Pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944

Pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956”

ul. Namysłowska 6
Pomnik stanął na oryginalnych fundamentach dawnego więzienia karno-śledczego nr III. Został odsłonięty 30 września 2001 roku.
Z resztek zburzonego więzienia wzniesiono mur na którym wiszą tablice pamiątkowe.
14 września 1944 roku wojska sowieckie zajęły warszawską Pragę, w ślad za nimi pojawiły się oddziały NKWD. Rozpoczęło się wyłapywanie "elementu podejrzanego", uczestników zbrojnego podziemia niepodległościowego, żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych. Osadzano ich w praskich aresztach i katowniach. Wśród nich za najgorsze uważano Karno-Śledcze Więzienie III.
Więzienie to powstało na terenach koszar 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, wybudowanych jeszcze za czasów carskiej Rosji przy ul. Ratuszowej 11 (obecnie Namysłowska 6).
Więzienie odgrodzone było murem wysokim na trzy metry, z drutem kolczastym i odłamkami szkła wmurowanymi ostrymi krawędziami w górę. W narożnikach znajdowały się wieże strażnicze z reflektorami.
Początkowo było to więzienie NKWD, a później UB.
Od początku istnienia było miejscem kaźni żołnierzy zbrojnego podziemia oraz członków tajnych organizacji, tzw. „żołnierzy wyklętych”.
Najczęstszymi metodami tortur było bicie gumowymi pałkami, kopanie po nerkach, głowie i piszczelach, a także sadzanie więźniów na nodze od stołka z uniesionymi nogami.
Egzekucji dokonywano w specjalnym bunkrze śmierci. Następnie zwłoki chowano na terenie więziennym, w rowie, bez ubrania. Ciała składano na przemian ze śmieciami i zasypywano wapnem. Dla zatarcia zbrodni, na jednej ze zbiorowych mogił posadzono drzewa.
W latach 1945–1956 142 więźniów zostało straconych, a 76 zmarło w wyników chorób lub okrutnych metod śledczych.
Niektórych więźniów chowano w bezimiennych mogiłach na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze na Łączce, a także na Cmentarzu Bródnowskim oraz wg niektórych źródeł w okolicy cmentarza cholerycznego na Pradze.
Spośród więźniów zostali zamordowani (część w więzieniu na Mokotowie) m.in.:

kpr. pchor. Waldemar Baczak „Mały” – żołnierz pułku „Baszta” w Powstaniu Warszawskim
kpt. Józef Czerniawski - uczestnik powstania warszawskiego, w maju 1945 zmobilizowany do wojska
Edward Grabarz - komendant posterunku MO, żołnierz NSZ-NZW
por. Zygmunt Kęska - żołnierz ZWZ-AK oraz Zrzeszenia WiN
ppor. Stefan Nowaczek - żołnierz AK i NSZ oraz NZW, komendant Okręgu Warszawa NZW
por. Edward Nowicki - żołnierz Armii Krajowej, oficer łączności komendy Obwodu AK Radzymin, szef komendy Obwodu AK Ostrów Mazowiecka
mjr Stanisław Ostwind-Zuzga – komendant Obwodu NSZ Węgrów
mjr Jan Szklarek „Kotwicz” – komendant Okręgu Białostockiego NZW
ppłk Lucjan Szymański „Janczar” – komendant Podokręgu AK „Warszawa-Wschód”
mjr. Zygmunt Wolanin i jego sześciu partyzantów z Okręgu Lubelskiego NSZ-NZW

Więzieni byli żołnierze batalionu Zośka:

kurs html W 1975 roku więzienie przeniesiono na ulicę Chłopickiego na Grochowie, zabudowania rozebrano, a w ich miejscu wzniesiono na początku lat 80. bloki mieszkalne.
W 2020 roku zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN odnalazł na terenie dawnego więzienia kilkanaście ludzkich szkieletów.

Nagrania

Prof. Krzysztof Szwagrzyk o pracach poszukiwawczych na terenie dawnego więzienia "Toledo"
https://polskieradio24.pl/130/6843/Artykul/2778398,Krzysztof-Szwagrzyk-o-pracach-na-terenie-wiezienia-Toledo-szczatki-znajdowaly-sie-na-bardzo-plytkiej-glebokosci

Zdjęcia i filmy

Budynki więzienia

Tablice pamiątkowe

Piśmiennictwo

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wi%C4%99zienie_karno-%C5%9Bledcze_nr_III_w_Warszawie
https://www.twoja-praga.pl/praga/dawna_praga/1704.html
http://armiakrajowa.org.pl/tabliczki/280.html
https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/139502,Krzysztof-Szwagrzyk-Badania-IPN-na-terenie-praskiego-wiezienia-Toledo-w-Warszawi.html
https://przegladpraski.pl/czerwona-nic-terroru-katownie-nkwd-i-ub-na-pradze/