Pomnik Pamięci Ofiar Nocy Kryształowej

Podczas tzw. nocy kryształowej (09/10 listopada 1938 r.) Niemcy wysadzili wybudowaną w 1872 r. Nową Synagogę (zwaną również Synagogą na Wygonie) znajdującą się przy ówczesnej Angerstraße (obecnie ul. Łąkowa). Następnie rozebrano pozostałe po niej ruiny.
W 1998 r. podczas 60. rocznicy wydarzeń tzw. nocy kryształowej, w miejscu gdzie znajdowała się synagoga, został odsłonięty symboliczny pomnik w kształcie macewy z dwoma bocznymi kamiennymi płytami. Na środkowej macewie umieszczono wizerunek zniszczonej synagogi oraz inskrypcję w jęz. polskim:
Wydali na pastwę ognia świątynię twoją aż do gruntu zbezcześcili siedzibę Twego imienia (Ps 74,7).
W tym miejscu stała do 9 listopada 1938 największa synagoga gminy żydowskiej we Wrocławiu. Tej nocy została ona spalona przez zbrodniczy reżim hitlerowski. Z tym aktem zniszczenia rozpoczął się mord Żydów wrocławskich, dzieci, kobiet i mężczyzn. Błogosławiona ich pamięć. Na bocznych tablicach umieszczono te same słowa wypisane w językach hebrajskim i niemieckim.

Synagoga nazywana była "Synagogą Na Wygonie", stanowiła centrum judaizmu liberalnego we Wrocławiu. Była, obok Nowej Synagogi w Berlinie, największą synagogą Niemiec i Austrii. Zburzona w 1938 r.
Koncepcja budowy nowej, większej synagogi narodziła się 25 października 1864 roku, gdyż mniejsza synagoga Pod Białym Bocianem nie mogła pomieścić wszystkich chętnych.
Budowę rozpoczęto w 1865 roku i wtedy uroczyście położono kamień węgielny. Plany synagogi sporządził niemiecki architekt pochodzenia żydowskiego Edwin Oppler. Budowę ukończono w 1872 roku, a uroczyste otwarcie synagogi nastąpiło 29 września tego samego roku.
Była, obok Nowej Synagogi w Berlinie, największą synagogą Niemiec i Austrii. Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, bojówki hitlerowskie spaliły synagogę. Po zakończeniu II wojny światowej nie została odbudowana. Synagoga była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków Wrocławia, charakteryzowała ją kopułą wysoka na 73 metry, liczne wieże i sterczyny (pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej kamiennej wieżyczki, zakończonej od góry iglicą).
We wnętrzu znajdowała się obszerna główna sala modlitewna, którą otaczały z trzech stron galerie dla kobiet, wsparte za zdobionych kolumnach. Na wschodniej ścianie znajdował się bardzo bogato zdobiony Aron ha-kodesz (szafa ołtarzowa w postaci ozdobnej drewnianej skrzynki służąca do przechowywania zwojów Tory), przed którym stał pulpit kantora i bima (podwyższone miejsce w centrum synagogi).

Zdjęcia




Piśmiennictwo

1. https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/642-wroclaw/116-miejsca-martyrologii/52877-pomnik-na-placu-po-nowej-synagodze-na-wygonie-ul-lakowa
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Pami%C4%99ci_Ofiar_Nocy_Kryszta%C5%82owej
3. https://zydowskiwroclaw.pl/przed-wojna/religia/
4. https://wroclaw.naszemiasto.pl/nowa-synagoga-przy-ul-lakowej-to-byl-przepiekny-budynek-w/ga/c13-7984197/zd/57665373