Jednym z głównych celów działalności Ringelbluma był rozwój żydowskich nauk historycznych oraz zwiększenie świadomości historycznej polskich Żydów; m.in. z jego inicjatywy w 1923 roku utworzono przy Domu Akademickim na Pradze koło młodych historyków żydowskich (Junger Historiker Krajz). Ringelblum był de facto twórcą sekcji historycznej Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie (YIVO - powstała ona w dużej mierze na bazie warszawskiego Junger Historiker Krajz). W 1926 roku Ringelblum wyjechał do Wilna, gdzie przez rok uczył w żydowskich szkołach średnich. Po powrocie do Warszawy zdał nauczycielski egzamin państwowy i przez 10 lat uczył historii w szkołach średnich dla młodzieży żydowskiej, przede wszystkim w prywatnym gimnazjum dla dziewcząt „Jehudija”. Pod koniec lat 30. Ringelblum został pracownikiem „Jointu”. Pod koniec października 1938 kierował akcją pomocy dla blisko 6 tys. żydowskich uchodźców z Niemiec, którzy znaleźli się w obozach przejściowych pod Zbąszyniem. Rozpoczął wówczas prace nad raportem na temat dyskryminacji Żydów w nazistowskich Niemczech, którego nie udało mu się jednak ukończyć przed wybuchem wojny.

Zainteresowania badawcze Ringelbluma koncentrowały się przede wszystkim wokół historii społecznej polskich Żydów. Był miłośnikiem języka jidysz, a także folkloru i historii żydowskiej. Ringelblum badał dzieje Żydów w nawiązaniu do historii powszechnej, traktując je jako integralny składnik historii Polski. Swoje prace pisał zarówno w jidysz, jak i w języku polskim. Nie idealizował kilkuset lat wzajemnych stosunków polsko-żydowskich, lecz sprzeciwiał się także postrzeganiu ich wyłącznie przez pryzmat antysemityzmu. Uważał, że konflikty i wzajemne uprzedzenia wynikają przede wszystkim z niewiedzy. Do końca życia Ringelblum prezentował zdecydowanie lewicowe poglądy.

Na wieść o podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow, przebywający w sierpniu 1939 roku w Genewie na XXI kongresie syjonistycznym, Ringelblum powrócił do Polski. W listopadzie 1940 roku wraz z rodziną, tak jak kilkaset tysięcy Żydów, został zamknięty w getcie warszawskim. W getcie Ringelblum aktywnie działał w Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Do jego obowiązków należało nadzorowanie pracy tzw. komitetów domowych. Pragnąc ocalić jak najwięcej przedstawicieli żydowskiej inteligencji, starał się zapewnić im zatrudnienie w agendach ŻSS. Ringelblum zaangażował się także w działalność podziemną.
W 1942 roku został członkiem Bloku Antyfaszystowskiego. Uczestniczył w tworzeniu Żydowskiej Organizacji Bojowej, przyjaźnił się z jej przywódcą, Mordechajem Anielewiczem. Utrzymywał kontakty z drugą najsilniejszą organizacją podziemną w getcie – prawicowym Żydowskim Związkiem Wojskowym. Od 1943 roku współpracował z Żydowskim Komitetem Narodowym.

Od początku wojny Ringelblum gromadził materiały i dokumenty na temat sytuacji Żydów w okupowanej Polsce. Do pracy nad dokumentowaniem rzeczywistości okupacyjnej pozyskał kilkudziesięciu współpracowników, z którymi utworzył podziemne archiwum getta warszawskiego - „Archiwum Ringelbluma”. Organizacja przyjęła nazwę Oneg Szabat (pol. „Radość szabatu”). Za datę jej powstania uznaje się 22 listopada 1940. Początkowo Oneg Szabat gromadził materiały i dokumenty dotyczące życia w getcie – pisma oficjalne, ulotki, plakaty, legitymacje, karty meldunkowe, zaświadczenia o zatrudnieniu, bony żywnościowe, bilety tramwajowe, zdjęcia itd. Z czasem stał się ośrodkiem badawczym, nie tylko dokumentującym życie w getcie warszawskim ale i analizującym sytuację ludności żydowskiej w okupowanej Polsce.
Wiosną 1942 roku, po utworzeniu Bloku Antyfaszystowskiego Oneg Szabat pełnił rolę centrum informacyjnego żydowskiego ruchu oporu. Przewidując likwidację getta, podjęto decyzję o ukryciu materiałów zebranych przez Oneg Szabat. Zawartość archiwum była pakowana do metalowych skrzynek i baniek po mleku i zakopywana w piwnicach budynków przy ulicach Nowolipki 68 i Świętojerskiej 34. Po wojnie odnaleziono dwie z trzech części archiwum getta, które są obecnie przechowywane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.
W 1999 roku UNESCO umieściło „Archiwum Ringelbluma” na liście „Pamięć Świata” (Memory of the World), obejmującej najcenniejsze zabytki światowego piśmiennictwa.

Ringelblum przeżył wraz z rodziną Wielką Akcję Deportacyjną (lato 1942 roku), która zakończyła się wywiezieniem do komór gazowych Treblinki około 300 000 warszawskich Żydów. Pod koniec lutego 1943 roku Ringelblum wraz z żoną Judytą i synem Urim opuścił getto i ukrył się w schronie, leżącym na posesji Mieczysława Wolskiego (tzw. bunkier „Krysia” przy ul. Grójeckiej 77). Ringelblum, korzystając z konspiracyjnych kontaktów, co pewien czas wracał do getta, także w kwietniu 1943 roku, tuż przed wybuchem powstania w getcie. Po powstaniu został schwytany przez Niemców i wywieziony do obozu pracy w Trawnikach, skąd został wyciągnięty dzięki staraniom polskiego i żydowskiego ruchu oporu. Wrócił do Warszawy, do schronu przy ulicy Grójeckiej. Nie chcąc rozstawać się z rodziną, odrzucił zarówno propozycję ukrycia się po „aryjskiej” stronie jak i ofertę przewiezienia go za granicę.

W bunkrze „Krysia” Ringelblum kontynuował swoją pracę naukowo – badawczą. Powstały tam, między innymi: esej o stosunkach polsko-żydowskich w czasie drugiej wojny światowej oraz praca nt. inteligencji żydowskiej i jej tragicznych losów w okresie okupacji. Na skutek donosu złożonego najprawdopodobniej przez Polaka Jana Łakińskiego, 7 marca 1944 roku schron, w którym Ringelblum ukrywał się wraz z żoną, synem i grupą ponad trzydziestu Żydów, został odkryty przez Gestapo. Wszyscy, razem ze swoimi polskimi opiekunami (Mieczysławem Wolskim i Januszem Wysockim), zostali przewiezieni do więzienia na Pawiaku, a następnie rozstrzelani w ruinach getta.

Emanuel Ringelblum


Emanuel Ringelblum podczas kongresu żydowskich historyków w Warszawie


Jedna z baniek, w których przechowywane było Archiwum Ringelbluma

1. http://www.jhi.pl/archiwum-ringelbluma/emanuel-ringelblum
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Emanuel_Ringelblum