Ulica Armii Krajowej

Ulica AK

Polskie Państwo Podziemne i Armia Krajowa

Polskie Państwo Podziemne to tajne struktury państwa polskiego, funkcjonujące w czasie II wojny światowej, jego początkiem było utworzenie 27 września 1939 roku Służby Zwycięstwu Polski.
Od grudnia 1940 roku zaczęto tworzenie Delegatury Rządu na Kraj - była to podziemna organizacja obejmująca swym działaniem wszystkie ziemie polskie i posiadająca z czasem wszystkie struktury władz Polski przedwojennej.
Rada Jedności Narodowej, będąca reprezentacją polityczną Polskiego Państwa Podziemnego, odbyła ostatnie posiedzenie w Krakowie 27 czerwca 1945 roku.
Armia Krajowa to zakonspirowane siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego w latach II wojny światowej, działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, okupowanej przez Niemcy i ZSRR. Siły Zbrojne w Kraju były integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych, podporządkowaną Naczelnemu Wodzowi.
Armia Krajowa powstała 14 lutego 1942 w wyniku przemianowania Związku Walki Zbrojnej rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego.
W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1944) siły Armii Krajowej liczyły ok. 380 tysięcy żołnierzy, w tym 10,8 tys. oficerów.
Kadrę oficerską sprzed wojny uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz cichociemnymi przerzucanymi do kraju drogą powietrzną.
AK została rozwiązana 19 stycznia 1945 przez ostatniego komendanta AK gen. Leopolda Okulickiego ps. „Niedźwiadek”.

Struktura Armii Krajowej

Na początku 1944 Komendzie Głównej AK podlegały 4 obszary: (białostocki, lwowski, zachodni i warszawski) i 8 samodzielnych okręgów (Warszawa-Miasto, Kielce, Łódź, Kraków, Śląsk, Lublin, Wilno i Wołyń).
Okręgi (odpowiednik województw) dzieliły się na obwody – na początku 1944 było ich 280.
Organem dowodzenia Armii Krajowej była Komenda Główna, która składała się z siedmiu oddziałów.
Jako odrębną jednostkę Komendy Głównej utworzono w styczniu 1943 Kedyw, przeprowadzający akcje dywersyjne i specjalne.

Plan Odtwarzania Sił Zbrojnych

Z planowanym powstaniem powszechnym wiązał się Plan Odtwarzania Sił Zbrojnych (OSZ) polegający na odtwarzaniu struktur Wojska Polskiego sprzed 1939.
W ramach Planu OSZ w Obszarach i Okręgach AK na terenie bazy powstańczej planowano odtworzyć 16 dywizji piechoty, 3 brygady kawalerii oraz 1 brygadę pancerno-motorową.
W ramach Planu OSZ w Okręgu Wilno w kwietniu 1944, na podstawie rozkazu organizacyjnego Komendy Okręgu, na bazie inspektoratów utworzono sztaby 3 zgrupowań partyzanckich, w skład których wchodziło w sumie 15 brygad.

Produkcja broni

Podczas okupacji w Armii Krajowej zaprojektowano i produkowano m.in.:

Cichociemni

W latach 1941-44 przerzucono do kraju samolotami z Anglii, a później z Włoch 316 cichociemnych.
Spośród zrzuconych cichociemnych zginęło 112, w tym 84 w walce lub zamordowanych przez Gestapo.
W Powstaniu Warszawskim brało udział 91 cichociemnych, z których 18 zginęło w walce.

Kobiety w AK

Kobiety stanowiły około 10 procent stanów osobowych Armii Krajowej.
Nadanie kobietom-żołnierzom stopni wojskowych nastąpiło 23 września 1944. Straty wśród kobiet żołnierzy AK szacowane są na blisko 5 tysięcy.

Akcje sabotażowo-dywersyjne

Armia Krajowa prowadziła szeroko zakrojone akcje sabotażowo-dywersyjne obejmujące wszelkie działania skierowane przeciwko okupantom, które nie były bezpośrednio związane z przygotowaniami do powstania.
Dla AK dywersja i sabotaż stanowiły element tzw. walki bieżącej.
Prowadzone były też akcje mające na celu likwidację konfidentów i zdrajców, zgodnie z wyrokami wydanymi przez sądy podziemne.

Samoobrona na Wołyniu

Polska samoobrona na Wołyniu miała zapewnić obronę przed masowymi mordami Polaków przez ukraińskich nacjonalistów.
Samoobrona była realizowana przez zgrupowania polskiej ludności cywilnej i oddziały Armii Krajowej (ataki wyprzedzające, szkolenia, przychodzenie z odsieczą).
Na Wołyniu powstało ponad 100 ośrodków samoobrony.

Akcja Burza

Akcja Burza to operacja wojskowa przeprowadzona przez oddziały Armii Krajowej przeciwko wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej.
Akcja Burza trwała od 4 stycznia 1944, kiedy Armia Czerwona przekroczyła na Wołyniu granicę polsko-sowiecką z 1939, do stycznia 1945.
Mimo lokalnych osiągnięć militarnych, „Burza” w sensie politycznym zakończyła się niepowodzeniem, respektowanie praw suwerennych władz polskich nie leżało w planach Stalina i państw zachodnich.

Powstanie Warszawskie

Powstanie Warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. i trwało sześćdziesiąt trzy dni.
W trakcie dwumiesięcznych walk straty wojsk polskich podczas Powstania Warszawskiego wyniosły ok. 16 tysięcy. zabitych i zaginionych, 20 tys. rannych i 15 tys. wziętych do niewoli.
W wyniku nalotów, ostrzału artyleryjskiego, ciężkich warunków bytowych oraz masakr urządzanych przez oddziały niemieckie zginęło co najmniej 150 tysięcy cywilnych mieszkańców stolicy.
Poza Polakami najwięcej walczących w Powstaniu Warszawskim po polskiej stronie osób było narodowości żydowskiej, mogło ich być nawet 2 tysiące. – żołnierzy rozdrobnionych w oddziałach AK, AL, PAL. Drugi w kolejności pod względem ilości walczących w Powstaniu Warszawskim naród to Rosjanie – informacje o rosyjskich powstańcach Warszawy są niestety zapominane.
W Powstaniu Warszawskim walczył 535. pluton "Słowaków" – w ramach 1. kompanii batalionu „Tur” Zgrupowania „Kryska”, dowodzony przez podporucznika Mirosława Iringha "Stanko".

Bohaterowie Armii Krajowej

Armia Krajowa
Gen. Stefan Rowecki „Grot”

Armia Krajowa
Gen. Tadeusz Komorowski „Bór”

Armia Krajowa
Gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”

Armia Krajowa
Gen. Tadeusz Pełczyński „Grzegorz”

Armia Krajowa
Gen. August Emil Fieldorf „Nil”

Armia Krajowa
Gen. Maria Wittek „Mira”

Armia Krajowa
Gen. Elżbieta Zawacka „Zo”

Armia Krajowa
Gen. Jan Wojciech Kiwerski

Armia Krajowa
Płk Jan Rzepecki „Prezes”

Armia Krajowa
Płk Henryk Leliwa-Roycewicz

Armia Krajowa
Płk Mieczysław Niedzielski

Armia Krajowa
Płk Antoni Żurowski

Armia Krajowa
Płk Łukasz Konrad Ciepliński

Armia Krajowa
Stanisław Broniewski „Orsza”

Armia Krajowa
Płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”

Armia Krajowa
Płk Witold Pilecki „Witold”

Armia Krajowa
Aleksander Kamiński „Kamyk”

Armia Krajowa
Kpt. Jan Piwnik „Ponury”

Armia Krajowa
Ppłk Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”

Armia Krajowa
Ppłk. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”

Armia Krajowa
Ppor. Tadeusz Zawadzki „Zośka”

Armia Krajowa
Kpt. Andrzej Romocki „Morro”

Armia Krajowa
Krzysztof Kamil Baczyński „Krzyś”

Armia Krajowa
Tadeusz Gajcy „Topór”

Armia Krajowa
Stanisław Likiernik „Stach”

Zamieszczono biogramy 25 zołnierzy podanych w https://histmag.org/Bohaterowie-Armii-Krajowej-20-oficerow-i-zolnierzy-AK-ktorych-warto-znac-galeria-14779/3 oraz 5 o podanych źródłach.

Żołnierze Wyklęci

Żołnierze Wyklęci to polskie powojenne podziemie niepodległościowe i antykomunistyczne – antykomunistyczny, niepodległościowy ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, toczący walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce.
Inne określenia Żołnierzy Wyklętych to „Żołnierze Drugiej Konspiracji”, „Żołnierze Niezłomni” oraz „Antykomunistyczni Powstańcy”. W większości byli to żołnierze Armii Krajowej, którzy nie złożyli broni.
Od 2011 r. dzień 1 marca został uznany jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych - antykomunistyczny ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowania jej ZSRR, toczący walkę ze służbami bezpieczeństwa.
W tym dniu w 1951 r. w więzieniu mokotowskim został wykonany wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, m.in. został stracony żołnierz AK płk Łukasz Konrad Ciepliński.
Ostatnim Żołnierzem Wyklętym był sierż. Józef Franczak ps. „Lalek” zastrzelony 21 października 1963 r.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK) to organizacja zawiązana w dn. 14-15 marca 1990 r., przez byłych żołnierzy Armii Krajowej.
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej zrzesza byłych żołnierzy Armii Krajowej i innych organizacji zbrojnych podporządkowanych w czasie II wojny światowej legalnemu Rządowi RP na emigracji, które walczyły o odzyskanie niepodległości Polski. Grupuje również członków organizacji, które kontynuowały tę walkę po rozwiązaniu AK.
Do Związku mogą należeć również osoby nie będące kombatantami, członkowie rodzin weteranów walki o niepodległość, osoby uznające wartości Polskiego Państwa Podziemnego utożsamiający się z jego etosem i przesłaniem ideowym, a także działacze opozycji antykomunistycznej z lat 1956-1989.
Na początku lat 90. XX w., po zorganizowaniu środowisk, kół i okręgów Związek liczył ponad 80 tys. członków, w 2008 – ok. 35 tys., w 2010 – ok. 12 tys., a w 2018 - około 10 tys.
Najwyższą władzą Związku jest Zjazd Delegatów. W okresach międzyzjazdowych władzę sprawują Zarząd Główny oraz Główna Komisja Rewizyjna i Główny Sąd Koleżeński. Członkowie tych ciał są wybierani przez kolejny Zjazd Delegatów na okres trzyletni.
Działalnością Związku kieruje Prezes Zarządu Głównego oraz 13-osobowe Prezydium Zarządu Głównego. Raz na trzy miesiące zbiera się Zarząd Główny, którego członkami, prócz wyżej wymienionych, są prezesi istniejących Okręgów Związku.
Prezesi Zarządu Głównego ŚZŻAK:
  1. Wojciech Stanisław Borzobohaty, ps. "Jelita", "Stanisław", "Wojan" – w latach 1989–1991
  2. Aleksander Tyszkiewicz, ps. "Góral" – w latach 1991–1995
  3. Stanisław Karolkiewicz, ps. "Szczęsny", "Rylski", "Christowski" – w latach 1995–2005
  4. Czesław Justyn Cywiński, ps. "Skowronek" – w latach 2005–2010, zginął w katastrofie lotniczej w Smoleńsku
  5. Stanisław Oleksiak, ps. "Kozic" – w latach 2010–2013
  6. Leszek Żukowski, ps. "Antek" – od 2013
ŚZŻAK składa się z 30 Okręgów Krajowych oraz 5 Okręgów "Bez ziemi".
ŚZŻAK posiada swój portal internetowy dostępny pod adresem: https://armiakrajowa.org.pl/