Willa “Kozłówka”

lokalizacja: Legionowo, ul. Smereka 2 (Szlak żółty, punkt 2)

Pytania testowe

Znajdująca się przy ul. Mieczysława Smereka 2 willa „Kozłówka” z 1886 r. jest najstarszym legionowskim zabytkiem. Nieruchomość o powierzchni 4 ha nabył od hr. Augusta Potockiego Władysław Kozłowski, dyrektor Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W pobliżu torów wybudował niewielki zespół willowo-parkowy składający się z zachowanej do dziś drewniano-murowanej willi oraz nieistniejących już budynków gospodarczych ze stajnią, wozownią i domkiem ogrodnika. Stylowa willa była otoczona parkiem krajobrazowym z pomnikowymi dębami i czarną sosną. W 1889 r. odkupiła ją rodzina Trepków, która powiększyła willę o murowane skrzydło północno-wschodnie. W okresie budowy koszar carskich w willi urzędowała kancelaria rosyjskiej komisji budowlanej. Następnie majątek nabyła rodzina Nagórków. Kolejnym właścicielem został Kazimierz Paszkowski, który na początku lat 20. XX w. prowadził tu spółkę Warsztaty Kotlarsko-Mechaniczne „Parnik”.
W okresie okupacji hitlerowskiej w willi mieścił się lokal konspiracyjny dowództwa I Rejonu AK, magazyn sprzętu wojskowego, podchorążówka AK, a w czasie powstania w 1944 r. składnica meldunkowa kompanii radiowej „Orbis” batalionu „Iskra”.
Po II wojnie światowej „Kozłówkę” zamieszkiwali lokatorzy z nakazu kwaterunkowego, co doprowadziło do dewastacji budynku. Od kilkunastu lat willa jest ponownie własnością rodziny Paszkowskich, której wieloletnie starania spowodowały przywrócenie jej dawnej świetności. Szczególne zasługi dla uratowania zabytku położył kpt. dr Andrzej Paszkowski (1923–2003), żołnierz AK, ps. Dzik, Kord, Honorowy Obywatel Miasta Legionowo.
Warto zwrócić uwagę na patrona ulicy, przy której znajduje się „Kozłówka”. To niezwykły człowiek. W obronie Lwowa w 1918 r. stracił rękę (był jednym z „Orląt”). Właśnie tu, w „Kozłówce”, w czasie okupacji hitlerowskiej jako „Czcibor” prowadził nasłuch radiowy, wydawał czasopismo „Reduta” i biuletyny konspiracyjne. Oficjalnie pracował w czasie okupacji w jednym z warszawskich banków. Tam, w podziemiach ukrywał konspiracyjne dokumenty i wydawnictwa – a po wojnie przekazał je do Biblioteki Narodowej. Brał udział w walkach powstańczych 1944 roku. Z oddziałem „Znicza” przeprawił się przez Wisłę do Kampinosu. W czasie pogromu pod Jaktorowem wyprowadził z okrążenia oddział kilkudziesięciu powstańców.

Mieczysław Smerek „Czcibor”, „Pisarz M”