Miejsce pamięci walk i śmierci żołnierzy AK w czasie Powstania Warszawskiego
483;83
lokalizacja: Legionowo, granica Legionowa i Chotomowa (róg ul. Kościuszki i Wrzesińskiej). (Szlak niebieski, punkt 5)
Jednym z głównych zadań postawionych przez dowództwo oddziałom Armii Krajowej I Rejonu „Marianowo-Brzozów” (teren zbliżony do obecnego powiatu legionowskiego) było zablokowanie w chwili wybuchu Powstania Warszawskiego szlaków kolejowych i drogowych prowadzących do Warszawy. 1 sierpnia 1944 r. około godziny 18.00, w pobliżu granicy Legionowa i Chotomowa, patrol saperów sierż. Stanisława Czarmackiego ps. Czort rozłączył tory kolejowe i zaminował je. Doprowadziło to do wykolejenia niemieckiego wojskowego pociągu technicznego, do którego dołączony był również wagon sanitarny. Ostrzeliwana przez powstańców niemiecka załoga wycofała się w stronę Nowego Dworu Mazowieckiego. Harcerze i harcerki z chotomowskich drużyn Szarych Szeregów przeprowadzili akcję przeniesienia sprzętu medycznego z wykolejonego wagonu sanitarnego do szpitali polowych w Chotomowie i Legionowie.
3 sierpnia od strony Nowego Dworu Mazowieckiego nadjechał niemiecki pociąg opancerzony z dwoma kompaniami piechoty. Hitlerowcy zaatakowali pozycje powstańcze dowodzone przez por. Stefana Krasińskiego ps. Kacper.
Stefan Krasiński ps. „Kacper”
Utworzył się lokalny, kilkukilometrowy front walk, rozciągający się od Olszewnicy do lasu Bagno. Po kilku godzinach ciężkich walk Niemcy wycofali się. Było to najpoważniejsze starcie w I Rejonie „Marianowo- Brzozów”. Utrzymanie bronionego odcinka powstańcy okupili śmiercią swego dowódcy i kilku żołnierzy, wielu zostało rannych. Zginęli: dowódca ppor. Stefan Krasiński „Kacper”, strz. Michał Wójcik „Omar”, strz. Antoni Grabowski „Czerwiec”, Jan Jabłoński oraz łączniczkasanitariuszka Henryka Narostkówna „Henia”.Wobec wstrzymania ofensywy armii radzieckiej i koncentracji wojsk niemieckich w Jabłonnie, w trosce o bezpieczeństwo ludności cywilnej, dowódca I Rejonu ppłk Roman Kłoczkowski ps. Grosz 4 sierpnia 1944 r. ogłosił zakończenie walk na terenie miasta, częściową demobilizację i wycofanie pozostałych oddziałów powstańczych do lasów.
W 1981 r. w środowisku byłych żołnierzy Armii Krajowej i Szarych Szeregów Legiono wa, Chotomowa i Jabłonny powstał komitet budowy pomnika upamiętniającego poległych w walkach 1–3 sierpnia 1944 r.
Ku pamięci poległych tamtego dnia w walkach powstańczych żołnierzy oraz ich dowódcy, w pobliżu miejsca ich bohaterskiej śmierci, na granicy Legionowa i Chotomowa (ul. Kościuszki róg Wrzesińskiej), umieszczono głaz narzutowy na podstawie żelbetowej, z symbolem Polski Walczącej i datą „1944 sierpień” oraz tablicą z napisem:
W tym miejscu 3 sierpnia 1944 r. poległ śmiercią żołnierza dowódca 3. kompanii I Rejonu AK por. Stefan Krasiński ps. „Kacper”. Po bokach dwie granitowe tablice z nazwiskami poległych i rannych żołnierzy. Napis na jednej z nich przypomina też poległego wcześniej kpr. pchor. Eligiusza Gierymskiego „Grom”. Autorem koncepcji pomnika był mgr inż. Andrzej Zbierzchowski. Odsłonięcia miejsca pamięci dokonano 1 sierpnia 1984 r.
W 2006 r. dzięki inicjatywie Zdzisława Pielacha oraz staraniom zarządu koła ŚZŻAK w Legionowie, obiekt pamięci został odnowiony przez władze miasta Legionowo.
Prace prowadził projektant i wykonawca Ryszard Modzelan. Przed obiektem znalazły się dwa maszty do flag. Otoczenie pomnika zostało ozdobione zielenią. Całość ogrodzono łańcuchem.
W obecności prezydenta Legionowa Romana Smogorzewskiego, przedstawicieli miasta, Wojska Polskiego, harcerzy, mieszkańców Legionowa i Chotomowa oraz kombatantów Armii Krajowej i Szarych Szeregów odnowiony obiekt pamięci uroczyście poświęcił 1 sierpnia 2006 r. kapelan WP ks. płk Leszek Kołoniecki.