej ludność żydowska Sandomierza została wymordowana. W czerwcu 1942 r. Niemcy utworzyli w Sandomierzu getto, we wrześniu 1942 r. mieszkało w nim 5200 osób, jego likwidacja rozpoczęła się 29 października 1942 roku, około 1000 zostało zastrzelono na miejscu, a pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. 10 listopada 1942 r. Niemcy utworzyli getto szczątkowe, znalazło się w nim 6-7 tys. osób, 10 stycznia 1943 r. rozpoczęła się likwidacja, prawie wszystkich Żydów wysłano do obozu zagłady w Treblince.
Synagoga została zbudowana w roku 1768 w miejscu wcześniejszej Zbudowana z cegły w stylu barokowym, w XIX wieku dostawiono do niej dom gminy żydowskiej (kahał). W latach 1872, 1911 i 1929 przeprowadzono remonty.
Synagoga została zdewastowana w czasie II wojny światowej przez okupantów niemieckich.
Po remoncie w latach 70. przeznaczona została na Archiwum Państwowe, które gromadzi w swoich zbiorach akta Sandomierza od XVI wieku oraz archiwalia z terenu byłego woj. tarnobrzeskiego z XIX w.
We wnętrzu zachowały się polichromie z XVIII–XIX w., na początku XX w. przemalowane. Najprawdopodobniej najstarszy kawałek polichromii z XVIII w. zachował się na środkowym przęśle ściany wschodniej. Obrazy przedstawiają: Mojżesza nad Nilem, budowę Jerozolimy, mogiłę Judyty, Ścianę Płaczu, Świątynię, mogiłę Szymona Bar Jochaja, Jezioro Tyberiadzkie, Górę Synaj i ofiarę Jakuba. Dodatkowo zachowały się znaki zodiaku i kaligrafie hebrajskie.
Znajduje się w miejscu dawnej dzielnicy żydowskiej, w której Żydzi mieszkali od czternastego wieku aż do 1942 roku. W czasie okupacji znajdowało się tu getto.
Zabytek dostępny tylko z zewnątrz.

Zdjęcia
Powazki Stare
Wnętrze budynku

Powazki Stare
Detal malarski, Zdjęcie Monika Krajewska 23.08.2017

Piśmiennictwo
  1. http://www.przewodnicy.sandomierz.pl/inne-zabytki-sandomierza/dawna-synagoga
  2. https://www.infosandomierz.pl/2021/02/dawna-synagoga-w-sandomierzu/
  3. https://dziedzictwo.ekai.pl/@@sandomierz_synagoga
  4. https://sztetl.org.pl/pl/file/9042?ref=gallery&article=88412&
  5. https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/s/697-sandomierz/116-miejsca-martyrologii/50395-getto-w-sandomierzu