Pigłowska Maria

Położenie grobu: 146a – 3 – 28
Helena Maria Pigłowska (ur. 24 lutego 1876 w Fośni, zm. 2 listopada 1942 w Warszawie) – działaczka niepodległościowa i społeczno-oświatowa, wywiadowczyni i kurierka Polskiej Organizacji Wojskowej, dama Orderu Virtuti Militari, uczestniczka wojny polsko-bolszewickiej i III powstania śląskiego, bibliotekarka.
Urodziła się w majątku Fośnia (Chwośnia Wielka) w ówczesnym powiecie owruckim guberni wołyńskiej.
Za granicą spędziła 9 lat, działając na polu edukacyjnym w polskich koloniach oraz w polskich organizacjach dobroczynnych.
Po wybuchu I wojny światowej zaangażowała się w działalność niepodległościową. Od początku 1918 Maria Pigłowska działała w Polskiej Organizacji Wojskowej Wschód.
Po bitwie pod Kaniowem oddała pokoje pensjonatu, w tym własne mieszkanie, na konspiracyjną kwaterę POW. Zorganizowano tu komendę placu, etap kurierów, skład broni i amunicji.
Wiosną 1919, podczas odprawy Komendy Naczelnej w pokoju Marii Pigłowskiej, do pensjonatu weszli agenci CzeKa, by dokonać rewizji. Majątek Pigłowskiej zajęli bolszewicy. Jako skompromitowana dobrowolnie zgłosiła się na kurierkę. W czerwcu 1919 wraz z córkami przeszła przez front polsko-bolszewicki, dotarła z raportami do Warszawy, by następnie wrócić do Kijowa. W sierpniu 1920 ponownie przekroczyła front i dostała się do Warszawy. We wrześniu wyjechała do Fośni i stamtąd w chłopskim przebraniu trafiła do stolicy.
Przez kilka miesięcy była kierowniczką bursy Towarzystwa Gniazd Sierocych w Warszawie. W maju 1920 została mianowana kierowniczką czołówki opatrunkowo-żywnościowej Czerwonego Krzyża przy 1 Dywizji Piechoty Legionów w Grajewie Mołodecznie. Z grupą Czerwonego Krzyża uczestniczyła w III powstaniu śląskim.
W 1921 zamieszkała na warszawskiej Pradze przy ul. Środkowej 11 m 3. W 1922 ukończyła kurs bibliotekarski. Od 1921 pracowała w Bibliotece im. Staszica. Do 1932 była jej kierowniczką.
Odznaczona m.in. Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7614 – 17 maja 1922 „za czyny w b. POW na Wschodzie".

Źródła

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Pig%C5%82owska
2. https://kpbc.umk.pl/Content/202731/Piglowska_Maria_3065_WSK.pdf