Ulica Bohaterów Getta
https://www.google.pl/maps/@50.2988255,19.1532666,16z
Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Sosnowca przez Niemców rozpoczęły się prześladowania ludności żydowskiej; naziści spalili Wielką Synagogę w Sosnowcu już 9 września. Zaczęły się też pierwsze przesiedlenia w mieście, zamierzające do koncentracji Żydów w jednym obszarze.
Polityka eksterminacyjna wobec Żydów systematycznie się zaostrzała.
Utworzenie getta
W październiku 1942 roku gestapo podjęto decyzję o izolowaniu ludności wyznania mojżeszowego w gettach na Środuli, Starym Sosnowcu i w Modrzejowie,
Środula, w odróżnieniu od dwóch pozostałych gett, przewidziana była jako skupisko ludzi młodych, zdrowych i zdolnych do pracy. Akcja przesiedleńcza Polaków do innych regionów miasta, a Żydów do gett, odbywała się od listopada 1942 do marca 1943 roku.
Od maja 1943 roku istniało w Sosnowcu jedynie getto na Środuli połączone z gettem w Będzinie, do którego musieli przeprowadzać się mieszkańcy Modrzejowa i Starego Sosnowca (zwiększając liczbę Żydów w Sosnowcu z 30 000 do 45 000).
Środulę ogrodzono drutem kolczastym, wprowadzono zakaz opuszczania getta. Żydzi pracujący w "Szopach" poza gettem· chodzili do pracy i wracali z niej razem, pod eskortą milicji żydowskiej.
Getto na Środuli sąsiadowało z gettem będzińskim.
Wobec znacznego skupiska ludności katastrofalne były w getcie warunki mieszkaniowe. W jednym pomieszczeniu przebywało nawet 20 osób.
W Sosnowcu powstał Judenrat, na którego czele stanął Mojżesz Merin, przed wojną mający opinią lawiranta i hazardzisty. W okresie 1940-1943 (do swojej śmierci) Merin stał się znaczącym żydowskim politykiem nie tylko w Sosnowcu, ale – jako przewodniczący Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku – w całym rejonie Górnego Śląska, współpracujący z Niemcami. Wyznawał zasadę, że tylko pełna współpraca może dać szansę na przetrwanie; od jego decyzji zależało życie i śmierć mieszkańców żydowskich na Górnym Śląsku. Merin odrzucił propozycję współpracy z ŻOB-em złożoną mu przez Mordechaja Anielewicza goszczącego w 1942 r. w Zagłębiu Dąbrowskim. Wezwany wraz ze swoimi współpracownikami 19 czerwca 1943 r. do siedziby Prezydium Policji w Sosnowcu, został aresztowany wraz z bratem Chaimem i zastępczynią, Fanny Czarną (Fani Czarny z d. Lubelski) (ur. 1911, zm. ok. 1943), a następnie deportowany do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie został zamordowany.
Komendantura Gestapo dla getta znajdowała się w czasie okupacji w budynku obecnej Szkoły Podstawowej nr 16 przy ulicy Okrzei.
Likwidacja getta
W maju i czerwcu 1943 roku Niemcy wywieźli ze Środuli do Oświęcimia ponad 1000 osób, pierwszy transport wyjechał 12 maja 1942 r.
Główną akcję likwidacji getta przeprowadzono od 1 - 6 sierpnia 1943 r. 1 sierpnia teren Środuli ze wszystkich stron otoczony został zwartym kordonem wojska i policji.
Ponad 10 tys. osób wywieziono do komór gazowych w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
Gdy 1 sierpnia rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacyjna gett w Będzinie i na Środuli w Sosnowcu, działający na terenie getta lokalny oddział Żydowskiej Organizacji Bojowej, odpowiedział akcją samoobrony ludności.
Ostatnie transporty Żydów z Sosnowca do obozu śmierci pojechały w grudniu 1943 i styczniu 1944 roku. Były to ekipy pozostawione przez Niemców do uprzątnięcia getta oraz Żydzi wyłapani z ukryć po likwidacji getta.
W Sosnowcu została garstka Żydów, którzy zdołali się ukryć.
Zdjęcia
Poniższe zdjęcia pochodzą z: http://wikizaglebie.pl/wiki/Getto_na_%C5%9Aroduli
Niemiecki plan getta na Środuli
Getto na Środuli w Sosnowcu
Poniższe zdjęcia getta na Środuli pochodzą z: http://sosnowiec.wyborcza.pl/sosnowiec/51,93867,18703501.html
Poniższe zdjęcia getta na Środuli pochodzą z: https://blogiceo.nq.pl/taktika/2015/05/05/historia-ix-gdzie-byles-swiecie-gdy-dzialy-sie-te-wszystkie-straszne-rzeczy/
Dzieci z getta w Sosnowcu
Getto na Środuli po akcji likwidacyjnej
https://dziennikzachodni.pl/75-rocznica-likwidacja-getta-w-sosnowcu-lea-gleitman-miala-19-lat-dzisiaj-jest-swiadkiem-tragedii/ar/13382502
Piśmiennictwo
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Getto_w_Sosnowcu
- http://wikizaglebie.pl/wiki/Getto_na_%C5%9Aroduli
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Moj%C5%BCesz_Merin
https://www.google.pl/maps/@50.2988255,19.1532666,16z
Środula, w odróżnieniu od dwóch pozostałych gett, przewidziana była jako skupisko ludzi młodych, zdrowych i zdolnych do pracy. Akcja przesiedleńcza Polaków do innych regionów miasta, a Żydów do gett, odbywała się od listopada 1942 do marca 1943 roku.
Od maja 1943 roku istniało w Sosnowcu jedynie getto na Środuli połączone z gettem w Będzinie, do którego musieli przeprowadzać się mieszkańcy Modrzejowa i Starego Sosnowca (zwiększając liczbę Żydów w Sosnowcu z 30 000 do 45 000).
Środulę ogrodzono drutem kolczastym, wprowadzono zakaz opuszczania getta. Żydzi pracujący w "Szopach" poza gettem· chodzili do pracy i wracali z niej razem, pod eskortą milicji żydowskiej.
Getto na Środuli sąsiadowało z gettem będzińskim.
Wobec znacznego skupiska ludności katastrofalne były w getcie warunki mieszkaniowe. W jednym pomieszczeniu przebywało nawet 20 osób.
W Sosnowcu powstał Judenrat, na którego czele stanął Mojżesz Merin, przed wojną mający opinią lawiranta i hazardzisty. W okresie 1940-1943 (do swojej śmierci) Merin stał się znaczącym żydowskim politykiem nie tylko w Sosnowcu, ale – jako przewodniczący Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku – w całym rejonie Górnego Śląska, współpracujący z Niemcami. Wyznawał zasadę, że tylko pełna współpraca może dać szansę na przetrwanie; od jego decyzji zależało życie i śmierć mieszkańców żydowskich na Górnym Śląsku. Merin odrzucił propozycję współpracy z ŻOB-em złożoną mu przez Mordechaja Anielewicza goszczącego w 1942 r. w Zagłębiu Dąbrowskim. Wezwany wraz ze swoimi współpracownikami 19 czerwca 1943 r. do siedziby Prezydium Policji w Sosnowcu, został aresztowany wraz z bratem Chaimem i zastępczynią, Fanny Czarną (Fani Czarny z d. Lubelski) (ur. 1911, zm. ok. 1943), a następnie deportowany do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie został zamordowany.
Komendantura Gestapo dla getta znajdowała się w czasie okupacji w budynku obecnej Szkoły Podstawowej nr 16 przy ulicy Okrzei.
Główną akcję likwidacji getta przeprowadzono od 1 - 6 sierpnia 1943 r. 1 sierpnia teren Środuli ze wszystkich stron otoczony został zwartym kordonem wojska i policji.
Ponad 10 tys. osób wywieziono do komór gazowych w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
Gdy 1 sierpnia rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacyjna gett w Będzinie i na Środuli w Sosnowcu, działający na terenie getta lokalny oddział Żydowskiej Organizacji Bojowej, odpowiedział akcją samoobrony ludności.
Ostatnie transporty Żydów z Sosnowca do obozu śmierci pojechały w grudniu 1943 i styczniu 1944 roku. Były to ekipy pozostawione przez Niemców do uprzątnięcia getta oraz Żydzi wyłapani z ukryć po likwidacji getta.
W Sosnowcu została garstka Żydów, którzy zdołali się ukryć.
Niemiecki plan getta na Środuli
Getto na Środuli w Sosnowcu
Poniższe zdjęcia getta na Środuli pochodzą z: http://sosnowiec.wyborcza.pl/sosnowiec/51,93867,18703501.html
Poniższe zdjęcia getta na Środuli pochodzą z: https://blogiceo.nq.pl/taktika/2015/05/05/historia-ix-gdzie-byles-swiecie-gdy-dzialy-sie-te-wszystkie-straszne-rzeczy/
Dzieci z getta w Sosnowcu
Getto na Środuli po akcji likwidacyjnej
https://dziennikzachodni.pl/75-rocznica-likwidacja-getta-w-sosnowcu-lea-gleitman-miala-19-lat-dzisiaj-jest-swiadkiem-tragedii/ar/13382502
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Getto_w_Sosnowcu
- http://wikizaglebie.pl/wiki/Getto_na_%C5%9Aroduli
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Moj%C5%BCesz_Merin