Grób Noemi Wajkranc-Szac

Położenie:
Noemi Szac-Wajnkranc (ur. 22 września 1919, zm. 28 stycznia 1945). Jej żydowska rodzina, osiadła w Warszawie była zamożna i postępowa, ojciec był inżynierem i właścicielem fabryki.
Noemi niedługo przed wojną wyszła za mąż za Jerzego Wajnkranca. Mąż walczył podczas kampanii wrześniowej.
Była uwięziona w getcie, pracowała jako urzędniczka wydziału aprowizacyjnego gminy żydowskiej.
Brała udział w powstaniu w getcie, w którym zginęli jej rodzice.
Po ucieczce razem z mężem ukrywała się po stronie aryjskiej, m.in. na Sadybie i poza Warszawą w Sławku k. Wołomina.
Od jesieni 1942 roku do wiosny 1943 roku Noemi wraz mężem oraz kilkorgiem innych Żydów ukrywała się w okolicy Tłuszcza i Jadowa w majątku ziemskim Sławek należącym do Haliny Świecowej ps. “Alina” z domu Kochańska - 8 maja 1943 roku „Alina” została aresztowana przez żandarmów z Tłuszcza, popełniła samobójstwo zażywając cyjanek potasu. Majątek znajdował się na skraju wsi Kąty Wielgi i Jaźwie, był istotnym punktem polskiego ruchu oporu.
W 1943 jej mąż zostaje złapany podczas ulicznej łapanki i umieszczony na Pawiaku. Stamtąd trafia do Majdanka, gdzie ginie jeszcze tego samego roku pomimo wielu prób uratowania go przez żonę.
W styczniu 1945roku oficer Armii Czerwonej namówił ją, by wraz z sowieckimi żołnierzami pojechała do Łodzi, już wtedy oczyszczonej z Niemców. Była być może pierwszą Żydówką wracającą do miasta. Podczas jazdy padły strzały w kierunku sowieckich samochodów i trafiły Noemi.
Wiadomo też, że Noemi była więźniem któregoś z hitlerowskich obozów koncentracyjnych, o czym świadczy podany na płycie nagrobka numer obozowy 23225 P.
Swoje wspomnienia z pobytu w getcie opisywała na przypadkowych skrawkach papieru. Po jej śmierci podpułkownik Armii Czerwonej zabrał rękopis Noemi do Moskwy, znaleziony w rzeczach Noemi i doręczył Żydowskiemu Komitetowi Antyfaszystowskiemu, przywieziony następnie do Polski przez Efroima Kaganowskiego. Pierwsze wydanie miało miejsce już w 1947, wydawcą była Centralna Żydowska Komisja Historyczna.
Wspomnienia Noemi zostały przetłumaczone między innymi na język włoski i niemiecki („Im Feuer vergangen” Berlin, 1958). W Polsce, poza wydaniem z 1947 roku, ukazały się dwa wznowienia: w 1988 i 1990 roku.
Dziewczyna została pochowana przez Rosjan na cmentarzu prawosławnym przy ulicy Ogrodowej. W jej rzeczach zachował się pamiętnik, który został opublikowany w 1947 roku przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną,
Pomnik z granitu w formie gładkiej poziomej płyty. W tyle pionowa płyta, stylizowana na skałkę-głaz z rosyjskojęzyczną inskrypcją i numerem obozowym.

Zdjęcia i film






Piśmienictwo

1. https://dawny.pl/slawek/amp/
2. https://baedekerlodz.blogspot.com/2017/10/cmentarz-prawosawny-przy-ulicy-ogrodowej.html
3. https://nplp.pl/artykul/noemi-szac-wajnkranc/
4. https://dawny.pl/tajemnica-smierci-haliny-swiecowej/