Powązki Wojskowe

Centrum R-S

Cmentarz Wojskowy na Powązkach, zwyczajowo Powązki Wojskowe to cmentarz komunalny znajdujący się przy ul. Powązkowskiej 43/45.
Nekropolia znajduje się w północno-zachodniej części Powązek, w dzielnicy Żoliborz.
Cmentarz zajmuje powierzchnię 24,3 ha.
Cmentarz został założony w 1912 przez władze Warszawskiego Okręgu wojskowego jako cmentarz prawosławny przeznaczony dla zmarłych żołnierzy rosyjskich. Po wybuchu I wojny światowej miejsce spoczynku znaleźli tu nie tylko Rosjanie, ale również jeńcy – żołnierze niemieccy, węgierscy, chorwaccy, czescy, słowaccy oraz polscy, którzy zmarli w warszawskich szpitalach. Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie w sierpniu 1915 nekropolia przeszła pod zarząd garnizonu niemieckiego. W jej północno-zachodniej części zaczęto grzebać poległych i zmarłych żołnierzy niemieckich.
Po 1918 cmentarz został przejęty przez władze wojskowe i oddany w zarząd Kurii Biskupa Polowego. Nekropolię powiększono do 16,5 ha, podzielono na kwatery i wytyczono aleję główną. W 1922 Kuria przekazała bezpośredni nadzór nad cmentarzem nowo utworzonej parafii św. Jozafata. Cmentarz stał się tradycyjnym miejscem pochówków wojskowych zmarłych w czasie pokoju oraz członków ich rodzin. W 1921 i w kolejnych latach spoczęli na nim uczestnicy powstań: listopadowego, styczniowego, wielkopolskiego, powstań śląskich, bohaterowie wojny polsko-bolszewickiej i walk o granice RP oraz ofiary przewrotu majowego.
Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 na cmentarzu chowano poległych żołnierzy, często ofiary bombardowań lotniczych.
W 1941 władze okupacyjne rozpoczęły grzebanie na cmentarzu żołnierzy niemieckich.
W czasie okupacji na Powązkach chowano, zwykle pod przybranymi nazwiskami, członków polskiego ruchu oporu, m.in. Jana Bytnara (jako Jana Domańskiego). Grzebano tam również jeńców radzieckich.
W latach 1945–1947 na cmentarz przenoszono ekshumowane ciała powstańców i osób cywilnych pogrzebanych na terenie miasta w czasie powstania warszawskiego. W zajmujących zwarty obszar kwaterach pochowano poległych w powstaniu żołnierzy Armii Krajowej.
W 1946 cmentarz przejęła administracja wojskowa.
W latach 50. na cmentarzu powstała Aleja Zasłużonych, umiejscowiona w części alei głównej.
1 stycznia 1964 doszło do połączenia cmentarza wojskowego z cmentarzem komunalnym, w wyniku czego przejęty przez miasto obiekt zmienił nazwę na Cmentarz Komunalny Powązki.
Oprócz wyodrębnionych kwater na cmentarzu znajdują się liczne pomniki, upamiętnienia i tablice pamiątkowe, m.in.: Oficjalna nazwa „Cmentarz Wojskowy” została przywrócona przez Radę Warszawy w 1998 roku.

Od roku dostępny jest przewodnik turystyczno-edukacyjny Szlak Pamięci - Cmentarz Wojskowy na Powązkach obejmujący 100 punktów (pomniki, kwatery, groby), podzielonych na 28 części.

Zdjęcia
Prezentowane zdjęcia pochodzą z:
Centrum R-S
Groby żołnierzy poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920

Centrum R-S
Groby żołnierzy poległych podczas przewrotu majowego

Centrum R-S
Kwatera batalionu „Zośka”

Centrum R-S
Pomnik ofiar Zbrodni Katyńskiej

Centrum R-S
Pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej



Źródła
  1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz_Wojskowy_na_Pow%C4%85zkach