Stefan Grudziński

Położenie: 5 - 2 - 11
Stefan Grudziński ps. „Bogdan” (ur. 28 stycznia 1924 roku w Warszawie, zm. 6 listopada 2001 roku w Łodzi), żołnierz Armii Krajowej, w latach 1984-1994 dyrektor Instytutu Technologii i Chemii Leków, w latach 1981-1987 prodziekan ds. dydaktyki Wydziału Farmaceutycznego i Oddziału Analityki Medycznej Akademii Medycznej w Łodzi.
Stefan Grudziński był nie tylko chodzącym pamiętnikiem okupacyjnego ruchu oporu.
Był niezwykle życzliwym dla innych ludzi, a w szczególności dla studentów i młodszych kolegów na Wydziale i w Uczelni. Miał pasję pedagogiczną, uwielbiał przebywać wśród młodzieży i dzielić się z nimi swoimi doświadczeniami. To był jego wrodzony dar, to zamiłowanie przekazał młodszej córce, która wybrała zawód nauczycielski. Stąd wynikała również jego bardzo towarzyska natura.
Drugim darem jakim został obdarzony, była otwartość umysłu na wszystko, bardzo szeroko na sprawy naukowe, na przyrodę, na sport, na kulturę i sztukę - ukochał muzykę i być może dlatego obie latorośle ukończyły szkoły muzyczne, starsza do dziś jest skrzypaczką. Z uporem mobilizował swoją rodzinę: żonę i dwie córki, do wyjazdów na narty, do wakacyjnej włóczęgi z namiotem, do coniedzielnych porannych pobudek, by biec na basen.
Dążył cały czas do tego, aby być człowiekiem wszechstronnie oświeconym. Mówił o sobie, że jest „omnibusem". Na pewno był humanistą.

Okres wojny
Stefan Grudziński rozpoczął służbę w Szarych Szeregach w 1940 r. w hufcu praskim, w małym sabotażu - tam przeszedł wyszkolenie pojedynczego strzelca. Za wyróżniającą się działalność w „Wawrze” został skierowany na I turnus „Agricoli”, który odbył się w okresie: październik 1941 r. – czerwiec 1942 r. W czasie egzaminów końcowych poznał kpt. „Pługa", który zaproponował mu na początku października 1943 r. objęcie funkcję swego adiutanta, którą pełnił do początków lutego 1944 r.
Kpt. „Pług” na przełomie lipca i sierpnia 1943 r. zorganizował specjalny oddział do walki z gestapo e postaci wydzielonej kompanii o nazwie Agat, przekształcona następnie w Pegaz, a ostatecznie w batalion Parasol. Oddział był przeznaczony do przeprowadzania zamachów na oficerów SS i gestapo, dokonał wielu akcji likwidacyjnych niemieckich dygnitarzy.
„Stefanowi” podlegała służba „Moto", która zapewniała zaplecze transportowe dla zadań bojowych oddziału w postaci akcje odwetowych na hitlerowcach, którzy najbardziej dawali się we znaki okupacyjnej Warszawie. Obejmowało to „pozyskiwanie” niemieckich samochodów, utrzymywanie ich w gotowości operacyjnej, kształcenie kierowców i mechaników oraz przeszkolenie motorowe jak największej liczby żołnierzy oddziału.
Na początku 1944 r. wzmożomo akcję kupowania broni. W związku z tym „Bogdan" miał przykry incydent. Wspomina go tak: Znajomy mój, młodszy kolega z gimnazjum, ale nie żołnierz oddziału, zamieszkały przy ulicy Stalowej 1, obiecał zakupić 2 visy za 10 000 złotych. Dowódca zaakceptował transakcję. Wobec tego wziąłem pieniądze i udałem się do niego. Zaprowadził mnie przed dom przy ulicy Miodowej, w pobliżu placu Krasińskich. Tam kazał mi zaczekać w bramie, wziął pieniądze i miał za chwilę wrócić z pistoletami. Czekałem godzinę, po czym przekonałem się, że padłem ofiarą oszustwa: dom był przejściowy. Zameldowałem o wypadku dowódcy. Dowódca po przeprowadzeniu śledztwa (byłem w nieprzyjemnej roli podejrzanego) rozkazał, abym wraz z „Lutym” udał się z bronią w ręku do mieszkania tego kolegi. Pod nieobecność syna jego matka z płaczem obiecała spłacić za niego dług ratami, po 2000 zł, co też czyniła co miesiąc, w każdym razie do mojego aresztowania. Z dalszego wyciągania konsekwencji w stosunku do jej syna kpt. „Pług” zrezygnował.
„Bodgan” wraz z „Lotem” i wybranymi kierowcami ustalił skład samochodów do przeprowadzenia rano 1 lutego 1944 zamachu na Kutscherę.
Uczestniczył 1 lutego ok. godz. 17.40 w ewakuacji rannych podczas zamachu na Kutscherę ze Szpitala Przemienienia Pańskiego w składzie grupy "Ubezpieczenie II). W akcji brało udział 17 żołnierzy „Pegaza” ze wszystkich trzech plutonów oddziału. Miejscem koncentacji oddziału było mieszkanie „Stefana” przy ulicy Jagielońskiej 32.
W nocy z 3 na 4 kwietnia 1944 r. brał udział w akcji wysadzenia pociągu z urlopowanymi żołnierzami niemieckimi między stacjami Płochocin i Błonie.
14 kwietnia 1944 r. „Bogdan” został aresztowany w mieszkaniu Doroty Kubiczek przy ul. Jasińskiego 6. Razem z nim zostali zatrzymani: jego 18-letnia siostra Zofia Grudzińska, "Krystyn" Grzegorz Zalewski i właścicielka mieszkania. Uczestniczyli oni w powiadamianiu osób wykazanych w notatniku Józefa Szczepańskiego ps. „Ziutek”, pozostawionym 2 dni wcześniej w mieszkaniu przy ul. Długiej 10 – do tego mieszkania po 21:00 wkroczyło Gestapo, Szczegóły Zofia i Stefan byli przesłuchiwani w siedzibie gestapo przy al. Szucha w Warszawie, a następnie osadzeni w więzieniu na Pawiaku. Po aresztowaniu dowództwo oddziału zerwało kontakty z kilkunastoma żołnierzami służby „Moto”. „Bogdan” po ponad miesiącu wywieziony 24 maja 1944 do obozu koncentracyjnego Sttuthof (dzisiejsze Sztutowo), numery obozowe 35417 – 36275. Został skierowany do tzw. Waldkolonne - kompanii, która pracowała karnie przy wycince lasu, w ciężkich warunkach, dostając nędzne wyżywienie. Współczynnik śmiertelność był bardzo wysoki. „Bogdanowi” udało się przeżyć i w kwietniu 1945 roku wymaszerował z obozu z 600-osobową kolumną jeńców, ewakuując się przed nadchodzącymi wojskami radzieckimi. W drodze, wśród wynędzniałych więźniów wybuchła epidemia tyfusu, którą przeżyło niewielu, ale „Bogdan" był wśród nich.

Okres po wojnie
Po wojnie rozpoczął studia na Politechnice Łódzkiej, które ukończył w 1949 ukończył uzyskując dyplom magistra inżyniera nauk chemicznych.
Pierwszą pracę podjął w Pabianickich Zakładach Farmaceutycznych „Polfa" przyjmując bardzo odpowiedzialną funkcję kierownika Oddziału Produkcji (do roku 1951). Równocześnie pracował jako asystent wolontariusz na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Łódzkiego (później Akademii Medycznej).
W roku 1950 otrzymał etat starszego asystenta w Katedrze Technologii Chemicznej Środków Leczniczych na Wydziale Farmaceutycznym, w roku 1960 doktoryzował się, a stopień doktora habilitowanego uzyskał roku 1965.
Do roku 1966 był adiunktem, a następnie - w latach 1966-1975 pracował na etacie docenta, i w latach 1980-1990 na etacie profesora nadzwyczajnego.
W roku 1970, w ramach Katedry Technologii Chemicznej Środków Leczniczych powołano Pracownię Biosyntezy, przemianowaną później na samodzielny Zakład Biosyntezy Środków Leczniczych. Jej organizację powierzono docentowi Stefanowi Grudzińskiemu. W Pracowni tworzono interdyscyplinarny zespół naukowo-dydaktyczny rekrutując kolejnych młodych absolwentów różnych kierunków studiów. Stefan Grudziński pełnił w latach 1984-1994 funkcję dyrektora Instytutu Technologii i Chemii Leków. W latach 1981-1987 był prodziekanem ds. dydaktyki Wydziału Farmaceutycznego i Oddziału Analityki Medycznej.
Aktywność dydaktyczna Stefana Grudzińskiego ujawniła się szczególnie mocno podczas tworzenia pierwszej w Polsce na wydziałach farmaceutycznych Pracowni (obecnie jedynego Zakładu) Biosyntezy Środków Leczniczych, kiedy to opracował autorski program nauczania w tym zakresie, zorganizował nauczanie biosyntezy leków na roku V kierunku technologicznego i wypromował w Zakładzie kilkudziesięciu magistrów i dwóch doktorów. W roku 1973 wydał nakładem AM w Łodzi skrypt Biosynteza leków, dający gruntowny przegląd procesów mikrobiologicznej biosyntezy i biotransformacji stosowanych w przemyśle farmaceutycznym.
Po przejściu na emeryturę w roku 1994 nie zaprzestał swojej aktywności na Wydziale i w Zakładzie, nadal kierował kolejnymi pracami doktorskimi oraz opracował wspólnie z piszącym te słowa podręcznik Biotechnologia i chemia antybiotyków wydany nakładem PWN w roku 1998.
Stefan Grudziński wyróżniał się dużą aktywnością w naukowych kontaktach zagranicznych. Odbył roczny staż naukowy WHO w Katedrze Chemii Organicznej Uniwersytetu w Liverpoolu oraz 3-tygodniowy staż w Chemiczno-Farmaceutycznym Instytucie w Leningradzie i w Instytucie Antybiotyków w Moskwie. W latach 1975-1980 pracował jako profesor chemii farmaceutycznej na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Ile w Ile-Ife (Nigeria).
Dorobek naukowy Stefana Grudzińskiego był ukierunkowany na chemię farmaceutyczną i syntezę substancji aktywnych farmakologicznie. Opublikował 62 prace eksperymentalne, 6 komunikatów naukowych i 7 artykułów przeglądowych. Jest autorem 7 patentów i udoskonaleń technologicznych.
Za swoją aktywną pracę otrzymał liczne nagrody Rektora Akademii Medycznej w Łodzi oraz nagrodę Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.

Odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za działalność w Armii Krajowej, przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego i wręczony 7 czerwca 2001 podczas uroczystości Środowiska Żołnierzy Batalionu "Parasol"
Krzyż Armii Krajowej (1995)
Medal za Warszawę 1939-1945 (1995)
Medal za Zasługi dla Uczelni (1995)
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1990)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983)
Złoty Krzyż Zasługi (1974)
Krzyż Partyzancki (1974)
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (czerwiec 1944 r. - za całokształt słuzby w oddziale )

Siostra Zofia Grudzińska
Siostra Stefana Grudzińskiego Zofia Grudzińska urodziła się 20 maja 1922 roku. Była uczennicą Liceum. im. Skłodowskiej-Curie. Została aresztowana razem z bratem 15 kwietnia 1944 r. w okolicznościach opisanych powyżej. Przebywała na Pawiaku wraz z innymi koleżankami, wśród których wiodła prym. Po jakimś czasie Zofia została przeniesiona do „celi kartoflarek” pracując w kuchni więziennej. Była bita podczas przesłuchań. Po bardzo ciężkim śledztwie została rozstrzelana w ruinach getta 19.V.1944 r.

Ukrywanie żydowskiej dziewczynki
Leon i Zofia Grudzińscy, zamieszkiwali wraz trojgiem swoich dzieci Mirosławą, Zofią i Stefanem, w Warszawie przy ul. Jagiellońskiej 32. Pod koniec 1942 r. cała rodzina Grudzińskich zaangażowała się w ukrywanie żydowskiej dziewczynki Giny Rapaport. Gina i jej ojciec uciekli z getta w Radomiu i przybyli do Warszawy. W domu Grudzińskich dziewczynka została przedstawiana jako krewna, Genowefa Skalska.
Leon i Zofia Grudzińscy zostali uhonorowani 5 listopada 2000 r.Odznaczeniem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" – numer akt 9093.

Zdjęcia

Kamienica przy ul. Jagiellońskiej 32, gdzie podczas wojny zamieszkiwała rodzina Grudzińskich. Widok z bramy wejściowej, w bramie i przejściu na drugie podwórze charakterystyczne odboje z datą 1904 r.,
zdjęcie 6 grudnia 2012

Wejście do kamienicy przy ul. Jagiellońskiej 32 w Warszawie - stan aktualny

Kierownictwo Instytutu Technologii i Chemii Leków w latach 80-tych; siedzą od lewej: prof. Barbara Kotełko, prof. Stefan Grudziński, doc. Maria Wolbiś, stoją od lewej: doc. Aleksander Chmiel, doc. Ryszard Glinka

Profesor Stefan Grudziński i doc. Aleksander Chmiel oceniają wyniki analizy chromatograficznej

Prof. Stefan Grudziński w aptece szkoleniowej AM w Łodzi

Profesor S. Grudziński przed przejściem na emeryturę w gronie pracowników Zakładu Biosyntezy Środków Leczniczych w latach 90-tych; siedzą od lewej: prof. Aleksander Chmiel, Anna Andrzejowska, prof. Stefan Grudziński; stoją - od lewej: mgr Andrzej Głuszak, technik Anastazja Pilarczyk, mgr Mirosław Papierz, technik Wacław Prószyński, mgr inż. Jadwiga Twarkowska-Krakowiak, mgr inż. Danuta Płatak

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998. Książka ta powstała jako wynik pracy dydaktycznej autorów w Samodzielnej Pracowni Biosyntezy Środków Leczniczych Instytutu Technologii i Chemii Leków na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w Łodzi. Myślą przewodnią podręcznika było oparcie nauczania procesów technologicznych na podstawach teoretycznych, zwłaszcza natury biologiczno-chemicznej. Do przygotowania podręcznika posłużyło bogate piśmiennictwo oryginalne, przeglądowe i podręcznikowe; uwzględniono także opracowania patentowe. Książkę zamyka dodatek specjalny, w którym omówiono najważniejsze polskie dokonania w biotechnologii antybiotyków.

Pomnik Drzewa Pawiackiego
http://www.muzeum-niepodleglosci.home.pl/pawiak/wp-content/gallery/pomnikdrzewapawiackiego/skan015.jpg

Piśmiennictwo

Aleksander Chmiel, Zofia Grudzińska: Prof. dr hab. farm. Stefan Grudziński http://cybra.lodz.pl/Content/4308/298_kronikarz%20nr8_kronikarz%20nr8.pdf
Piotr Stachewicz: Parasol Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1981
Kompania „Agat”, Pegaz”/Batalion „Parasol” http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2048.html
Więźniowie Pawiaka Lata 1939-1944 Lista imienna http://www.stankiewicze.com/pawiak/nazg3.htm
Odznaczenia w Pałacu Prezydenckim http://www.prezydent.pl/archiwalne-aktualnosci/rok-2001/art,206,odznaczenia-w-palacu-prezydenckim.html
Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II Wojny Światowej http://arch.ipn.gov.pl/ftp/pamiec_ebooki/REJESTR_faktow_Represji_net.pdf
Zofia Grudzińska http://www.radiomaryja.pl/swiatynia/nazwiska/Grudzi%C5%84ska-Zofia.html