Dargiel Jerzy

Położenie grobu: 320-3-10/11/22

Położenie zacieniowane kolorem zielonym
Jerzy Bonawentura Dargiel ps. Henryk, Jimmy, Kali, Juda (ur. 14 lipca 1917 w Warszawie, zm. 21 sierpnia 1973 w Warszawie) – podporucznik AK, aktor filmowy, teatralny i lalkowy, reżyser, dyrektor teatrów, nauczyciel, kompozytor i autor tekstów piosenek, spiker radiowy. Harcmistrz, członek GK ZHP.
W wieku 12 lat wstąpił do 17 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej w hufcu Praga. Był „zapiewajłą” drużyny, grał i śpiewał na ogniskach i kominkach harcerskich, a w latach 1934–1935 był drużynowym Siedemnastki. br> W klasie maturalnej w 1935 otrzymał stopień podharcmistrza. Działał w Kręgu Instruktorów im. Mieczysława Bema.
Ukończył w 1938 Państwowe Pedagogium Męskie im. Stanisława Konarskiego w zakresie języka polskiego. Równolegle studiował aktorstwo w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej i rozpoczął działalność artystyczną w prowadzonym przez Juliusza Osterwę szkolnym teatrze „Reduta”.
We wrześniu 1939 roku zgłosił się do Straży Obywatelskiej w Warszawie. Należał do konspiracyjnej organizacji Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa, a po jej rozbiciu wstąpił do Szarych Szeregów.
W latach 1940–1942 studiował na tajnym wydziale nauczycielskim Konserwatorium Warszawskiego (w klasie skrzypiec), jednocześnie aż do wybuchu powstania warszawskiego pracował w Szkole Zawodowej nr 34 przy ul. Łukiskiej na Grochowie, nauczając śpiewu i języka polskiego. W 1943 roku otrzymał stopień harcmistrza. W 1943–1944 był słuchaczem kursu konspiracyjnej Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty Agricola, którą rozsławił w swojej piosence Dorota (imię to było kryptonimem jego klasy „D” w Agricoli).
Jerzy Dargiel był współtwórcą i instruktorem Akcji „M” (Młodzież) w komendzie Chorągwi Warszawskiej oraz wizytatorem „Pasieki”, prowadził zajęcia „Szkoły za lasem”. W 1944 roku był komendantem Bloku Reduta (hufiec Wola) Szarych Szeregów.
W powstaniu warszawskim awansowany na podporucznika, pełnił funkcję dowódcy IV plutonu 1 kompanii batalionu „Parasol”. Uczestniczył w walkach na Woli i Starym Mieście, gdzie we wrześniu został ranny, następnie ewakuował się kanałami do Śródmieścia i uczestniczył w działalności Harcerskiej Poczty Polowej.
Po wojnie był w 1945 roku spikerem w Polskim Radiu i pracował jako aktor w teatrach warszawskich.
Nadal czynnie prowadził działalność instruktorską w Związku Harcerstwa Polskiego.
Po likwidacji harcerstwa w latach 50. zaangażował się w działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Po Zjeździe Łódzkim wszedł w skład Głównej Kwatery Harcerstwa.
W latach 1950–1952 studiował na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W okresie 1950–1973 pracował w Teatrze Baj, w którym piastował stanowisko dyrektora, wyreżyserował ok. 30 przedstawień i do wielu z nich napisał muzykę. Wystąpił w rolach epizodycznych w filmach Celuloza, Domek z kart i Ogniomistrz Kaleń, grał też w Teatrze Współczesnym.
Dargiel jest autorem piosenek (zarówno muzyki, jak i tekstów) żołnierskich, m.in. Bądź gotów, Hymnu Bojowych Szkół czy słynnej Doroty, harcerskich, jak np. kolęda Pana Jezusowa Szara Kołysanka i marsz Żałobne chylimy sztandary, oraz muzyki pisanej na potrzeby teatru.
Wiele jego piosenek wojennych było kolportowanych w podziemnej prasie podczas okupacji. Wraz z Elżbietą Dziębowską wydał kilka śpiewników harcerskich, m.in. Śpiewnik zastępowego.

Piosenki

Bądź gotów

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=I1_IFSSljK8
Autor słów Kanigowska Halina Autor muzyki Dargiel Jerzy
Słowa
Piosenka powstała w Warszawie na jesieni 1943 r. jako pieśń konspiracyjnej drużyny harcerek „Świt” z Grochowa. Szybko rozpowszechniła się wśród „Zawiszaków”, którzy opatrzyli ją tytułem Bądź gotów i przenieśli drugą zwrotkę Młodością silni... na czoło piosenki.

Dorota
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=1qjFfKL8yQw
Słowa
Poszczególne klasy podchorążówki, której słuchaczem był Jerzy Dargiel, były zaszyfrowane literami i imionami żeńskimi: B – „Barbara”, C – „Celina”, D – „Dorota”. Jerzy Dargiel był słuchaczem II turnusu, grupy IV w klasie „Dorota” i właśnie dlatego swoją piosenkę zatytułował tym imieniem. Kurs ukończył 25 maja 1944 r. w stopniu plutonowego podchorążego, otrzymując legitymację 43/200 i przydział na dowódcę dwóch plutonów BS kryptonim „Reduta”. Dorotę napisał na wiosnę 1944 r. i zaprezentował ją koledze z „Szarych Szeregów” Janowi Przedborskiemu ps. „Japon”. Następnie, nie ujawniając autorstwa, odśpiewał piosenkę uczniom jednej z klas w Szkole Handlowej i Mechanicznej przy ul. Łukiskiej 19, gdzie pracował jako nauczyciel śpiewu. Piosenka z miejsca przyjęła się, ale uczniowie byli przekonani, że pochodzi z okresu Powstania Listopadowego 1830 r. W konspiracyjnej warszawskiej Komendzie Chorągwi Szarych Szeregów „Ul – Wisła” wykonano odbitki (fotokopie) Doroty i w ten sposób rozkolportowano ją wśród harcerzy z Bojowych Szkół, Grup Szturmowych i zawiszaków. Po wojnie drukowano ją po raz pierwszy na łamach harcerskiego pisma „Na Tropie” pod pseudonimem „Dobrogost”, następnie weszła do Śpiewnika Liliput, do zbiorku Serce w plecaku, Śpiewnika zastępowego i innych popularnych wydawnictw harcerskich. Jedna z wersji głosi, że Dorota to po prostu imię jednej ze słuchaczek konspiracyjnej podchorążówki, jedna zresztą wersja nie wyklucza drugiej.

Harcerski marsz żałobny
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=hoah6STVllE
Słowa
Pieśń powstała 31 października 1947 roku.

Zdjęcia
Pierwsze cztery zdjęcia przedstawiają Jerzego Dargiela w spektaklach w teatrach warszawskich, pochodzą z https://encyklopediateatru.pl/osoby/15881/jerzy-dargiel

Domek z kart , 30 kwietnia 1953 - Teatr Współczesny

Obcym wstęp wzbroniony, 3 września 1945 - Teatr Mały

Zaczarowane koło, 17 maja 1947 - Teatr Comoedia

Zaczarowane koło, 17 maja 1947 - Teatr Comoedia

Pozostałe zdjęcia, za wyjątkiem podanego, pochodzą z: https://www.youtube.com/watch?v=pLrit4Os4rQ

Pierwsze zdjęcia dotyczą uczestnictwa druha Jerzego Dargiela w działaniach Szczepu 208 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych (WDHiZ) im. Batalionu „Parasol”

Obóz Szczepu w Nadroży sierpień 1969 r. Druh Jerzy i Komendant Szczepu Staszek Czopowicz

Rocznica powstania Szczepu grudzień 1969 rok

Obóz Szczepu w Starych Kiejkutach – sierpień 1970 rok

Obóz Szczepu nad jeziorem Gardliczno – sierpień 1972 rok

Trzy następne zdjęcia dotyczą upamiętnienia poległych żołnierzy batalionu „Parasol” z grupy dowodzonej przez Stanisława Leopolda ps. „Rafał', która w lipcu 1944 przyjechała do Krakowa dla przygotowywania się do przeprowadzenia zamachu na Wihelma Koppego - zastępcę Hansa Franka. Zamach się nie udał, cztery samochody z żołnierzami ruszyły na Ojców, Skałę i Wolbrom, jednak za wsią Kąty napotkali oddział niemieckich żandarmów. W strzelaninie ranny został Eugeniusz Schielberg "Dietrich". Do kolejnej walki doszło w miejscowości Udórz, Halina Grabowska „Zeta”, siedząca w szoferce samochodu, została ranna i dostała się w ręce Niemców. Koledzy bezskutecznie próbowali ją odbić, ale przewaga wroga była miażdżąca. Dalsza walka nie miała sensu. Żołnierze z „Parasola” próbowali ratować się ucieczką. W czasie odwrotu zginęli: zastępca dowódcy Stanisław Huskowski „Ali” i Wojciech Czerwiński „Orlik”. Ten ostatni był ciężko ranny i widząc zbliżających się Niemców, najprawdopodobniej popełnił samobójstwo. Zostali także pojmani Bogusław Niepokój "Storch", Tadeusz Ulankiewicz "Warski", wraz z "Zetą" zostali zamknięci w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich. Byli torturowani i bici, ale nie zdradzili nikogo, potwierdzili jedynie, że przyjechali z Warszawy, i to najpewniej uratowało Udórz przed pacyﬁkacją. Wszyscy troje po kilku dniach zostali zabici strzałem w tył głowy. Ranni zostali też Stanisław Leopold „Rafał”, Jerzy Kołodziejski „Zeus”, Tadeusz Ulankiewicz „Warski” i Bogusław Niepokój „Storch”.

Tablica pamiątkowa w Udorzu

Uroczystość przy tablicy pamiątkowej 14 czerwca 1969 roku

Druh Jerzy Dargiel

Płyta pamiątkowa w Udorzu
https://jura24.pl/blog/2021/07/08/wojenny-parasol-nad-powiatem/

Ostatnie zdjęcia dotyczą pogrzebu Jerzego Dargiela na Starych Powązkach

Na zakończenie zamieszczono zdjęcie muralu przedstawiającego ppor. Jerzego Dargiela – powstał w Warszawie przy ul. Karolkowej w 2012 roku

Piśmiennictwo:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Dargiel
https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/zamach-na-wilhelma-koppego-w-krakowie-paradoks-zdecydowal-o-niepowodzeniu/2nzch3m?utm_source=pl.search.yahoo.com_viasg_wiadomosci&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2
https://www.youtube.com/watch?v=pLrit4Os4rQ
https://bibliotekapiosenki.pl/utwory/Dorota_(muz_Dargiel_Jerzy)
https://encyklopediateatru.pl/osoby/15881/jerzy-dargiel