Cmentarz Powązkowski

Centrum R-S
Brama św. Honoraty

Cmentarz Powązkowski, zwyczajowo nazywany Stare Powązki, to zabytkowa nekropolia znajdująca się przy ul. Powązkowskiej 1 w Warszawie.
Cmentarz ma powierzchnię 43 ha, równą powierzchni państwa Watykan. Jest położony na terenie dzielnicy Wola. Liczba pochowanych na nim osób sięga jednego miliona.
Cały teren cmentarza jest objęty ścisłą ochroną konserwatorską.
Cmentarz został założony 4 listopada 1790 na działce podarowanej przez rodzinę Szymanowskich. Poświęcono go 20 maja 1792 w obecności króla i początkowo zajmował powierzchnię ok. 2,6 ha . W sumie cmentarz był rozszerzany 19 razy. W latach 30. XIX wieku Powązki stały się jedynym dostępnym cmentarzem warszawskim dla wszystkich warstw społecznych. Stan taki trwał do 1884 roku, kiedy oddany został cmentarz św. Wincentego na Bródnie. Wówczas liczba pochówków na Powązkach gwałtownie zmalała, a Cmentarz Powązkowski nabrał charakteru elitarnego.
W 1925 roku wzdłuż południowej ściany katakumb założono Aleję Zasłużonych. Rząd grobów w Alei otworzyło miejsce spoczynku autora "Chłopów" Władysława Reymonta - laureata literackiej Nagrody Nobla.
Podczas okupacji znajdowały się tu podziemne arsenały broni. Podczas powstania warszawskiego Niemcy umieścili na jego terenie czołgi.
Na terenie cmentarza od 1900 roku znajduje się kościół św. Karola Boromeusza, 5 października 1978 roku przy kościele erygowana została parafia.
W latach 80. XX wieku proboszcz ks. Stefan Niedzielak wzniósł przy nim Sanktuarium Poległych i Pomordowanych na Wschodzie, upamiętniające m.in. ofiary zbrodni katyńskiej. Objęło ono wmurowany w północną ścianę transeptu krzyż, około 1000 tabliczek ku czci ofiar mordu katyńskiego, a także tablice pamiątkowe poświęcone dowódcom Armii Krajowej. Do kościoła trafiła replika obrazu Matki Bożej Kozielskiej.
Rolę opiekuna społecznego cmentarza pełni Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami, założony przez Jerzego Waldorffa w 1974 roku. Komitet co roku organizuje na cmentarzu 1 listopada kwesta na rzecz ratowania zabytkowych pomników i nagrobków. Datki zbierają ludzie kultury i sztuki, dziennikarze i politycy. Z zebranych pieniędzy zostało odnowionych ponad 1300 zabytkowych nagrobków i kaplic.
W lipcu 2014 cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii.

Od dwóch lat dostępny jest przewodnik turystyczno-edukacyjny Poznaj Stare Powązki obejmuący 132 groby, podzielone na 42 szlaki.

Zdjęcia
Prezentowane zdjęcia pochodzą z:
Centrum R-S
Kościół św. Boromeusza

Centrum R-S
Aleja Zasłużonych

Centrum R-S
Fragment cmentarza

Centrum R-S
Grób Jerzego Waldorffa



Źródła
  1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz_Pow%C4%85zkowski_w_Warszawie
  2. https://przekraczajacgranice.pl/2017/07/04/stare-powazki/
  3. https://archwwa.pl/parafie/sw-karola-boromeusza-na-powazkach/