Donald Steyer
Donald Roman Steyer (ur. 17 lipca 1921 w Toruniu, zm. 5 maja 1994 w Sopocie – polski prawnik, profesor nauk prawnych, historyk prawa, w latach 1974–1978 dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Żołnierz Armii Krajowej i powstaniec warszawski.
Jego rodzicami byli: oficer Polskiej Marynarki Wojennej (późniejszy komendant Portu Wojennego w Gdyni, Dowódca Rejonu Umocnionego Hel, współdowodzący obroną półwyspu helskiego w wrześniu 1939 r., po wojnie dowódca Marynarki Wojennej w latach 1947 – 1950) i Janina z domu Boczkowska.
Z racji służbowych przeniesień ojca, w okresie dzieciństwa i wczesnej młodości zmieniał często miejsce zamieszkania (Oliwia 1922, Wejherowo 1923, Francja - Tulon 1924-1926, Gdynia – Oksywie 1926-1930, Jugosławia Opatija - 1930). W 1930 r. rodzina Steyera powróciła do Gdyni, gdzie Donald zaczął uczęszczać do Szkoły Powszechnej nr 1 (1930-1934), a od roku 1934 rozpoczął naukę w Gimnazjum Towarzystwa Szkół Średnich, w którym uzyskał małą maturę.
Pełnił funkcję prezesa samorządu szkolnego w gimnazjum i liceum TSŚ. Był członkiem ZHP - w 1938 roku ukończył kurs podharcmistrzowski.
We wrześniu 1939 r. jako ochotnik w ramach OPL brał udział w obronie Gdyni.
W październiku wraz z rodziną wyjechał do Torunia.
Tam nawiązał pierwsze luźne kontakty konspiracyjne z członkami organizacji „Grunwald”. Aktywną pracę konspiracyjną rozpoczął w listopadzie 1941 r. po przyjeździe do Torunia kolegi szkolnego, Franciszka Kamrowskiego, syna b. dyrektora szkoły powszechnej w Gdyni, który przedstawił się jako członek grupy dywersyjno-wywiadowczej, działającej na rzecz organizującej się w ZSRR Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. W rzeczywistości grupa ta zawiązana została w Griazowcu przez wojskowy wywiad radziecki i przerzucona do kraju w sierpniu 1941 r. Przyjęła ona kryptonim „Michał”. Kierował nią Mikołaj Arciszewski przedwojenny dziennikarz, wieloletni znajomy rodziny Steyerów. Głównym zadaniem Steyera było zbieranie informacji dotyczących rozmieszczenia wojsk niemieckich, transportów wojskowych oraz obserwacja lotniska w Toruniu.
10 kwietnia 1942 r. udało mu się wraz z bratem Włodzimierzem wydostać z Torunia do Warszawy. Tam nadal współpracował z grupą „Michał”, pomimo pewnych wątpliwości co do jej prawdziwych powiązań. Poprzez kontakty organizacji M. Arciszewskiego włączony został jako „1613” do Narodowej Organizacji Wojskowej, pionu wojskowego Stronnictwa Narodowego.
W Warszawie na tajnych kompletach ukończył szkołę średnią, maturę uzyskał 27 czerwca 1942 roku.
W lipcu 1942 r., po aresztowaniu M. Arciszewskiego i rozbiciu dowodzonej przez niego grupy, Steyer utracił część swoich dotychczasowych kontaktów, ale nadal pozostał członkiem NOW. Kiedy w 1942 r. część NOW - w ramach akcji scaleniowej - włączona została do AK, znalazł się w plutonie szkoleniowym por. „Romana”, działającym na terenie Śródmieścia i Ochoty. W oddziale tym działał do wybuchu Powstania.
Udział w Powstaniu rozpoczął 1 sierpnia 1944 roku w stopniu kpr. pchor. 1 V III 1944 r. na Placu Trzech Krzyży, jako członek Sekcji Wypadowej I Plutonu dowodzonego przez ppor. „Kłosa” (M. Kostanecki), w batalionie mjr. „Miłosza” (Stefan Jastrzębski) w ramach Zgrupowania „ Śródmieście - Południe” dowodzonego przez ppłk. Jana Szczurka – Cergowskiego ps. „Sławbor”.
Brał udział w walkach w rejonie Placu Trzech Krzyży, przy opanowaniu budynku Gimnazjum im. Królowej Jadwigi (gmach „Soldatenheim” w okresie okupacji), wyróżnił się w walkach o utrzymanie łączności między Śródmieściem i Czerniakowem, uczestniczył w zdobyciu i utrzymaniu terenu Szpitala Św. Łazarza, walczył w rejonie Alei na Skarpie oraz w zajęciu i obronie budynku YMCA.
Po upadku Powstania opuścił wraz z innymi oddziałami powstańczymi Warszawę (5 X 1944), został umieszczony w obozie w Ożarowie, po czym przeniesiony do stalagów (obozów jenieckich): X B w Sandbostel, XVIII A w Wolfsberg (XI 1944 -III 1945) i XVIII C w Markt Pongau (od III 1945).
Po wyzwoleniu stalagu przez 101 Dywizję Spadochronową USA 5 V 1945 r., zgłosił się do służby wojskowej w II Korpusie we Włoszech, wchodzącym w skład Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie. Jako żołnierz 17 Kompanii Zaopatrywania II Korpusu (miejsce postoju - San Basilio w Apulii), był uczestnikiem ceremonii poświęcenia cmentarza żołnierzy polskich pod Monte Cassino (1 IX 1945). W okresie od 19 X I 1945 do czerwca 1946 r. został słuchaczem Szkoły Podchorążych, po ukończeniu której został awansowany do stopnia starszego sierżanta podchorążego. Od września do końca listopada 1946 r. przebywał jako polski żołnierz na terenie Wielkiej Brytanii. W tym okresie brytyjskie władze wojskowe nadały mu w uznaniu zasług wojennych odznaczenie bojowe „War Star”, a dowództwo wojska polskiego w Wielkiej Brytanii pozytywnie zweryfikowało przyznane mu uprzednio odznaczenia Krzyż „Virtuti Militari” i Krzyż Walecznych.
W tym czasie Steyer podjął decyzję o powrocie do Polski. 29 X I 1946 r. na pokładzie statku „Marine Raven” powrócił do kraju.
Zamieszkał na stałe w rodzinnym Toruniu, gdzie rozpoczął studia. Początkowo była to filozofia ( III—IV 1947), następnie studia prawnicze (Wydział Prawno-Ekonomiczny), które ukończył w roku 1951.
Jeszcze jako student, na IV roku studiów (od IX 1950) podjął pracę w charakterze zastępcy asystenta w Katedrze Teorii Państwa i Prawa, a w roku akademickim 1951/1952 powołano go na stanowisko młodszego asystenta w tejże Katedrze. Po likwidacji Wydziału Prawno-Ekonomicznego Donald Steyer przeszedł w 1953 roku. do pracy w Zakładzie Historii Pomorza Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Tutaj napisał i obronił swoją pracę doktorską (obrona pracy doktorskiej w Instytucie Historii PAN w Warszawie w roku 1958, temat pracy: Problemy robotnicze Gdyni 1926-1939, promotor: prof. F. Ryszka) oraz odbył kolokwium habilitacyjne (w 1961 r., temat rozprawy habilitacyjnej: Organizacje robotnicze na terenie województwa pomorskiego w latach 1920-1939). Po habilitacji powrócił na UMK, początkowo pracował na stanowisku docenta w Instytucie Historii UMK, a od roku 1968 na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W okresie zatrudnienia na UMK pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji: prodziekana Wydziału Humanistycznego (1962-1964), dziekana Wydziału Humanistycznego (1964-1969), zastępcy dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki (1969-1970).
W 1971 r. prof. Donald Steyer przeniósł się do Gdańska, gdzie na miejscowym Uniwersytecie objął kierownictwo Katedry Historii Państwa i Prawa Polskiego (od 1970 r.), a w latach 1974-1978 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa i Administracji. Tu w roku 1975 otrzymał nominację na stanowisko profesora zwyczajnego.
Pionierski charakter miały studia D. Steyera dotyczące losów ludności polskiej na Pomorzu w okresie okupacji hitlerowskiej. I w tym przypadku zapoczątkował on naukowe badania nad polityką okupanta na ziemi pomorskiej, dokumentując w licznych artykułach i przyczynkach różne aspekty tej polityki. Wynikiem tych dociekań była monografia pt. Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945, wydana drukiem w roku 1967 przez Instytut Bałtycki w Gdańsku. Ostatnią dużą monografią, była rozprawa o charakterze syntezy pt. Półwiecze Polski na morzu, wydana w roku 1970 przez Wydawnictwo Morskie w Gdańsku.
Obok pracy naukowej D. Steyer czynnie uczestniczył w życiu towarzystw naukowych i społecznych, związanych z morzem i Pomorzem, a także z jego działalnością wojskową w latach II wojny światowej. Pełnił funkcje: przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Toruńskiego” w latach 1971-1974 (pod jego redakcją ukazały się tomy 5- 9 Rocznika), przewodniczącego Rady Muzealnej Muzeum Stutthof (od 1968), przewodniczącego Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Nautologicznego w latach 1974-1979. Był też członkiem Stowarzyszenia Marynistów Polskich (od 1968), Światowego Związku Żołnierzy AK i Związku Powstańców Warszawskich.
W 1991 r. prof. Donald Steyer przeszedł na emeryturę, ale niezależnie od tego nadal utrzymywał kontakty naukowe i dydaktyczne z Uniwersytetem w Gdańsku, podtrzymywał też więzi ze środowiskiem historyków w Toruniu.
Profesor dr hab. Donald Roman Steyer zmarł w dniu 5 V 1994 r., pochowany został na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie. Żegnali go dawni przyjaciele, współpracownicy i uczniowie z Torunia i Gdańska - dwóch miast, z którymi był związany przez całe swoje życie.
- Polityka morska państwa polskiego w latach 1918-1945 (1976)
- Półwiecze Polski na morzu (1970)
- Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945 (1967)
- Problemy robotnicze Gdyni 1926-1939 (1959)
PPS–Lewica na Pomorzu w latach międzywojennych (ze szczególnym uwzględnieniem Grudziądza) (1959).
Za bohaterski udział w pracy podziemnej i w Powstaniu Warszawskim zostały mu przyznane odznaczenia:
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych (1944).
- Krzyż Partyzancki
- Medal za Warszawę
Odznaczenia za pracę zawodową
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
Otrzymał też nagrody I stopnia województwa bydgoskiego (1968, 1969) i wojewody gdańskiego (1977), nagrody resortowe I stopnia (1971) i II stopnia (1977).
- Jego bratem był Włodzimierz Steyer - sierżant podchorąży Armii Krajowej, żołnierz III plutonu „Ryszard” (późniejszy „Felek”) 1. kompanii „Maciek” batalionu „Zośka”. Po wojnie działał w "drugiej konspiracji" – związany był z grupą Jana Rodowicza-Anody. Aresztowany w styczniu 1949 r., wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego z listopada 1949 r. skazany został na karę 15 lat pozbawienia wolności. Przebywał m. in. w więzieniach we Wronkach i w Płocku. Został zwolniony 2 maja 1956 r. po ogłoszeniu amnestii w dniu 27 kwietnia. Zrehabilitowano go 8 października 1957 r. Ukończył studia na Politechnice Warszawskiej, przerwane aresztowaniem. Pracował w Akademickim Związku Sportowym, Elektromontażu Warszawa, Instytucie Elektrotechniki w Warszawie i Centrali Handlu Zagranicznego Budownictwa "Budimex".
- Żonaty od 1947 r. z Barbarą Zell (1925-1988), znaną w Toruniu malarką, absolwentkę i pracownikiem Wydziału Sztuk Pięknych UMK.
Miał z nią syna Krzysztofa (ur. 1950 r.) mieszkającego w Sopocie.
<.ul>
Praca zbiorowa pod redakcją naukową Donalda Steyera
Warszawa 1988
Grób Donalda Steyera na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie,
lokalizacja N3 - 10 - 25
Tablica poświęcona prof. Donaldowi Steyerowi umieszczona w siedzibie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego
ul. Jana Bażyńskiego 6, 80-980 Gdańsk
- Wojciechowski Mieczysław, Profesor Donald Steyer (1921 – 1994), Rocznik Toruński, tom 23, rok 1996, s. 139 – 144.
- Steyer Krzysztof, Steyer Donald, Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939 –1945,Toruń 1996, cz. 2, s.160 – 161.
- http://www.kpbc.ukw.edu.pl/Content/162993/Steyer_Donald_885_1585_Pom.pdf
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Donald_Steyer
- https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/donald-steyer,42476.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Steyer
- https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Steyer_(%C5%BCo%C5%82nierz_AK)
- http://stutthof.org/node/506
• Turystyczny Przewodnik Edukacyjny "Armia Krajowa w Sopocie"