Alojzy Bruski
https://bydgoszcz24.pl/news_foto/643.jpg
Alojzy Bruski przyszedł na świat 7 kwietnia 1914 r. w Piechowicach koło Kościerzyny w rodzinie chłopskiej. Był synem Jana oraz Marii z domu Sikorskiej.
Po ukończeniu Szkoły Powszechnej w Piechowicach uczył się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Kościerzynie. Tam związał się z harcerstwem, prowadził 18. Drużynę Harcerską Chorągwi Pomorskiej ZHP. Działał w również w ruchu filomackim. Niewykluczone, że tam został mu zaszczepiony bakcyl romantycznej służby dla ojczyzny, który przywiódł go do tragicznej i przedwczesnej śmierci. Rodzice nie mieli pieniędzy na dalsze kształcenie. Pani Maria po cichu odwoływała się do uczuć religijnych syna i skłaniała go do stanu kapłańskiego. Alojzy postanowił jednak sam zadbać o swoje dalsze życie.
Po maturze w 1933 r. wybrał karierę zawodowego wojskowego. Ukończył Zawodową Szkołę Podchorążych Rezerwy w Różannej, a później został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie koło Ostrowi Mazowieckiej, którą ukończył w 1937 r. w stopniu podporucznika (promocja 14. rocznika). Później otrzymał przydział do 72. Pułku Piechoty w Radomiu.
Już jako porucznik Wojska Polskiego brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku jako dowódca pierwszego plutonu kompanii ckm 103. Batalionu Strzelców z Rembertowa. 15 września 1939 r., w trakcie przebijania się do Warszawy, wyróżnił się męstwem w bitwie o Miłosną, w czasie której niszczy na skrzyżowaniu Hallera i Kilińskiego 6 samochodów pancernych. Podczas tej akcji ginie generał niemiecki von Fritsch. Bruski przebija się do Warszawy i zostaje ranny podczas jej obrony. Dostaje się do niewoli, z której zbiegł. Ukrywa się w rodzinnych Piechowicach. Później przenosi się do siostry Bronisławy Gollnik do Tczewa.
W 1942 roku związał się z Armią Krajową. Używał pseudonimu „Drwal” i jako komendant obwodu Tczew organizował sieć konspiracyjną w okolicach Tczewa i Chojnic. Zagrożony aresztowaniem został przeniesiony w 1943 r. do zgrupowania partyzanckiego AK w Borach Tucholskich. Wtedy zmienił pseudonim na ,,Grab”.
Samo zgrupowanie partyzanckie AK Inspektoratu Bydgoskiego nazywało się ,,Cisy-100” i składa się z oddziałów "Świerki -101" (bezpośrednio dowodzone przez Bruskiego), ,,Jedliny 102" oraz “Szyszki 103" . Bruski był drugim dowódcą AK w Borach, po jej twórcy Stefanie Gussie ps. ,,Dan". Zgrupowanie stoczyło szereg potyczek z Niemcami oraz m. in. rozpoznało stanowiska wyrzutni V-1 i V-2 w rejonie Wierzchucinka (,,Jedliny 102"). W 1944 r. Bruski zajął Czersk Świecki oraz przeprowadził największy bój partyzancki w rejonie Osie - Stara Rzeka – Różanno. W szczytowym okresie w oddziale było ok. 150 ludzi. W oddziale panowała dyscyplina wojskowa i wzorowy porządek. Oddział jego okazał również pomoc radzieckiej grupie zwiadowczej porucznika Waluka.
W grudniu 1944 r. rozpuścił swój oddział na kwatery zimowe, a sam ukrył się w rejonie Słonego Jeziora. Rozkazem Dowódcy Sił Zbrojnych w Kraju z dnia 1 stycznia 1945 r. otrzymał awans do stopnia porucznika. Bruski zakończył działalność partyzancką 19 stycznia 1945 roku w rejonie Maksymilianowa, a zgrupowanie ,,Cisy -100" w lutym tegoż roku. W lutym 1945 roku ujawnił się w Bydgoszczy przed sztabem 1 Brygady Zaporowej 1 Armii Wojska Polskiego. Został odesłany do placówki NKWD w Tucholi, skąd po wyjaśnieniach wkrótce go zwolniono. Wstąpił do służby wojskowej w LWP jako komendant obozu dla internowanych Niemców w Zimnych Wodach (rejon Kapuścisk i Łęgnowa). W rzeczywistości nadal był w konspiracji, tym razem antykomunistycznej, gromadząc swoich dawnych podkomendnych z AK. Wiosną 1945 roku podczas ostatniej wizyty w domu rodziców miał oświadczyć, iż działalności patriotycznej nie zaprzestanie i obowiązek żołnierski zna. Powiedział: Jeśli mi przyjdzie zginąć za Ojczyznę – to trudno.
Nocą z 29 na 30 kwietnia 1945 roku zbiegł wraz z grupą około 30 żołnierzy do lasu i przyłączył się do Placówki w Emilianowie (w czasie wojny AK, po wojnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj). Wraz ze zbiegłymi żołnierzami oraz częścią swoich dawnych partyzantów stworzył oddział ,,Świerki II", w sile 35 partyzantów, w tym 3 oficerów: por. Alojzy Bruski ps. Buk, ppor. Zbigniew Smoleński ps. Żuraw, ppor. Jerzy Wróblewski ps. Kruk. Działania oddziału miały na celu ochronę ludności przed maruderami sowieckimi. Ważniejsze starcia „Świerków II” miały miejsce 6 maja 1945 r. w okolicach Nowej Wsi Wielkiej, 6 lub 7 maja w m. Chrośna, 8 maja 1945 r. we wsi Pszczółczyn pod Łabiszynem, 13 maja 1945 r. w pobliżu Brzozy Bydgoskiej.
Ostatnią walkę ze zmilitaryzowaną jednostką NKWD, w wyniku której oddział został rozbity (w jej trakcie poległ ppor. Jerzy Wróblewski), stoczono w połowie maja 1945 r. w miejscowości Kabat. Alojzy Bruski i Zbigniew Smoleński zostali aresztowani 7 lub 12 czerwca 1945 r. w Bydgoszczy przez WUBP wraz z 3 swoimi podkomendnymi.
Początkowo, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Bydgoszczy z dnia 31 czerwca został skazany na karę 10 lat pozbawienia wolności, a ppor. Zbigniew Smoleński na karę śmierci i stracony w Bydgoszczy 21 lutego 1946 r.
Bruski z Bydgoszczy pisze listy do domu. W jednym z nich z dn. 8 grudnia 1945 r. napisał: Możecie do mnie pisać dwa listy w miesiącu. Nie martwcie się o mnie, jest mi tu nieźle. Już niedługo święta, przykro mi, że nie mogę ich spędzić razem z Wami, ale trudno, takie już …….. Pech mnie prześladuje, szóste święta muszę się tułać z dala od rodziny, prawdopodobnie nie otrzymacie tego listu na święta, choć z opóźnieniem przesyłam Wam moje najserdeczniejsze życzenia: zdrowych i wesołych Świąt oraz pomyślności w nadchodzącym Nowym Roku. Napiszcie mi czy jesteście zdrowi i jak się Wam powodzi. Później Bruski zostaje osadzony w więzieniu we Wronkach.
Na osobistą interwencję Bolesława Bieruta, pierwszego przywódcy Polski Ludowej, który uznał wyrok za zbyt łagodny, w lipcu 1946 r. odbył się kolejny proces. Decyzją zmienionego składu sędziowskiego, któremu przewodniczył ppor. Ignacy Leszczar, porucznik Alojzy Bruski został skazany na karę śmierci. Odwołania od tego wyroku nie przyniosły oczekiwanej wolności. Rodzina Bruskich próbowała nawiązać kontakt z żołnierzem radzieckim, dowódcą grupy zwiadowczej, wspomnianym już, porucznikiem Walukiem. Niestety, pomoc przyszła zbyt późno.
Wyrok przez rozstrzelanie został wykonany 17 września 1946 r. w więzieniu we Wronkach. Ciało pochowano na miejscowym cmentarzu. Zachował się protokół wykonania kary śmierci, obecnie znajduje się w Muzeum we Wronkach. Przerażający jest fakt, iż protokół ten posiada numer 728/46. Widnieje na nim też własnoręczny podpis Bieruta: Nie skorzystam z prawa łaski.
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.
Pośmiertnie awansowany do stopnie kapitana.
Alojzego Bruskiego upamiętniają trzy tablice:
- w przedsionku kościoła Chrystusa Króla w Toruniu,
- w kościele parafialnym w Dziemianach
- na murze kościoła w partyzanckiej wsi Lipinki w Borach Tucholskich.
Jego imieniem nazwano także jedną z ulic w Gdańsku-Oruni.
9 października 2018 r. jego rodzinnej wsi Piechowice, nad jeziorem Gogolino, zostało odsłonięte wyrzeźbione w drzewie popiersie bohaterskiego dowódcy, zwrócone w stronę domu, w którym się urodził.
Dom rodzinny w Piechowicach
Elewi Szkoły Podchorążych. Alojzy Bruski w górnym rzędzie - drugi od prawej
Zdjęcie rodziny Bruskich w Piechowicach
Alojzy Bruski z młodszym bratem Ambrożym,
1938 r Piechowice na Kaszubach
https://pl.wikipedia.org/wiki/Alojzy_Bruski_(1914%E2%80%931946)
List z więzienia, 9 grudnia 1945 roku
Decyzja Prezydenta KRN Boelsława Bieruta o nieskorzystaniu z prawa łaski
Protokół wykonania kary śmierci
Symboliczna mogiła Alojzego Bruskiego na Cmentarzu Katalickim w Sopocie
lokalizacja B3 - C -1
Symboliczny grób na cmentarzu w Dziemianach
Siostra Kordula Mikołajczyk przy grobie Alojzego Bruskiego we Wronkach
Popiersie Alojzego Bruskiego we wsi Piechowice, nad jeziorem Gogolino,
http://koscierzyna.naszemiasto.pl/artykul/wciaz-zywa-pamiec-o-alojzym-bruskim-zostalo-odsloniete,4842462,artgal,t,id,tm.html
Uroczystość z okazji 70. rocznicy śmierci,
kościół w Dziemianach 20 września 2016 roku
na zdjęciu "partyzanci ze Stowarzyszenie Miłośników Historii Gryfa Pomorskiego "Cis" Męcikał
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Alojzy_Bruski_(1914%E2%80%931946)
- http://koscierzyna.naszemiasto.pl/artykul/wciaz-zywa-pamiec-o-alojzym-bruskim-zostalo-odsloniete,4842462,artgal,t,id,tm.html
- https://bydgoszcz24.pl/pl/11_wiadomosci/865_alojzy_bruski_zolnierz_wyklety.html
- Informacje przekazane przez panią Małgorzatę Turzyńską, nauczycielkę historii, mieszkankę Piechowic
• Turystyczny Przewodnik Edukacyjny "Armia Krajowa w Sopocie"