SZLAK PAMIĘCI NA POWĄZKACH WOJSKOWYCH
PUNKT 1
Pomnik i Kwatera Powstańców Śląskich i Wielkopolskich
Projekt Edward Usakiewicz przy współpracy Józefa Zommera.
Pomnik odsłonięty w 1986 roku.
Pomnik poświęcony jest powstaniom śląskim z lat 1919, 1920 i 1921 oraz powstaniu wielkopolskiemu z 1918 r.
Został odsłonięty w 1986 roku.
W kwaterze z jednej strony pochowani są powstańcy ze Śląska, a po drugiej z Wielkopolski.
Część mogił znajduje się po stronie z kolumną z datami, a część – po drugiej stronie tuj.
Na kolumnie widnieją orły z czapek powstańczych oraz daty powstań.
Źródło
W kwaterze znajdują się m.in. groby:
Heliodor Cepa
Położenie grobu: kwatera C7, rząd 2, miejsce 27
Heliodor Cepa (ur. 29 listopada 1895 w Mieszkowie, zm. 16 kwietnia 1974 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, powstaniec wielkopolski, naczelny dowódca łączności w Sztabie Naczelnego Wodza w czasie kampanii wrześniowej 1939 i dowódca łączności Polskich Sił Zbrojnych, ofiara represji stalinowskich.
Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką
Władysław Spałek
Położenie grobu: kwatera C7, rząd 2, miejsce 19
Władysław Spałek (ur. 14 grudnia 1887 w Krzemieńcu, zm. 24 kwietnia 1977 w Warszawie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Orderu Virtuti Militari.
W 1921 roku brał czynny udział, jako ochotnik, w III powstaniu śląskim. Pełnił funkcję szefa inżynierii i saperów przy Grupie Wschodniej i Naczelnym Dowództwie Powstania Górnośląskiego. Kierował robotami przy odbudowie mostów, budowie obiektów fortyfikacyjnych i brał udział w walkach pod Górą św. Anny.
Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką
Tadeusz Puszczyński
Położenie grobu: kwatera B5, rząd 1, miejsce 4
Tadeusz Puszczyński ps. „Zapała”, „Konrad”, „Konrad Wawelberg” (ur. 2 lutego 1895 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 24 lutego 1939 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, uczestnik III powstania śląskiego, dowódca „Grupy Wawelberga” prowadzącej działania specjalne.
Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. Odznaczenia m.in.: Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Walecznych (czterokrotnie).
Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką
Tablica "Pamięci Dzieci Ofiar Działań Wojennych"
Tablica odsłonięta 7 maja 2010 roku, z okazji 90-tej rocznicy działalności Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, 65-tą rocznicę zakończenia drugiej wojny światowej.
https://zg.tpd.org.pl/pl/aktualnoci/276-odsonicie-tablicy-powiconej-pamici-dzieci-ofiar-dziaa-wojennych-na-powzkach.html
W czasie wojny szczególnie okrutny był los dzieci polskich. Dzieliły one dolę swoich bliskich – były wysiedlane, wywożone na roboty przymusowe, trafiały do wszelkiego rodzajów obozów. Pozbawiono je możliwości kształcenia. Tysiące zmuszono do pracy w okolicach miejsca zamieszkania i także na terenie Niemiec. Początkowo zatrudniano je głównie w rolnictwie, a potem również w przemyśle.
Dolna granica wieku robotników młodocianych była stale obniżana. Pod koniec 1943 roku zatrudniano już 10 latki. Dzieci musiały pracować 10 do 12 godzin dziennie, często były szykanowane i poddawane karom cielesnym. Otrzymywały połowę i tak niewystarczających racji żywnościowych dorosłych. Chorowały z wyczerpania i niedożywienia.
W sumie wywieziono do Niemiec około 700 tys. dzieci.>br> Były także stworzone specjalne obozy karne dla dzieci i młodzieży. Umieszczano w nich dzieci uznane za kryminalistów, trudne wychowawczo, oraz dzieci rodziców uznanych za zagrażających Rzeszy i tym samym zgładzonych lub umieszczonych w obozach.
Młodocianych więźniów poddawano resocjalizacji przez wyczerpującą pracę.
Niemieckie władze okupacyjne dość szybko doszły do wniosku, iż natychmiastowa germanizacja ziem polskich włączonych do Trzeciej Rzeszy nie dokona się tylko poprzez osiedlanie na terenach polskich Niemców. Coraz popularniejsza stawała się koncepcja częściowego zniemczenia także ludności rodzimej, za którą przemawiały argumenty ekonomiczne. Rodziny zgermanizowane stanowiły źródło nowych rekrutów dla Wehrmachtu a poprawa ich warunków bytowych miała wpłynąć na wydajniejszą pracę. Pod wpływem tej argumentacji Hitler zezwolił na masową germanizację ludności zamieszkującej Śląsk a w późniejszym czasie i Pomorze.
Szczególnie okrutną i nieludzką formę przybrała germanizacja dzieci polskich. Niemcy poszukiwali polskie dzieci, odpowiadające ustalonym przez władze hitlerowskie kryteriom rasowym. W pierwszej kolejności przeszukano sierocińce. Następnie odbierano sieroty pełnoprawnym opiekunom, zabierając dzieci rodziców aresztowanych za udział w konspiracji, opierającym się germanizacji, z małżeństw mieszanych.
Na terenie Niemiec akcją objęto dzieci polskich robotnic przymusowych. Dzieci umieszczano w obozach germanizacyjnych gdzie przechodziły szczegółowe badania rasowe. Te, które nie spełniały wymogów rasowych, kierowano do obozów koncentracyjnych, również tych stworzonych specjalnie dla nich (np. w Łodzi i Konstantynowie).
Dzieci, u których stwierdzono wady genetyczne, nierzadko poddawano eutanazji lub przeprowadzano na nich okrutne eksperymenty. Te natomiast, które pozytywnie przeszły badania rasowe poddawano dalszej germanizacji. Ich personalia, dla zatarcia śladów, wyłączano z kartotek ogólnej ewidencji ludności. Nadawano im nowe niemieckie imiona i nazwiska, zmieniano daty urodzenia, wystawiano fałszywe metryki i przekazywano do adopcji rodzinom niemieckim.
Szacuje się, że w czasie drugiej wojny światowej germanizacji poddano od 50 do 200 tys. dzieci, tylko od 15 do 20% powróciło do Polski, do swoich rodzin.
Szczegóły
Poniżej zamieszczono informacje o dzieciach, które zginęły podczas Powstania Warszawskiego i są pochowane na Powązkach Wojskowych.
Jolanta, Jadwiga i Maria Buchowska
Położenie grobu: kwatera A23, rząd 14, miejsce 6
Siostry Buchowskie: Jolanta – 13 lat, Jadwiga – 10 lat i Maria - 7, ukrywały się na Żoliborzu, przy ulicy Haukego 15. W ostatnich godzinach Powstania, kiedy rozpoczął się szturm na Żoliborz, spadły bomby, jedna z nich trafiła ten dom, dziewczynki zginęły pod gruzami.
W tym grobie jest pochowana także ich matka - Jadwiga Teofila - przełożona pielęgniarek w Szpitalu Sióstr Elżbietanek na Mokotowie, która została zamordowana w egzekucji przy ulicy Dworkowej.
Ich grób przez wiele lat był zniszczony i całkowicie zapomniany. Został odnowiony przed 1 sierpnia 2020 rokiem dzięki finansowemu wsparciu internautów, zbiórka została przeprowadzona przez komitet „Nie zapomnij o nas, Powstańcach Warszawskich”, organizator akcji Patryk Markuszewski.
Szczegóły 1
Szczegóły 2
Położenie grobu - oznaczone strzałką
Edward Żebrowski
Położenie grobu: kwatera A23, rząd 4, miejsce13
Grób 9-letniego Edwarda Żebrowskiego, który zginął 30 września 1944 roku. Nowy nagrobek (po prawej stronie) został odsłonięty przed 1 sierpnia 2020 rokiem dzięki finansowemu wsparciu internautów, zbiórka została przeprowadzona przez komitet „Nie zapomnij o nas, Powstańcach Warszawskich”, organizator akcji Patryk Markuszewski. Firma Granity Skwara - nagrobki, pomniki, rzeźba, pokryła część kosztów oraz wykonała nagrobek. Wcześniej w miejscu nowego nagrobka znajdował się jedynie stary, przewrócony krzyż (po lewej stronie). Jedyną informacja o pochowanym była zamieszczona na laminowanej kartce przyczepionej przez społeczników sprzątających groby. Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką
Pomnik „Orląt Polskich”
W czasie wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920 przełomowym momentem była zwycięska Bitwa Warszawska.
W czasie obrony Warszawy poległo wielu żołnierzy określonych mianem orląt polskich.
Po zakończeniu wojny ich ciała ekshumowano z pól bitewnych i przeniesiono na Powązki Wojskowe.
W 1929 r. ich pamięć uczczono pomnikiem w zakończeniu głównej alei nekropolii. Pomnik Orląt stał tutaj do lat sześćdziesiątych XX w., do czasu przeniesienia go na obecne miejsce do kwatery B-11.
Pomnik Orląt Polskich ma formę kolumny zwieńczonej rzeźbą orla i krzyżem, po bokach pomnika znajdują się dwie tablice z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z walk. Na jednej z nich widnieje postać ks. Ignacego Skorupki, na drugiej zaś marszałka Józefa Piłsudskiego.
W punkcie 19 zamieszczono informacje o wojnie polsko-bolszewickiej oraz jej uczestnikach, którzy są pochowani na Powązkach Wojskowych. Bitwa Warszawska to operacja wojskowa stoczona w dniach 13–25 sierpnia 1920 roku pomiędzy oddziałami Armii Czerwonej i Wojska Polskiego, zgrupowanymi nad Wisłą. Była to decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej.
Straty strony polskiej wyniosły: ok. 4,5 tys. zabitych, 22 tys. rannych i 10 tys. zaginionych. Szkody wyrządzone sowietom nie są znane. Przyjmuje się, że ok. 25 tys. bolszewików poległo, 60 tys. trafiło do polskiej niewoli, zaś 45 tys. zostało internowanych przez Niemców.
Zdaniem brytyjskiego polityka i dyplomaty Edgara D’Abernon Bitwa Warszawska była jedną z osiemnastu przełomowych bitew w historii świata. Przywódca bolszewików Włodzimierz Lenin nazwał ją „ogromną porażką” swoich sił.
Źródło https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_Warszawska Bitwa Warszawska
Pomnik "Pamięci Tysięcy Polaków Zamordowanych w Ponarach k/Wilna w latach 1941-1944”
Nieopodal miejscowości Ponary pod Wilnem w latach 1941–1944 były przeprowadzane przez okupantów niemieckich i ich litewskich kolaborantów zbiorowe egzekucje. Była to największa zbrodnia popełniona w okresie okupacji niemieckiej na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej. Liczbę zamordowanych osób szacuje się na około 80/100 tys., w tym 72 tys. Żydów i 1,5–2 tys. Polaków.
Prawdopodobnie pierwszych Polaków rozstrzelano w Ponarach już we wrześniu 1941 roku.
Na przełomie 1941/42 roku okupanci rozbili konspiracyjną organizację „Związek Wolnych Polaków”. Około 90 konspiratorów zostało rozstrzelanych w Ponarach podczas trzech egzekucji przeprowadzonych w pierwszej połowie maja 1942 roku. Czwarta egzekucja członków ZWP miała miejsce we wrześniu 1943 roku. W styczniu 1942 roku pod zarzutem niesienia pomocy Żydom aresztowano ks. Romualda Świrkowskiego – proboszcza parafii św. Ducha w Wilnie, kapelana Okręgu Wilno Armii Krajowej. Rozstrzelano go w Ponarach podczas zbiorowej egzekucji w dniu 5 maja 1942 roku. W lutym tegoż roku został aresztowany i dwa miesiące później rozstrzelany Zbigniew Skłodowski, komendant ZHP na Litwę Kowieńską.
W lutym i marcu 1942 roku w Wilnie aresztowano blisko 200 członków konspiracji zaangażowanych w tzw. akcję legalizacyjną (podrabianie kartek żywnościowych i dokumentów tożsamości). Trzydziestu dwóch zatrzymanych zostało rozstrzelanych w Ponarach. Kolejne aresztowania uczestników „akcji legalizacyjnej” nastąpiły między lutym a kwietniem 1943 roku. Zatrzymano wtedy około 70 osób, z czego dwadzieścia pięć stracono w Ponarach.
Gdy w maju 1942 roku sowieccy partyzanci zabili w okolicach Święcian trzech niemieckich urzędników, z więzienia na Łukiszkach zabrano 150 więźniów narodowości polskiej, których następnie rozstrzelano w Ponarach.
W lipcu 1942 roku miały miejsce kolejne egzekucje, w których rozstrzelano około 40–50 Polaków. 2 grudnia tegoż roku w Ponarach rozstrzelano kilkudziesięciu Polaków, w tym kilku żołnierzy AK. Jedną z ofiar był Stanisław Węsławski – adwokat, kompozytor, konspiracyjny prezydent Wilna.
Wiosną 1943 roku aresztowano i stracono w Ponarach osoby aresztowane pod zarzutem udziału w druku i kolportażu konspiracyjnego pisma „Niepodległość”.
W nocy z 16 na 17 września 1943 roku w Wilnie zatrzymano 140 polskich zakładników, z czego dziesięciu rozstrzelano następnego dnia w Ponarach. W gronie ofiar znaleźli się: prof. Mieczysław Gutkowski (wykładowca skarbowości i prawa skarbowego na Uniwersytecie Stefana Batorego) prof. Kazimierz Pelczar (dziekan wydziału lekarskiego Uniwersytetu Stefana Batorego), Mieczysław Engiel (adwokat), Kazimierz Antuszewicz (inżynier), Stanisław Grynkiewicz (chemik), Eugeniusz Biłgorajski (kapitan rez. WP), Kazimierz Iwanowski (porucznik rez. WP), Tadeusz Lothe (pracownik teatru), Włodzimierz Maurik (kierownik biura), Aleksander Orłowski (robotnik). Zbrodni dokonano w odwecie za zabicie przez żołnierzy AK inspektora litewskiej policji w Wilnie, Marijonasa Podabasa.
Szczegóły