Henryk Spus

Spus

Urodził się 28 kwietnia 1924 r. w Bydgoszczy, jako syn Juliana i Janiny, zm. 30 sierpnia 2000 roku w Sopocie. Podporucznik Armii Krajowej, wieloletni pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej, żeglarz.

Okres przed wojną

Ukończył szkołę podstawową w Bydgoszy i rozpoczął naukę w gimnazjum.

Okres wojny

W 1939 r. w wyniku ewakuacji znalazł się na Wołyniu - w Łucku, gdzie matkę Jego aresztowano i wywieziono na wschód. Przez „zieloną granicę" przedarł się do Warszawy.
W 140 roku wiąże się z ruchem oporu, prowadząc nieprzerwanie działalność konspiracyjną aż do wybuchu powstania. Najpierw wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, a w maju 1942 r. został zaprzysiężony w Armii Krajowej pod pseudonimem „Haha". Prowadząc aktywną działalność w Szarych Szeregach w akcjach dywersyjnych, zdobywaniu broni i kolportażu podziemnej prasy, odbywa równocześnie szkolenie wojskowe. Otrzymuje przydziały do plutonu 1107 zgrupowania „Sławbór", baonu „Miłosz" 3. kompanii „Rudy".
W ramach tajnego nauczania kończy w 1944 r. Liceum Budownictwa Okrętowego.
W czasie Powstania Warszawskiego bierze udział w walkach w Śródmieściu i na Czerniakowie w stopniu plutonowego, a potem starszego sierżanta podchorążego. Podczas walk w rejonie Sejmu zostaje ranny w klatkę piersiową i w brzuch. We wrześniu mianowany zostaje zastępcą dowódcy plutonu. W ostatnich dniach powstania otrzymuje (na wniosek Komendanta Okręgu Warszawskiego) awans na stopień podporucznika (rozkaz nr 34 z dn. 28.09.1944 r.), a rozkazem Dowódcy Armii Krajowej nr 512/ BP z dn. 2.10.1944 r. zostaje odznaczony „za wybitne męstwo w warunkach bojowych w czasie konspiracji i podczas powstania warszawskiego Krzyżem Walecznych po raz pierwszy i drugi".
Po upadku Powstania składa w dniu 5.10.1944 r . wraz ze swoim ugrupowaniem broń na Placu Trzech Krzyży i odbywa pieszy marsz do Ożarowa. Stąd wagonami towarowymi, zamkniętymi i zadrutowanymi (po 50 osób) powstańcy zostają przewiezieni do obozu jenieckiego w Sandbostel (Stalag X-B). Ppor. Spus nosi jeniecki numer 223114. Następnie, zostaje przeniesiony do Wolfsbergu (Austria - Karyntia) - Stalag XV III A, skąd wysłano Go do obozu pracy w Sternthal, na terenie Jugosławii, w okolicach Ptui koło Maribora. Tam zwiąże się z działalnością konspiracyjną podporządkowaną partyzantce jugosłowiańskiej marszałka Broz -Tito. W czasie transportu jeńców przez tereny kontrolowane przez armię partyzancką udaje Mu się zbiec i w drodze do obozowiska zostaje ranny w lewe ramię. W dniu 4 kwietnia 1945 r. zostaje uznany za żołnierza tego ugrupowania.

Okres po wojnie

Po zakończeniu działań wojennych przebywa dalej na leczeniu w szpitalu partyzanckim w górach, później w szpitalu wojskowym w Mariborze, a następnie w Osjeku i Rimskich Toplicach. Niestety, powikłania rany postrzałowej doprowadzają do amputacji lewego ramienia.
Ta bohaterska postawa w czasie wojny, świadcząca o niezwykłym harcie ducha, pozwoliła Henrykowi Spusowi - mimo wyniesionego inwalidztwa - rozpocząć aktywne życie w warunkach pokojowych. W 1946 r. wstępuje na Wydział Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Studiuje bez żadnych obciążeń, radząc sobie na równi z innymi, np. w zajęciach kreślarskich, co zostało upamiętnione w jednej z ówczesnych kronik filmowych. W 1952 r. uzyskuje dyplom magistra inżyniera mechanika w specjalności budowa maszyn okrętowych.
Jeszcze jako student zaczyna karierę naukową w macierzystej uczelni na Wydziale Mechanicznym w Katedrze i Zakładzie Mechaniki i Wytrzymałości Materiałów, zaczynając w 1951 r. od stanowiska zastępcy asystenta.
W 1966 r. uzyskuje stopień doktora nauk technicznych po przedstawieniu rozprawy pt. „Niektóre zjawiska dynamiczne występujące przy kołysaniu poprzecznym okrętu na regularnej fali wzdłużnej" (promotor: prof. mgr inż. Marian Piątek). Od 1 marca 1972 r. otrzymuje stanowisko docenta. W latach 1978-82 r. pełni funkcje kierownika Zakładu Mechaniki i Wytrzymałości, a od 1988 r. do chwili odejścia na emeryturę w 1991 r. - kierownika Katedry o tej samej nazwie.
W swojej działalności naukowej prowadził głównie badania drgań i zjawisk zmęczeniowych układów mechanicznych i okrętowych węzłów konstrukcyjnych. Opublikował ponad 30 prac oryginalnych i 18 referatów i komunikatów na krajowych konferencjach naukowych. Prowadził zajęcia dydaktyczne jako utalentowany i lubiany przez studentów wykładowca. Kierował licznymi pracami dyplomowymi i magisterskimi. Mimo przejścia na emeryturę, od 1.10.1991 r. pracował nadal na częściowym etacie, realizując prace w ramach grantów Komitetu Badań Naukowych.
Doc. Spus udzielał się również w pracy społecznej. W latach 1946-49 był przewodniczącym grupy akademickiej w Związku Inwalidów Wojennych RP w Gdańsku. Od 1951 do 1977 r. działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego, w tym przez 6 lat pełnił funkcję przewodniczącego Rady Oddziałowej. Był członkiem Koła Sopot światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
Mimo inwalidztwa umiał korzystać z pełni życia. Jedną z jego pasji było żeglarstwo. Był kapitanem jachtowej żeglugi wielkiej, prowadził wiele szkoleniowych i turystycznych rejsów pełnomorskich. W latach 1973 - 78 pełnił funkcje Komandora Klubu Żeglarskiego Kaprów oraz kierował licznymi kursami żeglarskimi w ośrodku wypoczynkowym Politechniki w Czarlinie nad jeziorem Wdzydzkim. Uprawiał narciarstwo zjazdowe, jazdę na łyżwach - nawet grał w hokeja. Znakomicie prowadził samochód (także w ruchu lewostronnym na Wyspach Brytyjskich). Był znakomitym kompanem, uczestnikiem życia towarzyskiego i jego ozdobą.

Odznaczenia


Batalion AK „Miłosz”

Opis stanowią fragnmenty: https://pl.wikipedia.org/wiki/Batalion_AK_%E2%80%9EMi%C5%82osz%E2%80%9D Batalion utworzono na początku Powstania z ochotniczego kilkunastoosobowego oddziału bojowego por. Kazimierza Leskiego ps. „Bradl”. 3 sierpnia do oddziału dołączyła skierowana przez dowódcę Rejonu 2 rtm. Władysława Abramowicza „Litwina”, grupa oficerów Wydziału Artylerii Komendy Głównej AK z ppłk. Janem Szczurek-Cergowskim „Sławborem”.
Batalion w pełni zorganizowany został pod 20 sierpnia 1944. Walczył w Śródmieściu w rejonie placu Trzech Krzyży i Al. Jerozolimskich. Oddział zdobył Gimnazjum im. Królowej Jadwigi i Szpital Świętego Łazarza. Jego liczebność powiększała się dzięki ochotnikom. Liczył ok. 1000 żołnierzy. Dowódcą batalionu był mjr Stefan Jastrzębski ps. „Miłosz”.
2 września żołnierze batalionu „Miłosz” zdobyli gmach YMCA mieszczący się na ul. Konopnickiej 6. Pozostał on w rękach powstańców do końca walk.
Batalion stracił w Powstaniu ok. 70 żołnierzy.
Dowództwo

Zdjęcia

Spus
Grób Henryka Spusa na Cmentarzu Katolickim w Sopocie
Sektor F4 Nr rzędu 6 Nr grobu 6
http://sopotparafialny.artlookgallery.com/grobonet/start.php?id=wyniki&name=henryk+spus&x=58&y=10

Piśmiennictwo

  1. Józef Golec: Sopocki Album Biograficzny, Cieszyn 2008
  2. Biogramy i wspomnienia pokolenia Kolumbów, Koło Sopot ŚZŻAK
  3. https://cdn.pg.edu.pl/documents/1152961/1167782/cz2.pdf
  4. https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/henryk-spus,41809.html

•  Wróć do Przewodnika

•  Turystyczny Przewodnik Edukacyjny "Armia Krajowa w Sopocie"