Pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Pomnik_ewakuacji_bojownik%C3%B3w_getta_warszawskiego_03.JPG
Pomnik Ewakuacji Bojownikow Getta Warszawskiego
Prosta 51
Monument znajduje się przy włazie na jezdni ulicy Prostej, którym powstańcy getta wyszli z kanałów.
Pomnik upamiętnia ewakuację kanałami na stronę „aryjską” w maju 1943 roku bojowników żydowskich, walczących w powstaniu w getcie warszawskim. Monument znajduje się na ulicy Prostej przy włazie, którym bojowcy wyszli z kanałów.
Autorami pomnika architekci Konrad Kucza-Kuczyński, Jan Kucza-Kuczyński i rzeźbiarz Maksymilian Biskupski.
W uroczystości odsłonięcia pomnika 13 maja 2010, uczestniczyli ostatni żyjący uczestnicy wydarzeń z 1943, Szymon Ratajzer – Symcha Rotem, ps. Kazik i Pnina Grynszpan-Frymer. Pomnik składa się z rzeźby symbolizującej wyjście z kanału, wewnątrz której znajduje się wykonana z metalowych prętów Gwiazda Dawida oraz tablic pamiątkowych.
Na tablicach znajduje się napis w języku polskim, angielskim i hebrajskim:
W tym miejscu, 10 maja 1943 r., Simcha Rotem-Ratajzer, pseudonim „Kazik”, uczestnik powstania, wyprowadził kanałami z płonącego getta ostatnią grupę około 40. powstańców Żydowskiej Organizacji Bojowej, którzy potem prowadzili walkę w oddziałach partyzanckich i w powstaniu warszawskim. Niektórzy z nich przeżyli wojnę i mogli świadczyć o bohaterstwie warszawskiego getta.
oraz nazwiska 37 żydowskich bojowców, którzy szli kanałami 10 maja 1943 roku. Nazwiska podzielono na trzy grupy: tych, którzy wyszli z kanałów i przeżyli wojnę, tych, którzy wyszli i zginęli później, oraz tych, którzy zginęli w czasie ewakuacji. W ostatniej kolumnie umieszczono nazwiska osób – organizatorów akcji.

Na polecenie dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej Zygmunt Frydrych i Symcha Ratajzer-Rotem „Kazik”, 1 maja 1943 roku przedostali się na stronę „aryjską” w celu przygotowania ewakuacji pozostałych przy życiu uczestników powstania w getcie warszawskim. 8 maja z pomocą dwóch polskich pracowników miejskich wodociągów Ratajzer wrócił kanałami do getta. Zebrał pozostałych przy życiu bojowców i zarządził wspólną ewakuację kanałami. W zorganizowaniu akcji pomógł członek Gwardii Ludowej Władysław Gaik „Krzaczek”. W nocy z 8 na 9 maja 1943 grupa kilkudziesięciu powstańców zeszła do kanału włazem znajdującym się przy ulicy Franciszkańskiej, by po kilku godzinach dotrzeć pod jeden z włazów prowadzących do kanału biegnącego pod ulicą Prostą.
Ponieważ 9 maja ewakuacja okazała się niemożliwa, dopiero następnego dnia o godz. 10.00 w pobliże włazu podjechała ciężarówka wynajęta przez Władysława Gaika. Na oczach przechodniów żydowscy powstańcy wydostali się z kanału. Ciężarówka odjechała w kierunku Łomianek.

Roman Bornstein
Tuwia Borzykowski„Tadek"
Marek Edelman
Chaim Frymer
Masza Glajtman-Putermilch
Pnina Grynszpan-Frymer
Chana Kryształ-Frykszdorf „Hanka”

Tosia Altman

Szlomo Alterman

Hirsz Berliński

Janek Bilak„Bielak”

Abrasza Blum

Guta Błones

Elizer Błones„Lusiek”

Jurek Błones

Fajga Goldstein

Merdek Growas

Cypora Gutsztat

Adek Jankielewicz

Julek Junghajzer„Joel”

Izrael Kanał„Mietek”

Josef Liman

Michał Rozenfeld„Michał Biały”

Abram Stolak

Dow Szniper

Janek Szwarcfus„Janek Biały”

Juda Wengrower„Węgrower”

Menachem Bigielman„Bejgelman”

Sewek Duński

Jechiel Górny „Jur”

Adolf Hochberg

Lejb Jaszyński „Jasiński”

Bronka Manulak/Manelak/Manalek

Lejb Roztowski

Szlamek Szuster

Pnina Zandman

Simcha Rotem „Kazik”
Tadek Szejngut
Władysław Gaik „Krzaczek”
Rysiek Moselman
Jurek Zołotow
Wacek

Urodził się na warszawskim Czerniakowie jako Szymon Ratajzer i był najmłodszy z czwórki rodzeństwa. Matka pochodziła ze spolonizowanej żydowskiej rodziny Mińskich i prowadziła mydlarnię, zaś wywodzący się z tradycyjnej rodziny chasydów ojciec przejął po swoim ojcu funkcję kantora w synagodze.
Był członkiem młodzieżowej organizacji syjonistycznej Akiba. W getcie działał w Żydowskiej Organizacji Bojowej. Podczas powstania w getcie był członkiem grupy bojowej dowodzonej przez Hanocha Gutmana, która walczyła na terenie szopu szczotkarzy, a następnie w getcie centralnym. 1 maja 1943, na zlecenie Komendy Głównej ŻOB, wraz z Zygmuntem Frydrychem przedostał się tunelem, przekopanym przez Żydowski Związek Wojskowy pod ulicą Bonifraterską, na stronę aryjską, gdzie nawiązał kontakt z tamtejszym przedstawicielem ŻOB, Icchakiem Cukiermanem, w celu zorganizowania wyjścia bojowców z getta.
W nocy z 8 na 9 maja powrócił kanałami do getta. 10 maja wraz z polskimi pracownikami wodociągów miejskich zorganizował przeprowadzenie kanałami na aryjską stronę grupy ok. 30 bojowców.
Uczestniczył w powstaniu warszawskim walcząc w oddziale Armii Ludowej na Starym Mieście. Brał udział w wyprowadzaniu oddziałów powstańczych kanałami na Żoliborz. W styczniu 1945 na zlecenie Armii Ludowej został wysłany do Lublina wraz z Ireną Golblum. Ich celem było nawiązanie kontaktu z Tymczasowym Rządem Polskim.
Po wojnie stał się jednym z organizatorów emigracji do Palestyny, gdzie sam dotarł w listopadzie 1946, osiedlając się w Jerozolimie.
W amerykańskim filmie https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_(film) Uprising z 2001 r., w reżyserii Jona Avneta, w postać Kazika Ratajzera-Rotema wcielił się Stephen Moyer. Jest głównym bohaterem filmu dokumentalnego Agnieszki Arnold z 2013 r. http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=1232453Rotem
Odznaczenia