Kolumna Zygmunta III Wazy to najstarszy pomnik świecki w Warszawie oraz pierwsza kolumna osoby świeckiej wzniesiona w nowożytnej Europie. Wystawiona w 1644 r, z fundacji króla Władysława IV, który chciał w ten sposób uczcić pamięć swego ojca.
Autorami projektu kolumny byli Augustyn Locci i Constantino Tencalli. Brązowy posąg króla wykonał Clemente Molli a odlew z brązu oraz cztery tablice inskrypcyjne - królewski ludwisarz Daniel Tym. Król Zygmunt III Waza przedstawiony jest jako obrońca wiary z krzyżem i mieczem, w płaszczu koronacyjnym, z koroną na głowie. Pomnik ma 22 m wysokości, a figura króla 275 cm. Uroczyste odsłonięcie odbyło się 24 listopada 1644 roku.
Cokół kolumny zdobią tablice z brązu w ozdobnych kartuszach, których treścią są tytuły króla, panegiryk na jego cześć, nazwiska twórców pomnika oraz dwie daty upamiętniające konserwację kolumny w 1743 i odbudowę w 1949 r.
Pomnik był restaurowany w latach 1885–1887 i 1929–1931.
Został zniszczony przez Niemców we wrześniu 1944, trafiony pociskiem z niemieckiego czołgu. Posąg króla upadł na ziemię, ale nie zostało poważnie uszkodzony. Utrącona została tylko część przedramienia lewej ręki z krzyżem oraz szabla. Wówczas zniknęły z kolumny wykonane z brązu orły z girlandami, tablice z czasów konserwacji za czasów Augusta III Sasa oraz dwie tablice z cokołu.
Po wojnie pomnik króla został zrekonstruowany w latach 1948–1949. Uroczyste odsłonięcie odnowionego pomnika nastąpiło w dniu oddania do użytku trasy W-Z i osiedla Mariensztat 22 lipca 1949, wówczas stanął na tle ruin Starego Miasta i był symbolem wracającej do życia stolicy.
W 1965 pomnik został wpisany do rejestru zabytków.
Stare trzony Kolumny (pierwszy i z 1885 r.) od 1985 r. wyeksponowane są po południowej stronie Zamku, w pobliżu Bramy Grodzkiej.
Kolumna Zygmunta jest jednym z symboli stolicy.
Zdjęcia
Prezentowane zdjęcia pochodzą z: https://plusa.net.pl/multimedialny-park-fontann-w-warszawie/
Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej w 1767 roku
Kolumna Zygmunta ok. 1900 rok
Kolumna Zygmunta ok. 1905 rok
Kolumna, w tle zniszczony Zamek Królewski, 1941 rok