Grób Stanisława Adamskiego
Cmentarz Łyczakowski
Stanisław Adamski urodził się 15 grudnia 1916 roku jako syn Anny Córkowskiej i Jana Kruczkowskiego. w patriotycznej rodzinie Państwa Kruczkowskich, oddanej służbie Polsce we Włodzimierzu Wołyńskim.
Ojciec Stanisława przed I wojną światową był członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (TG „Sokół”), działał także tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), powstałej z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w październiku 1914 roku z połączenia Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego.
Okres przed wojną
Uczęszczał do VIII Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie.
Po zdaniu matury w 1938 roku, zgłosił się na dywizyjny kurs podchorążych piechoty przy 19 pp we Lwowie, który ukończył w stopniu kaprala podchorążego.
Okres wojny
Miał przydział do 4 kompanii II baonu 40 pp im. "Dzieci Lwowskich". Jako dowódca drużyny strzeleckiej wyjechał ze Lwowa 4 września 1939 r. na Zachód w ramach 5 DP do miejsca jej koncentracji. Pierwszy chrzest bojowy przeżył podczas zmasowanego nalotu lotnictwa niemieckiego 6 września w Białej Podlaskiej.
Od 8. do 26. września Stanisław Adamski w składzie 40 pp walczył na stanowiskach w pierwszej linii obrony Warszawy. Za swoją postawę został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz awansowany do stopnia plutonowego.
Po kapitulacji Warszawy został wzięty do niewoli przez Niemców, przebywał w różnych obozach jenieckich. Po ucieczce z obozu, przez „zieloną granicę" trafiając do Lwowa, wpadł w ręce sowietów, ale też potrafił uciec.
Pod koniec 1939 roku spotkał się z porucznikiem Marianem Rojkiem, który zaproponował mu działalność konspiracyjną. Po złożeniu przysięgi przystąpił do pracy w trzech dzielnicach Lwowa: Kleparowie, Zamarstynowie i Zniesieniu jako szef komórki Lwów – Północ.
W związku z licznymi wpadkami, które kończyły się aresztowaniami Stanisław Adamski otrzymał polecenie ukrycia się w miejscowości Czarny Ostrów w obwodzie chmielnickim. Było to miejsce schronienia dla wielu osób zmuszonych do ucieczki przed okupantem.
Wiosną 1941 roku, po powrocie do Lwowa zajął się kompletowaniem dawnej komórki wywiadowczej, co okazało się bardzo trudne na skutek zerwania dawnych kontaktów nie tylko ze znajomymi, ale i rodziną.
Po rozpoczęciu wojny niemiecko – radzieckiej Adamski przeszedł pod dowództwo porucznika Artura Fei. Uczestniczył w organizowanie placówek samoobrony, między innymi na Wołyniu.
Wiosną 1944 roku przeszedł pod dowództwo, Włodzimierza Białoszewicza, komendanta Dzielnicy Wschodniej.
Podczas „Burzy” Stanisław Adamski mianowany został dowódcą plutonu II Rejonu Dzielnicy Wschodniej, którego ośrodek dyspozycyjny znajdował się w budynku gimnazjum męskiego nr VI przy ulicy Łyczakowskiej. Głównymi zadaniami plutonu było strzeżenie budynków instytucji publicznych oraz patrolowanie wyznaczonego obszaru działania. Tuż przed zakończeniem akcji Stanisławowi Adamskiemu powierzono zlikwidowanie archiwum byłego dowódcy Okręgu Stanisławów Armii Krajowej, kapitana Władysława Hermana oraz zabezpieczenie archiwów poszczególnych wydziałów sztabu. Po zakończeniu walk rozkazy tego typu jeszcze się nasiliły. Adamski ukrywał mające dużą wagę informacje w mieszkaniach należących do członków Komendy Głównej Okręgu Lwów po ich aresztowaniu 27. lipca 1944 r.
W konspiracji Adamski używał nazwisk: Stanisław Janowski, Stanisław Zalewski, Jan Kruk i innych oraz pseudonimów: "Karol", "Korwin", "Radogost". W 1944 roku przyjął nazwisko Adamski
Okres po wojnie
W pierwszych dniach kwietnia 1945 roku Stanisław Adamski został aresztowany i wtrącony do więzienia przy ulicy Kadeckiej, w którym przebywał do 31. grudnia 1945 r.
Następnie 9. stycznia 1946 r. trafił do obozu dla żołnierzy i oficerów Armii Krajowej w Riazaniu – Diagilewie. Został tam awansowany do stopnia kapitana.
Podczas pobytu w obozie wykonywał różne przedmioty z drewna, przeważnie dewocjonalia. Były to różańce, ryngrafy, kapliczki, ołtarzyki, a pod koniec pobytu także ołtarze polowe.
4. października 1947 r. po krótkim pobycie w obozie nr 437 w Bogorodskoje, będącym podobozem obozu nr 158 w Czerepowcu nad jeziorem Rybińskim w obwodzie wołogodzkim, znalazł się w wielonarodowym obozie w Griazowcu nr 150.
W kwietniu 1948 roku rozpoczęły się pierwsze zwolnienia. Wśród kilkunastu osób, którym wydano zaświadczenia o zwolnieniu i bezpłatne bilety kolejowe do Lwowa, był Stanisław Adamski.
Po niedługim pobycie we Lwowie został zaaresztowany przez funkcjonariuszy kontrwywiadu Smiersz, którzy przedstawili mu propozycję współpracy, a gdy odmówił został wywieziony w kajdankach z zawiązanymi oczami za miasto. stawianych zarzutów. Po trwającym osiem dni procesie został uniewinniony, ale nadal przetrzymywano go w więzieniu. Uniemożliwiono mu wyjazd do Polski.
Podjął się pracy jako stróż w pralni. Na zlecenie profesora Mieczysława Gębarowicza tłumaczył też kronikę pewnego ukraińskiego pisarza.
Pragnąc pozostać we Lwowie, podjął ostateczną decyzję o przyjęciu radzieckiego obywatelstwa.
Dnia 26. lipca 1952 r. Stanisław Adamski zawarł związek małżeński z Teresą Mozer, córką profesora Politechniki Lwowskiej, która podczas okupacji niemieckiej była działaczką Wojskowej Służby Kobiet i łączniczką AK.
Wkrótce po powrocie do Lwowa Adamski rozpoczął współpracę z księdzem Rafałem Kiernickim, współtowarzyszem z łagrów sowieckich, wykonywał w katedrze prace stolarskie i snycerskie, renowacje obrazów w kościołach rzymsko-katolickich oraz projektował przebudowę świątyń i kaplic, dokonywał także adaptacji budynków mieszkalnych do roli miejsc kultu (Bar, Braiłów, Czeczelnik, Kamieniec Podolski, Manikowce, Kiszyniów, Murafa, Czerniowce, Szarogród, Żmerynka i in.).
Stał się specjalistą – konserwatorem zabytków. Był szanowanym i lubianym przez otoczenie.
Krótko po śmierci prof. Gębarowicza w 1984 roku, wraz z synami Stefanem i Marcinem, uratował przed zniszczeniem zbiory należące do profesora, które następnie trafiły do Wrocławia dzięki Maciejowi Matwijówowi, pracownikowi wrocławskiemu Ossolineum i autorowi książki o tragicznej historii Ossolineum w latach 1939 – 1946.
Pamiętał o żołnierzach dni wrześniowych 1939 roku, zaprojektował tablicę upamiętniającą poległych żołnierzy 40 pp im. "Dzieci Lwowskich", która została umieszczona w 50. rocznicę wybuchu wojny polsko-sowieckiej 17 września 1939 roku przy wejściu do kościoła NMP Królowej Świata w Warszawie przy ul. Opaczeskiej. Kościół został zbudowany w miejscu dawnych okopów gdzie "Dzieci Lwowskie" walczyły i ginęły w obronie Stolicy Polski.
Stanisław Adamski włączał się w działania mające na celu doprowadzenie do odnowienia i otwarcia cmentarza Orląt Lwowskich.
Jego dom był ostoją polskości. Stanisław Adamski odszedł 9 listopada 1999 r. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim w rodzinnym grobowcu Kruczkowskich.
Dzieło Stanisława Adamskiego kontynuują dzieci i wnuki, m. in. syn - Stefan. Jego dzieci po latach doprowadziły do odrodzenia harcerstwa polskiego we Lwowie.
Rodzina
- Rodzeństwo: Bogusława, August, Marian, Zygmunt, Zofia, Elżbieta i Janina
- Żona Teresa - córka prof. Wilhelma Michała Mozera.
- Trójka dzieci (m.in. Stefan i Marcin) i liczni wnukowie
Odznaczenia
- Krzyż Walecznych – wrzesień 1939 rok.
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Rzeczypospolitej Polski - 20 maja 1993 roku, wręczony przez Prezydenta Lecha Wałęsę w trakcie jego pobytu we Lwowie.
- Medal Ossolineum za ocalenie spuścizny profesora Mieczysława Gębarowicza – 1994 rok
Zdjęcia i filmy
Stół ołtarzowy wykonany przez Stanisława Adamskiego w kościele w Szarogrodzie
Od lewej: Krystyna Rostocka, Teresa Adamska i Stanisław Adamski
Tablica upamiętniajaca poległych żołnirzy 40 pp,
projekt Stanisław Adamski,
kościół przy ul. Opaczewskiej
Mąż był dziwnym oficerem AK
Piśmiennictwo
- http://www.lwow.home.pl/spotkania/adamski.html
- https://poloniakresy.wordpress.com/teksty-2/stanislaw-adamski/
- http://www.lwow.com.pl/lwowianie.html
- http://www.lwow.home.pl/lyczakow/indeks.html
- http://www.polska1918-89.pl/pdf/niszczenie-polskich-elit-na-wschodzie-w-latach-1944%E2%80%931953,2869.pdf
- http://www.tvprogram.cz/notacje-309-821/1930390453
- https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/wilhelm-michal-mozer
Cmentarz Łyczakowski
Po zdaniu matury w 1938 roku, zgłosił się na dywizyjny kurs podchorążych piechoty przy 19 pp we Lwowie, który ukończył w stopniu kaprala podchorążego.
Od 8. do 26. września Stanisław Adamski w składzie 40 pp walczył na stanowiskach w pierwszej linii obrony Warszawy. Za swoją postawę został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz awansowany do stopnia plutonowego.
Po kapitulacji Warszawy został wzięty do niewoli przez Niemców, przebywał w różnych obozach jenieckich. Po ucieczce z obozu, przez „zieloną granicę" trafiając do Lwowa, wpadł w ręce sowietów, ale też potrafił uciec.
Pod koniec 1939 roku spotkał się z porucznikiem Marianem Rojkiem, który zaproponował mu działalność konspiracyjną. Po złożeniu przysięgi przystąpił do pracy w trzech dzielnicach Lwowa: Kleparowie, Zamarstynowie i Zniesieniu jako szef komórki Lwów – Północ.
W związku z licznymi wpadkami, które kończyły się aresztowaniami Stanisław Adamski otrzymał polecenie ukrycia się w miejscowości Czarny Ostrów w obwodzie chmielnickim. Było to miejsce schronienia dla wielu osób zmuszonych do ucieczki przed okupantem. Wiosną 1941 roku, po powrocie do Lwowa zajął się kompletowaniem dawnej komórki wywiadowczej, co okazało się bardzo trudne na skutek zerwania dawnych kontaktów nie tylko ze znajomymi, ale i rodziną.
Po rozpoczęciu wojny niemiecko – radzieckiej Adamski przeszedł pod dowództwo porucznika Artura Fei. Uczestniczył w organizowanie placówek samoobrony, między innymi na Wołyniu.
Wiosną 1944 roku przeszedł pod dowództwo, Włodzimierza Białoszewicza, komendanta Dzielnicy Wschodniej.
Podczas „Burzy” Stanisław Adamski mianowany został dowódcą plutonu II Rejonu Dzielnicy Wschodniej, którego ośrodek dyspozycyjny znajdował się w budynku gimnazjum męskiego nr VI przy ulicy Łyczakowskiej. Głównymi zadaniami plutonu było strzeżenie budynków instytucji publicznych oraz patrolowanie wyznaczonego obszaru działania. Tuż przed zakończeniem akcji Stanisławowi Adamskiemu powierzono zlikwidowanie archiwum byłego dowódcy Okręgu Stanisławów Armii Krajowej, kapitana Władysława Hermana oraz zabezpieczenie archiwów poszczególnych wydziałów sztabu. Po zakończeniu walk rozkazy tego typu jeszcze się nasiliły. Adamski ukrywał mające dużą wagę informacje w mieszkaniach należących do członków Komendy Głównej Okręgu Lwów po ich aresztowaniu 27. lipca 1944 r.
W konspiracji Adamski używał nazwisk: Stanisław Janowski, Stanisław Zalewski, Jan Kruk i innych oraz pseudonimów: "Karol", "Korwin", "Radogost". W 1944 roku przyjął nazwisko Adamski
Następnie 9. stycznia 1946 r. trafił do obozu dla żołnierzy i oficerów Armii Krajowej w Riazaniu – Diagilewie. Został tam awansowany do stopnia kapitana.
Podczas pobytu w obozie wykonywał różne przedmioty z drewna, przeważnie dewocjonalia. Były to różańce, ryngrafy, kapliczki, ołtarzyki, a pod koniec pobytu także ołtarze polowe.
4. października 1947 r. po krótkim pobycie w obozie nr 437 w Bogorodskoje, będącym podobozem obozu nr 158 w Czerepowcu nad jeziorem Rybińskim w obwodzie wołogodzkim, znalazł się w wielonarodowym obozie w Griazowcu nr 150.
W kwietniu 1948 roku rozpoczęły się pierwsze zwolnienia. Wśród kilkunastu osób, którym wydano zaświadczenia o zwolnieniu i bezpłatne bilety kolejowe do Lwowa, był Stanisław Adamski.
Po niedługim pobycie we Lwowie został zaaresztowany przez funkcjonariuszy kontrwywiadu Smiersz, którzy przedstawili mu propozycję współpracy, a gdy odmówił został wywieziony w kajdankach z zawiązanymi oczami za miasto. stawianych zarzutów. Po trwającym osiem dni procesie został uniewinniony, ale nadal przetrzymywano go w więzieniu. Uniemożliwiono mu wyjazd do Polski.
Podjął się pracy jako stróż w pralni. Na zlecenie profesora Mieczysława Gębarowicza tłumaczył też kronikę pewnego ukraińskiego pisarza.
Pragnąc pozostać we Lwowie, podjął ostateczną decyzję o przyjęciu radzieckiego obywatelstwa.
Dnia 26. lipca 1952 r. Stanisław Adamski zawarł związek małżeński z Teresą Mozer, córką profesora Politechniki Lwowskiej, która podczas okupacji niemieckiej była działaczką Wojskowej Służby Kobiet i łączniczką AK.
Wkrótce po powrocie do Lwowa Adamski rozpoczął współpracę z księdzem Rafałem Kiernickim, współtowarzyszem z łagrów sowieckich, wykonywał w katedrze prace stolarskie i snycerskie, renowacje obrazów w kościołach rzymsko-katolickich oraz projektował przebudowę świątyń i kaplic, dokonywał także adaptacji budynków mieszkalnych do roli miejsc kultu (Bar, Braiłów, Czeczelnik, Kamieniec Podolski, Manikowce, Kiszyniów, Murafa, Czerniowce, Szarogród, Żmerynka i in.).
Stał się specjalistą – konserwatorem zabytków. Był szanowanym i lubianym przez otoczenie.
Krótko po śmierci prof. Gębarowicza w 1984 roku, wraz z synami Stefanem i Marcinem, uratował przed zniszczeniem zbiory należące do profesora, które następnie trafiły do Wrocławia dzięki Maciejowi Matwijówowi, pracownikowi wrocławskiemu Ossolineum i autorowi książki o tragicznej historii Ossolineum w latach 1939 – 1946.
Pamiętał o żołnierzach dni wrześniowych 1939 roku, zaprojektował tablicę upamiętniającą poległych żołnierzy 40 pp im. "Dzieci Lwowskich", która została umieszczona w 50. rocznicę wybuchu wojny polsko-sowieckiej 17 września 1939 roku przy wejściu do kościoła NMP Królowej Świata w Warszawie przy ul. Opaczeskiej. Kościół został zbudowany w miejscu dawnych okopów gdzie "Dzieci Lwowskie" walczyły i ginęły w obronie Stolicy Polski.
Stanisław Adamski włączał się w działania mające na celu doprowadzenie do odnowienia i otwarcia cmentarza Orląt Lwowskich.
Jego dom był ostoją polskości. Stanisław Adamski odszedł 9 listopada 1999 r. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim w rodzinnym grobowcu Kruczkowskich.
Dzieło Stanisława Adamskiego kontynuują dzieci i wnuki, m. in. syn - Stefan. Jego dzieci po latach doprowadziły do odrodzenia harcerstwa polskiego we Lwowie.
- Rodzeństwo: Bogusława, August, Marian, Zygmunt, Zofia, Elżbieta i Janina
- Żona Teresa - córka prof. Wilhelma Michała Mozera.
- Trójka dzieci (m.in. Stefan i Marcin) i liczni wnukowie
- Krzyż Walecznych – wrzesień 1939 rok.
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Rzeczypospolitej Polski - 20 maja 1993 roku, wręczony przez Prezydenta Lecha Wałęsę w trakcie jego pobytu we Lwowie.
- Medal Ossolineum za ocalenie spuścizny profesora Mieczysława Gębarowicza – 1994 rok
Stół ołtarzowy wykonany przez Stanisława Adamskiego w kościele w Szarogrodzie
Od lewej: Krystyna Rostocka, Teresa Adamska i Stanisław Adamski
Tablica upamiętniajaca poległych żołnirzy 40 pp,
projekt Stanisław Adamski,
kościół przy ul. Opaczewskiej
Mąż był dziwnym oficerem AK
- http://www.lwow.home.pl/spotkania/adamski.html
- https://poloniakresy.wordpress.com/teksty-2/stanislaw-adamski/
- http://www.lwow.com.pl/lwowianie.html
- http://www.lwow.home.pl/lyczakow/indeks.html
- http://www.polska1918-89.pl/pdf/niszczenie-polskich-elit-na-wschodzie-w-latach-1944%E2%80%931953,2869.pdf
- http://www.tvprogram.cz/notacje-309-821/1930390453
- https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/wilhelm-michal-mozer