SZLAK PAMIĘCI NA POWĄZKACH WOJSKOWYCH
PUNKT 7
Kwatera żołnierzy rosyjskich poległych w I wojnie światowej
Obelisk z umieszczonym z przodu krzyżem prawosławnym oraz dwie nagrobne płyty kamienne, kwatera C35
W latach 1821–1830 na terenie Powązek stacjonowały wojska polskie i rosyjskie, a po powstaniu listopadowym 1830 roku – jedynie rosyjskie. W latach 1830–1831 znajdowały się tu powstańcze obozy wojskowe, przy których założono prowizoryczny cmentarz poległych i zmarłych w szpitalach powstańców. W latach 80. XIX wieku stanął tu jeden z fortów, obecnie fort Bema, gdzie umieszczono część garnizonu rosyjskiego. Przed 1872 rokiem zostały zbudowane cerkiew i lazaret. W 1912 roku na południowy wschód od fortu carskie władze ówczesnego Warszawskiego Okręgu Wojskowego założyły cmentarz żołnierzy armii rosyjskiej, poległych w walkach i zmarłych w szpitalach wojskowych oraz zmarłych urzędników garnizonu wojskowego.
Cmentarz był pierwotnie podzielony na kwatery dla poszczególnych pułków stacjonujących w garnizonie warszawskim. Groby były rozsiane po całym terenie cmentarza. Prawosławnych szeregowców grzebano w głębi cmentarza, w masowych grobach, w trzech warstwach. Była także osobna kwatera oficerska i (na samym końcu cmentarza) kwatera dla żołnierzy - katolików (głównie Polaków).
Cmentarz żołnierzy rosyjskich - niemiecka pocztówka propagandowa z czasów I wojny światowej
http://sowa.website.pl/cmentarium/Cmentarze/CmWPrz_6.html
Źródła:
- Szczegóły 1
- 100 lat Cmentarza Wojskowego na Powązkach - Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie, Warszawa 2012
- Szczegóły 2
- Szczegóły 3
- https://www.xn--meb.pisz.pl/Bitwa_przasnyska
- https://rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/mazowieckie/warszawa
- https://blabler.pl/u/wariag.html?pg=14
Mikołaj Siergiejewicz Kwasznin-Samarin
Położenie grobu: A11 rząd 7 grób 1
Na płycie nagrobnej jest ledwo widoczny napis: "Mikołaj Kwasznin-Samarin ppor. Lejbgwardii Litewskiego Pułku. Poległ 8 marca 1915 roku pod wsią Jednorożec".
Nikołaj Kwasznin-Samarin urodził się 26 grudnia 1890 roku Besarabii.
Był synem późniejszego generała Siergieja Pietrowicza Kwasznina-Samarina, kawalerzysty 8 Łubieńskiego pułku huzarów, który w latach 1896-1909 był pułkownikiem, a następnie kwatermistrzem generalnym 15 Korpusu Armijnego w Warszawie. Był przedstawicielem Komitetu uchodźców. Zmarł 19 października 1917 w Piotrogrodzie.
W 1911 roku Mikołaj ukończył Kijowską Szkołę Wojskową, był podporucznikiem Lejb-Gwardii Pułku Litewskiego stacjonującego w koszarach Mokotowa i należącego do garnizonu warszawskiego. Pułk ten walczył w pierwszej linii podczas I wojny światowej, najpierw w Prusach Wschodnich, następnie nad Bzurą i na Mazowszu nad Orzycą. W marcu 1915 r. pułk toczył zacięte walki o wieś Jednorożec, próbując zdobyć niemieckie okopy w nocy z 7 na 8 marca. Podczas tej walki zginął Mikołaj.
Jego ciało zostało przetransportowane do Warszawy specjalną ciężarówką, prawdopodobnie dzięki ojcu Siergiejowi. Został pochowany na Cmentarzu Garnizonowym, obecnym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Ponieważ pułk należał do garnizonu warszawskiego podporucznika pochowano w kwaterze pułkowej, a nie w kwaterze oficerskiej lub w masowych grobach. Teraz spoczywa obok żołnierzy polskich z 1920 roku. Podporucznik Nikołaj Kwasznin-Samarin posiadał następujące odznaczenia bojowe: Order św. Anny 4 stopnia przyznany 10 lutego 1915 roku oraz Order św. Stanisława z mieczami i kokardą, przyznany pośmiertnie w październiku 1915 r.
Po wojnie część rodziny Mikołaja pozostała w Warszawie, stad pewnie dlatego napis na nagrobku został wyryty w języku polskim. W bazie ofiar cywilnych Powstania Warszawskiego znajduje się siostra podporucznika Tamara Kwasznin-Samarin, urzędniczka mieszkająca przy ul. Słowackiego 74/82.
Piśmiennictwo:
- https://www.facebook.com/groups/217019968450028/permalink/1980579798760694/
- http://www.kurpiankawwielkimswiecie.pl/2014/06/cmentarze-z-i-wojny-swiatowej-w-gminie.html
Kwatera na Łączce
Miejsca pamięci na Łączce w 2014 roku
Kwatera na Łączce to miejsce skrytego pochówku patriotów walczących o Niepodległą Ojczyznę, zamordowanych w Warszawie przez organy bezpieczeństwa publicznego oraz Informację Wojskową w latach 1945–1956, głównie w więzieniu mokotowskim.
Byli to głównie wojskowi, zajmujący niejednokrotnie także po wojnie wysokie stanowiska w Wojsku Polskim.
10 stycznia 1990 roku utworzony został Społeczny Komitet budowy pomnika, któremu przewodniczyła żona jednego ze straconych adwokat Maria Romer-Kędzierska. Wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik odbyło się 1 listopada 1990 roku. Autorem projektu jest arch. Dominik Mączyński. Pomnik w kształcie fragmentu ceglanego muru z wyciętą literą "V" powstał w 1991 roku.
Pomnik z wyciętą literą "V"
Na pomniku podano nazwiska 240 osób. Pomnik został rozebrany w związku z rozpoczęciem prac ekshumacyjnych w 2013 roku.
Prace prowadzone pod kierunkiem Krzysztofa Szwagrzyka na terenie "Łączki" rozpoczęto 23 lipca 2012 roku. W lipcu i sierpniu 2012 roku wydobyto szczątki 117 osób. Zostały one poddane badaniom DNA z wykorzystaniem danych genetycznych zgromadzonych w Polskiej Bazie Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.
Większość z odnalezionych ofiar nosiła ślady egzekucji tzw. metodą katyńską - strzałem w potylicę z bliskiej odległości, niektórzy mieli związane z tyłu ręce.
6 grudnia 2012 roku IPN oraz Rada Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa wraz z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie ogłosiły, że zidentyfikowano tożsamość szczątków trzech pierwszych ofiar:
20 lutego 2013 podano nazwiska kolejnych ofiar, wśród których znaleźli się:
28 lutego 2014 w Belwederze odbyła się uroczystość z udziałem prezydenta Bronisława Komorowskiego, podczas której ogłoszono 12 kolejnych nazwisk zidentyfikowanych ofiar. 9 czerwca 2016 roku w Pałacu Prezydenckim w Warszawie, rodzinom wręczono następne karty identyfikacyjne. Wśród zidentyfikowanych byli:
- Bronisław Chajęcki
- Zygmunt Jezierski
- Jan Kaim
- Czesław Kania
- Stanisław Konczyński
- Stefan Skrzyszowski
- Jerzy Staniewicz
Po wydobyciu wszystkich szczątków, które znajdowały się w kwaterze Ł II w lipcu 2017 roku zakończono ekshumacje.
Ocenia się, że na "Łączce" znalazło swój pochówek do 300 osób. Oszacowano, że pochowanych zostało tutaj około 250 osób.
Do tej pory na podstawie wydobytych szczątków zidentyfikowano 47 osób.
Szczegóły
Panteon – Mauzoleum Wyklętych - Niezłomnych
Panteon znajduje się na terenie "Łączki".
Pomnik został odsłonięty 27 września 2015 roku w ramach uroczystości związanych z obchodami Dnia Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej.
W dniu odsłonięcia pochowano w nim szczątki 35 spośród 40 dotąd ekshumowanych i zidentyfikowanych ofiar.
Pomnik składa się z 24 kamiennych prostopadłościennych bloków - filarów wydzielających z "Łączki" kwadratowy plac.
W Panteonie jest w sumie 300 miejsc na pochówki szczątków: 240 miejsc na groby osób zidentyfikowanych z miejscem na znicz lub wiązankę kwiatów, każdemu pochowanemu poświęcona jest granitowa płyta z inskrypcją i godłem Polski wykonanym ze stali oraz 60 miejsc na niezidentyfikowane szczątki.
Kolejne ofiary będą chowane w Panteonie w miarę ich ekshumacji i identyfikacji.
Szczegóły
Wybrane groby
A - Stanisław Kasznica B - Hieronim Dekutowski
C - Antoni Olechnowicz D - Bolesław Kontrym
Stanisław Kasznica
Położenie grobu: ściana A, rząd 3, miejsce 9
Stanisław Józef Bronisław Kasznica, ps. „Stanisław Wąsacz”, „Wąsowski”, „Przepona”, „Służa”, „Maszkowski”, „Borowski”, „Stanisław Piotrowski” (ur. 25 lipca 1908 we Lwowie, zm. 12 maja 1948 w Warszawie) – polski dowódca wojskowy, porucznik Wojska Polskiego, podpułkownik i ostatni komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych. Szczegóły
Hieronim Dekutowski
Położenie grobu: ściana A, rząd 3, miejsce 14
Hieronim Kazimierz Dekutowski, ps. „Zapora”, „Odra”, „Reżu”, „Stary”, „Henryk”, „Zagon”, „Mieczysław”, „Piątek” (ur. 24 września 1918 w Dzikowie, zm. 7 marca 1949 w Warszawie) – major Polskich Sił Zbrojnych, cichociemny, dowódca oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Szczegóły
Antoni Olechnowicz
Położenie grobu: ściana E, rząd 3, miejsce 10
Antoni Olechnowicz ps. „Meteor”, „Kurkowski”, „Pohorecki”, „Lawicz”, „Krzysztof”, „Roman Wrzeski”, „Kurcewicz” (ur. 13 czerwca[1] 1905 w Marguciszkach, zm. 8 lutego 1951 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.
Od 1943 pełnił funkcję inspektora Okręgu Wileńskiego AK. W kwietniu 1944 został dowódcą I Zgrupowania AK, na czele którego wziął udział w operacji „Ostra Brama”. Przewidując wrogą postawę Sowietów, w lipcu 1944 uniknął aresztowania. Przedostał się do Wilna, gdzie został szefem Oddziału II odtworzonej komendy Okręgu Wileńskiego AK, a następnie zastępcą i ostatecznie komendantem Okręgu. Używał wówczas ps. „Lawicz”. W 1945 przeprowadził demobilizację Okręgu Wileńskiego i Okręgu Nowogródzkiego, przenosząc ich struktury do centralnej Polski. Szczegóły
Bolesław Kontrym
Położenie grobu: kolumna O, rząd 3, miejsce 2
Bolesław Kontrym, ps. „Żmudzin”, „Biały”, „Bielski”, „Cichocki” (ur. 27 sierpnia 1898 w Zaturcach, zm. 2 stycznia 1953 w Warszawie) – oficer Armii Czerwonej (1918–1922), oficer Policji Państwowej w II Rzeczypospolitej, major piechoty Wojska Polskiego, szef agendy dochodzeniowej i agendy likwidacyjnej Komórki Bezpieczeństwa Wydziału Bezpieczeństwa Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj w 1943 r., cichociemny, żołnierz Armii Krajowej. Szczegóły