SZLAK PAMIĘCI NA POWĄZKACH WOJSKOWYCH
PUNKT 8

Mapka z położeniem miejsc

Kwatera "Dąbrowszczaków"
Powazki Wojskowe

XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego (potocznie: dąbrowszczacy) – ochotnicze oddziały wojskowe tworzone głównie przez obywateli polskich (w tym emigrantów), uczestniczące w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939 i walczące w składzie Brygad Międzynarodowych po stronie wojsk republikańskich, wspieranych przez komunistyczny rząd ZSRR przeciwko zbuntowanym oddziałom nacjonalistycznym dowodzonym przez gen. Francisco Franco, wspieranym przez nazistowski rząd III Rzeszy i faszystowski rząd Włoch. W hiszpańskiej wojnie domowej poległo ok. 3 tys. z ogółu 5. tys. Polaków (w tym duża grupa emigrantów z Francji) oraz obywateli polskich narodowości niepolskiej, wśród których było 366 Ukraińców, 137 Białorusinów i 8 Litwinów, walczących po stronie republikańskiej.
Szczegóły Poniżej przedstawiono dwóch Dąbrowszczaków.  
Stefan Duchliński
Szlak Pamięci
Szlak Pamięci
Położenie grobu: kwatera B2, rząd 3, miejsce 1

Stefan Duchliński pseud. Chudy, Klemens, Feliks, Jan Rymarski (ur. 15 kwietnia 1897 w Szczurzynie w powiecie ciechanowskim, zm. 24 lutego 1968 w Warszawie) – polski działacz komunistyczny, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii.
W 1916–1917 służył w rosyjskiej armii. W 1919 powołany do WP, służył w 4 pp Leg. w Kielcach.
W 1936 wyjechał do Hiszpanii, gdzie został dowódcą polskiej kompanii w batalionie im. E. Thälmanna i dowódcą sekcji słowiańskiej Szkoły Oficerskiej Brygad Międzynarodowych w Pozo-Rubio. Później dowódca Bazy Polskiej w Casas-Ibáñez. Członek PCE. Był 2 razy ranny w walkach.
Podczas II wojny światowej walczył w armii polskiej na Zachodzie.
Wiosną 1947 wrócił do kraju i wstąpił do PPR. Do grudnia 1949 instruktor wydziału organizacyjnego Komitetu Warszawskiego PPR/PZPR, potem majster budowlany w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego nr 1. Od 1956 na rencie dla zasłużonych. Działacz ZBoWiD i członek Komisji Dąbrowszczaków.
Szczegóły
Szlak Pamięci


Mieczysław Edgar Szleyen
Szlak Pamięci
Szlak Pamięci
Położenie grobu: kwatera C13, rząd 1, miejsce 14

Mieczysław Edgar Szleyen (Schleyen) (ur. 24 sierpnia 1905 we Lwowie, zm. 29 kwietnia 1955 w Warszawie) – polski chemik, działacz komunistyczny, dziennikarz.
Studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie a następnie tamże uzyskał doktorat. Po ukończeniu studiów związał się z Komunistyczną Partią Polski (KPP). Zamieszkał w Łodzi i tu z polecenia partii redagował i wydawał przez kilka tygodni (od 1 marca do 18 maja 1933) polityczno-społeczno-gospodarczy dwutygodnik informacyjny „Kronika”.
Za swoją działalność polityczną został skazany na 3 lata więzienia, lecz przed wykonaniem kary uchronił się wyjeżdżając w roku 1935 do Czechosłowacji. W roku 1937 wyjechał do Hiszpanii. Tam w wojnie domowej (1936–1939) walczył przeciwko wojskom gen. Franco w Międzynarodowych Brygadach w XIII Brygadzie Międzynarodowej im. Jarosława Dąbrowskiego (polska; potocznie: Dąbroszczacy) w polskiej kompanii im. A. Mickiewicza. Redagował wówczas gazety frontowe „Dąbrowszczak” i „Ochotnik Wolności”.
Po wojnie w obozach przejściowych we Francji i w Algierii francuskiej. Po zajęciu tej ostatniej przez Aliantów przedostał się do ZSRR w 1943 r. wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego.
W szeregach I Dywizji Piechoty Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki przeszedł cały szlak bojowy od Lenino do Berlina.
Po wojnie do dziennikarstwa już nie powrócił. Współautor książki O generale Świerczewskim, wielkim Polaku, żołnierzu, rewolucjoniście, Wydawnictwo MON 1951.
Szczegóły 1
Szczegóły 2
Szlak Pamięci



Kwatera kombatancka byłych żołnierzy polskich 1 Armii Francuskiej "Ren i Dunaj"
Powazki Wojskowe
A43

Oficjalne odsłonięcie i oddanie do użytku kwatery nastąpiło 25 czerwca 2000 roku.
Inicjatorem urządzenia kwatery kombatanckiej Byłych Żołnierzy 1 Armii Francuskiej "Ren i Dunaj" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, autorem jej koncepcji i projektu jest artysta malarz, uczestnik walk we francuskim ruchu oporu i żołnierz 29 ZPP, Prezes Stowarzyszenia, płk w st. sp. Jan Skowron.
W kwaterze znajdują się:
  • 32 groby ziemne w których spoczywają (i będą spoczywać) byli żołnierze zgrupowań oraz byli uczestnicy walki w szeregach francuskiego ruchu oporu i ich najbliżsi,
  • kolumbarium A i B z niszami na urny z prochami byłych żołnierzy zgrupowań i dla byłych partyzantów polonijnych i ich rodzin,
  • mur pamięci A z nazwiskami poległych we Francji byłych uczestników francuskiego ruchu oporu,
  • mur pamięci B z nazwiskami zmarłych po wojnie byłych żołnierzy 19 i 29 ZPP i uczestników francuskiego ruchu oporu,
  • ściana centralna z godłem państwowym i Krzyżem Lotaryńskim oraz napisami w języku polskim i francuskim: Kwatera Pierwszej Armii Francuskiej "Ren i Dunaj", medalami 19 i 29 ZPP z dewizą "Za Wolność Waszą i Naszą" oraz płaskorzeźbą lewego profilu twarzy marszałka Jean de Lattre de Tassigny,
  • w miejscu centralnym, przed główną płytą symboliczny grób marszałka Jean de Lattre de Tassigny, w którym umieszczono: akt erekcyjny oraz urnę z ziemią z miejscowości Mouilleron-en-Pareds we Francji, gdzie urodził się i spoczywa marszałek,
1 Armia Francuska „Ren i Dunaj” (fr. 1re Armée Française "Rhin et Danube") to wyższy związek taktyczny Francuskiej Armii Wyzwolenia w czasie II wojny światowej, utworzony w wyniku zjednoczenia 1 lipca 1943 roku Sił Wolnych Francuzów (FFL) podległych rozkazom Komitetowi Wolnej Francji gen. Charles’a de Gaulle’a i Armii Afryki.
Szczegóły
Poniżej przedstawiono troje żołnierzy walczących we francuskim ruchu oporu. Pierwsi dwaj zmarli przed przygotowaniem kwatery.  
Rudolf Larysz
Szlak Pamięci
Szlak Pamięci
Położenie grobu: kwatera D6, rząd 3, miejsce 26

Rudolf Larysz (ur. 27 sierpnia 1901, zm. 24 stycznia 1968) – polski wojskowy, dyplomata.
W szeregach 10 pułku piechoty brał udział w wojnie polsko-czechosłowackiej.
Podczas II wojny światowej przed końcem kampanii francuskiej (od 10 maja 1940 do 22 czerwca 1940) w czerwcu 1940 w mieście Lens współorganizował polską organizację konspiracyjną w ramach francuskiego ruchu oporu, która kolportowała pismo „Nasza Walka”.
Pod koniec czerwca 1940 roku w miejscowości Lens, w departamencie Pas-de-Calais był w składzie pierwszej polskiej trójki konspiracyjnej, której dziełem było wydanie już w pierwszych tygodniach okupacji ręcznie, kaligraficznie pisanych ulotek nawołujących do oporu i walki przeciwko okupantom.
W 1941 był organizatorem strajków górniczych w departamencie Pas-de-Calais; w czasie aresztowań nie został zatrzymany i przedostał się do wschodniej Francji; został skazany zaocznie na karę śmierci.
Po zakończeniu wojny od listopada 1945 sprawował stanowisko Konsula Generalnego RP w Lille, następnie do maja 1946 tymczasowo pełnił stanowisko Konsula RP w Lyonie.
Szczegóły 1
Szczegóły 2
Szlak Pamięci


Jan Gerhard
Szlak Pamięci
Szlak Pamięci
Położenie grobu: kwatera B2, Tuje, miejsce 11

Jan Gerhard, właśc. Wiktor Lew Bardach, ps. „Gerard” (ur. 17 stycznia 1921 we Lwowie, zm. 20 sierpnia 1971 w Warszawie) – polski żołnierz, pisarz i publicysta; w latach 1939–1940 żołnierz Wojska Polskiego we Francji, w latach 1941–1944 uczestnik francuskiego ruchu oporu, w latach 1945–1952 żołnierz ludowego Wojska Polskiego; poseł na Sejm PRL V kadencji z ramienia PZPR; prozaik i publicysta, w latach 1965–1971 redaktor naczelny tygodnika „Forum”.
We wrześniu 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do armii polskiej. W trakcie kampanii francuskiej dostał się do niewoli, skąd w 1941 r. wydostał się podstępem jako Francuz. W 1942 r. związał się we Francji z komunistycznym podziemiem, aktywnie uczestnicząc w działalności zbrojnej. To właśnie wtedy zaczął używać przybranego nazwiska Jan Gerhard. Dowódca FTP-MOI na region departamentów Nord i Pas-de-Calais od 1943r. W styczniu 1945 r. znalazł się w szeregach Zgrupowania Piechoty Polskiej przy I Armii Francuskiej. W jej szeregach wrócił jesienią 1945 r. do Polski.
W latach 1945–1952 był żołnierzem ludowego Wojska Polskiego. Był m.in. zastępcą dowódcy[3] oraz dowódcą 34 Pułku Piechoty. W tej funkcji 28 marca 1947 uczestniczył w inspekcji wojskowej w Bieszczadach, podczas której śmierć poniósł generał Karol Świerczewski. Następnie brał udział w akcji „Wisła” w Bieszczadach.
29 września 1952 aresztowany przez Główny Zarząd Informacji pod fałszywym zarzutem udziału, z inspiracji wywiadu francuskiego, w spisku na życie Karola Świerczewskiego. Został zwolniony w 1954.
W 1960 był korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Paryżu. W latach 1965–1968 kierownikiem literackim zespołu filmowego „Rytm”.
20 sierpnia 1971 został zasztyletowany w swoim warszawskim mieszkaniu przez narzeczonego córki oraz jego kolegę.
Jan Gerhard napisał m.in. powieść dokumentalną Łuny w Bieszczadach, na motywach której został zrealizowany film Ogniomistrz Kaleń.
Szczegóły
Szlak Pamięci

Teofila Bobko-Jankowska
Szlak Pamięci
Szlak Pamięci
Położenie grobu: kwatera A43, rząd 1, miejsce 6

Teofila Bobko-Jankowska 1920 - 13 listopada 2009 ).
Długoletni nauczyciel języka francuskiego i angielskiego w L.O. K.E.N w Biskupcu.
Poetka w języku francuskim i polskim.
Członek Towarzystwa Poetów Francuskich.
Członek Stowarzyszenia Kombatantów "Ren i Dunaj", członek Inwalidów Wojennych RP Olsztyn.
Gorąca patriotka Polski oraz miłośniczka i znawca kultury francuskiej.
Odznaczona: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Croix DE La Lorraine, Odznaką Honorową "Zasłużonym dla Warmii i Mazur".
Szczegóły
Szczegóły
Szczegóły
Szczegóły tu jest email do autora
Szlak Pamięci



Tablica Pamięci żołnierzy Armii Czerwonej zmarłych w Obozach Hitlerowskich w latach 1941-1945
Powazki Wojskowe
A-43

W latach 1941–1945 w trakcie działań wojennych prowadzonych na froncie wschodnim II wojny światowej ok. 5,7 mln żołnierzy Armii Czerwonej zostało wziętych do niewoli przez wojska niemieckie. Byli oni przetrzymywani byli w licznych obozach jenieckich i przejściowych zlokalizowanych na terytorium ZSRR, Polski i Niemiec. Z tej grupy nawet do 3,3 mln jeńców nie dożyło wyzwolenia. Większość z nich zginęła na skutek wyniszczających warunków niewoli – świadomie stworzonych przez Niemców w obozach jenieckich. Ponadto setki tysięcy wziętych do niewoli czerwonoarmistów padły ofiarą bezpośredniej eksterminacji, prowadzonej m. in. w nazistowskich obozach koncentracyjnych. Po zakończeniu wojny ocaleni jeńcy byli masowo represjonowani przez stalinowski reżim. Łącznie, w latach 1939–1945 w obozach na terenie Polski zginęło w tragicznych warunkach pobytowych 800 tys. jeńców sowieckich, a także ok. 30 tys. jeńców włoskich oraz kilka tysięcy jeńców francuskich i brytyjskich.
Obozy zorganizowane na terytorium Polski:
  • Stalag 307 (Dęblin) – w skład kompleksu obozowego wchodziły cztery podobozy zlokalizowane w rejonie Dęblina, w tym na terenie tamtejszej twierdzy. W latach 1941–1944 przez obóz przeszło ok. 180 tys. wziętych do niewoli czerwonoarmistów. Blisko 80 tys. jeńców zmarło na skutek głodu, zimna, chorób i okrucieństwa strażników.
  • Stalag 319 (Chełm) – w skład kompleksu obozowego wchodziło kilka podobozów zlokalizowanych na terenie Chełma. W latach 1941–1944 przez obóz przeszło blisko 180 tys. wziętych do niewoli czerwonoarmistów. Po wojnie na obozowym cmentarzu odnaleziono zwłoki 60 tys. zmarłych i zamordowanych jeńców. Ponadto według zeznań świadków kolejnych 30 tys. zwłok miało zostać spalonych przez Niemców jeszcze przed zakończeniem okupacji.
  • Stalag 324 (Ostrów Mazowiecka) – obóz został zorganizowany w pobliżu wsi Grądy jeszcze przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej. Był on pozbawiony baraków i stanowił go otoczone drutem kolczastym pole. Obóz został zlikwidowany zimą 1942 roku. Do tego momentu przeszło przezeń ok. 80 tys. jeńców. Na obozowym cmentarzu odnaleziono po wojnie zwłoki 41 tys. zmarłych i zamordowanych jeńców.
  • Stalag 325 (Zamość) – w skład kompleksu obozowego wchodziły trzy podobozy zlokalizowane w rejonie Zamościa. Na skutek głodu, zimna, chorób i okrucieństwa strażników poniosło tam śmierć 28 tys. radzieckich jeńców.
  • Stalag 366 (Siedlce) – obóz został zorganizowany na terenie koszar wojskowych w Siedlcach. W latach 1941–1944 zginęło tam 23 tys. radzieckich jeńców.
Jeńcy sowieccy w niewoli niemieckiej (1941–1945)
Szczegóły
Szczegóły
Szczegóły

Grób Juliana Krzyżanowskiego
Powazki Wojskowe

Położenie grobu: kwatera A39, rząd 4, miejsce 7

Julian Krzyżanowski (ur. 4 lipca 1892 roku w Stojańcach, zm. 19 maja 1976 roku w Warszawie) – polski polonista, historyk literatury, folklorysta, badacz literatury ludowej, nauczyciel, profesor i wykładowca akademicki, pedagog.
Po wybuchu II wojny światowej podczas okupacji niemieckiej 1939–1945 w 1940 roku wraz z Julianem Manteuffelem założył w Warszawie tajny uniwersytet nauk historycznych i polonistyki oraz był jego wykładowcą. Uczestniczył w powstaniu warszawskim 1944 i został ranny. Po jego stłumieniu powstania wraz z żoną trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie.
W 1964 roku był sygnatariuszem Listu 34, w którym wraz z innymi intelektualistami zaprotestował przeciwko polityce kulturalnej władz PRL, ograniczaniu wolności słowa i zaostrzeniu cenzury. List ten wywołał odzew na Zachodzie, m.in. w brytyjskim "The Times" ukazał się krytykujący władze PRL, list podpisany przez 21 brytyjskich pisarzy i artystów, m.in. przez Arthura Koestlera i Allana Bullocka.
Szczegóły
Powazki Wojskowe