Głaz odsłonięty w 50 rocznicę katastrofy w Gibraltarze
Katastrofa lotnicza w Gibraltarze – wypadek lotniczy, do którego doszło w Gibraltarze 4 lipca 1943 roku ok. godz. 23:06 czasu lokalnego. W wypadku śmierć ponieśli:
Pasażerowie

• Victor Cazalet, col., brytyjski oficer łącznikowy,
• Jan Gralewski, domniemany kurier AK,
• Tadeusz Klimecki gen. bryg., szef Sztabu Naczelnego Wodza,
• Adam Kułakowski, adiutant gen. Sikorskiego (ciała nie odnaleziono),
• Zofia Leśniowska, córka gen. Sikorskiego (ciała nie odnaleziono),
  
  Symboliczny grób
  
• Walter Heathcote Lock, cywil (ciała nie odnaleziono),
• Andrzej Marecki, płk dypl., szef III Oddziału Operacyjnego Sztabu Naczelnego Wodza,
• Harry Pinder, telegrafista RAFu,
• Józef Ponikiewski, por. mar., adiutant gen. Sikorskiego,
• Władysław Sikorski, premier i Naczelny Wódz PSZ,
• John Percival Whiteley, brygadier, doradca wicekróla Indii.

Członkowie załogi

• C.B. Gerrie, flight sergeant, radiooperator/strzelec,
• W.S. Herring, squadron leader, drugi pilot (ciała nie odnaleziono),
• D. Hunter, flight sergeant, radiooperator/strzelec (ciała nie odnaleziono),
• F. Kelly, sergeant, mechanik,
• L. Zalsberg, warrant officer, nawigator.

Przeżył ze stosunkowo niewielkimi obrażeniami jedynie czeski pilot, Eduard Prchal.
Wiosną 1943 roku generał Sikorski odbył podróż w celu kilkutygodniowej inspekcji wojsk polskich na Bliskim Wschodzie. Po zakończeniu inspekcji 4 lipca 1943 roku pzed wylotem do Anglii Sikorski uczestniczył w przyjęciu pożegnalnym u gubernatora. Po południu na samolot załadowano pocztę i bagaże. Około godziny 22.25 samochodami przywieziono Sikorskiego i pasażerów, po czym załadowano ich bagaże. Do godziny 22.45 pasażerowie wsiedli do samolotu i samolot rozpoczął kołowanie z miejsca postojowego na zachodni koniec pasa.
O godzinie 23.05 Liberator po zezwoleniu z wieży kontroli lotów rozpoczął start w kierunku na wschód.
Samolot w 16 sekund po starcie z gibraltarskiego lotniska zetknął się z powierzchnią morza ok. 600 m na wschód od końca pasa startowego, co stało się około godz. 23:06.
O godzinie 23.14 dotarł na miejsce kuter ratowniczy HSL-181, a następnie łódź wiosłowa i inne jednostki. Odnaleziono i wyciągnięto z morza pływające ciała Sikorskiego, Klimeckiego i Whiteleya, który zmarł po wyciągnięciu, a także nieprzytomnego pilota Prchala. Następnego dnia kontynuowano akcję. W ciągu kolejnych dni wydobyto przy pomocy nurków główne elementy samolotu. Jako ostatnie odnaleziono ciała Gralewskiego i Mareckiego, wyrzucone na brzeg 8 i 9 lipca, natomiast nie odnaleziono dwóch członków załogi i trzech pasażerów.
W celu zbadania przyczyn katastrofy przeprowadzono kilka niezależnych śledztw. Nie wszystkie ciała ofiar zostały odnalezione. Historycy nie są zgodni co do przyczyn i okoliczności, jakie towarzyszyły zdarzeniu.
Szczegóły
Poniżej podano informacje o dwóch oficerach, którzy zginęli w katastrofie i są pochowani na cmentarzu.

Tadeusz Klimecki

---

Andrzej Marecki

---

Projekt Marek Łypaczewski
Pomnik odsłonięty 19 września 1965 roku
Kwatera C30

• Samodzielna Brygada Spadochronowa – jednostka powietrznodesantowa Polskich Sił Zbrojnych, sformowana w Wielkiej Brytanii podczas II wojny światowej. W założeniach brygada miała wziąć udział w walkach w Polsce, była jednym z zasadniczych elementów koncepcji sztabowej, przygotowywanej przez Komendę Główną AK oraz Sztab Naczelnego Wodza w Londynie, według której głównym zadaniem Armii Krajowej (wcześniej Związku Walki Zbrojnej) było "przygotowanie i zwycięskie przeprowadzenie powstania zbrojnego - z chwilą wkroczenia na ziemie polskie regularnych wojsk polskich odtworzonych na obczyźnie". Ostatecznie została użyta przez aliantów w operacji "Market Garden". Dowódcą Brygady w okresie kwiecień 1940 - 9 grudnia 1944 roku był gen. bryg. Stanisław Sosabowski.
  Szczegóły
• Cichociemni (Spadochroniarze Armii Krajowej) – przeszkoleni w Wielkiej Brytanii oraz we Włoszech żołnierze Polskich Sił Zbrojnych, którzy ochotniczo zgłosili się do służby specjalnej w Armii Krajowej na terenie Polski okupowanej przez Niemców oraz Sowietów i byli w latach 1941–1944 przerzucani przez lotnictwo RAF w tym polską 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. Wykonywali skok ze spadochronem na zrzutowiska wyznaczone i chronione przez oddziały partyzanckie AK (i in.) lub lądowali na polowych lotniskach podczas operacji Most (Wildhorn). Do Polski zostało zrzuconych 316 cichociemnych, w czasie wojny zginęło 102, w tym 9 podczas lotu lub skoku, a 8 zażyło truciznę po aresztowaniu. W powstaniu warszawskim wzięło udział 95 cichociemnych, spośród nich 18 zginęło, a co najmniej 20 zostało rannych. Kolejnych 9 zginęło podczas śledztw lub w wyniku wyroków sowieckich oraz polskich sądów komunistycznych pod koniec wojny oraz w latach powojennych.
  Szczegóły

W powstaniu warszawskim wzięło udział 91 cichociemnych spośród… zrzuconych, wielu z nich jest pochowanych na Powązkach Wojskowych. W opisach innych miejsc ujęto już następujących cichociemnych:

• Hieronim Dekutowski
• Bolesław Kontrym
• Adam Borys
• Tadeusz Runge
• Tadeusz Kossakowski ???
• Bronisław Rachwał ???

Planuje się opracowanie odrębnego przewodnika po grobach wszystkich cichociemnych pochowanych na Powązkach Wojskowych.
Poniżej przedstawiono kolejnych dwóch cichociemnych.
 

Stefan Klemens Bałuk

---

Marian Gołębiewski

---

Pomnik z napisem "Bóg-Honor-Ojczyzna", poświęcony jest Polskim Siłom Zbrojnym na lądzie, na wodzie i w powietrzu, kwatera D20

Kwatera żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, założona w 1991 roku
Bóg, Honor, Ojczyzna – dewiza Wojska Polskiego stanowiąca idealistyczne ujęcie wierności państwu. Została wprowadzona po raz pierwszy na sztandary oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z 15 października 1943 roku. Dominujący kanon interpretacji dewizy, to "Ojczyźnie wszystko, prócz miłości Boga najwyższego i Honoru". Na współczesnych sztandarach wojskowych dewiza "Bóg, Honor i Ojczyzna" występuje na środkowym polu, na odwrocie orła, godła Polski.
Szczegóły

Całość sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonujących w latach 1940–1947 na obczyźnie i podległych Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Naczelnemu Wodzowi z siedzibą w Londynie nosiła nazwę Polskie Siły Zbrojne. Zostały utworzone na podstawie międzysojuszniczych umów podpisanych z Francją i Wielką Brytanią.
We Francji od listopada 1939 roku rozpoczęto formowanie czterech dywizji piechoty oraz jednej brygady pancerno-motorowej. Ze sformowanych oddziałów wydzielono część sił i utworzono Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich - brała udział w kampanii norweskiej. W obronie Francji w 1940 roku wzięło udział ok. 50 tysięcy polskich żołnierzy z tych oddziałów.
Po klęsce Francji w lipcu 1940 roku na terenie Wielkiej Brytanii zostały zorganizowane:

• I Korpusu Pancerno-Motorowy, został utworzony 28 września 1940 roku. Jednostki utworzone z nominalnych brygad piechoty Korpusu to:
  • 1. Dywizja Pancerna ,
  • 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa ,
  • 1. Pułk Rozpoznawczy
  i wiele innych oddziałów. Główne jednostki Korpusu po inwazji brały udział w walkach na froncie zachodnim, walczyły oddzielnie. Po kapitulacji Niemiec w maju 1945 r. Korpus zaczął działać jako jedna jednostka. Jego dwa największe komponenty zostały połączone w północnych Niemczech, w pobliżu portu Wilhelmshaven, a Korpus wziął udział w okupacji Niemiec .
• Polskie Siły Powietrzne składały się z 21 dywizjonów bombowych i myśliwskich. Brały udział w obronie Wielkiej Brytanii, bombardowanie Niemiec oraz niemieckich obiektów wojskowych w krajach okupowanych. Jednostki myśliwskie zniszczyły prawie 748 samolotów nieprzyjaciela.
• Polska Marynarka Wojenna, składająca się początkowo z okrętów przybyłych do Wielkiej Brytanii. W dniu zakończenia wojny dysponowała 2 krążownikami, 10 niszczycielami, 5 okrętami podwodnymi i12 trałowcami. Uczestniczyła w 787 konwojach, w walkach o Atlantyk oraz operacjach na Morzu Śródziemnym.

Siły Zbrojne na Zachodzie tworzyły także:

Sformowana w kwietniu 1940 roku w Syrii Brygada Strzelców Karpackich walczyła m.in. w obronie Tobruku. 3 maja 1942 została rozformowana, a na bazie oddziałów brygady powstała 3 Dywizja Strzelców Karpackich.

Utworzony II Korpus na bazie organizowanej w 1941 roku Armii Polską w ZSRR (dowódca gen. Władysław Anders), którą do sierpnia 1942 roku w porozumieniu z władzami radzieckimi ewakuowano do Iraku. Korpus w grudniu 1943 roku został przetransportowany do Włoch. Będąc w składzie brytyjskiej 8 Armii, uczestniczył w kampanii włoskiej. Na początku 1944 roku w skład Korpusu wchodziły m.in.:

• 3. Dywizja Strzelców Karpackich,
• 5. Kresowa Dywizja Piechoty,
• 2. Samodzielna Brygada Pancerna,
• 2. Armijna Grupa Artylerii.

W maju 1944 roku Korpus zdobył Monte Cassino. W lipcu 1944 roku wyzwolił Ankonę, w październiku walczył w Apeninach. W kwietniu 1945 roku brał udział w bitwie o Bolonię. Na Cmentarzu znajdują się następujące groby żołnierzy Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Jan Zumbach

Położenie grobu: kwatera D4, rząd 3, miejsce 2
Jan Zumbach, ps. „Kaczor Donald”, „Johan” (ur. 14 kwietnia 1915 w Ursynowie, zm. 3 stycznia 1986 w Paryżu) – podpułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, podpułkownik (ang. Wing Commander) Królewskich Sił Powietrznych, as myśliwski Polskich Sił Powietrznych na obczyźnie, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Przed II wojną światową służył w 111 eskadrze myśliwskiej. Na skutek kolizji z samochodem, który rozstawiał oświetlenie do nocnych lotów, przy lądowaniu w maju 1939 roku, trafił do szpitala, a następnie przeszedł rehabilitację. Po wybuchu wojny nie udało mu się odnaleźć swojej jednostki i 17 września przedostał się z Polski do Rumunii. Następnie przez Bejrut dotarł drogą morską do Francji.
W kampanii francuskiej nie odniósł sukcesów bojowych. 21 czerwca 1940 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii na statku „Kmicic”.
2 sierpnia 1940 roku przydzielony do polskiego dywizjonu myśliwskiego 303, stacjonującego na lotnisku Northolt i latającego na myśliwcach Hawker Hurricane Mk I. Dywizjon ten wszedł do akcji w końcowej, trzeciej fazie bitwy o Anglię.
17 maja 1942 roku został wyznaczony dowódcą dywizjonu 303 – funkcję tę sprawował do grudnia 1942 roku.
15 kwietnia 1943 roku został dowódcą 3 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Od 4 sierpnia 1944 roku do 30 stycznia 1945 roku dowodził 133 Polskim Skrzydłem Myśliwskim.
Podczas II wojny światowej zestrzelił, według oficjalnych danych, 13 samolotów na pewno i 5 prawdopodobnie.
Po II wojnie światowej był współwłaścicielem firmy lotniczo-taksówkarskiej, która prowadziła działalność przemytniczą, a następnie – posługując się pseudonimem Johnny „Kamikaze” Brown – walczył jako najemnik w Afryce. W 1962 roku przyjął ofertę utworzenia lotnictwa Katangi i dowodzenia nim. W 1967 roku przyjął propozycję dowodzenia lotnictwem Biafry.
Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach 3 stycznia 1986 roku we Francji.
Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką

---

Włodzimierz Bernhardt

Położenie grobu: kwatera C30 K2, rząd 2, miejsce 11
Włodzimierz Bernhardt (ur. 30 maja 1915 w Warszawie, zm. 29 września 2013) – podpułkownik Wojska Polskiego.
Wziął udział w kampanii wrześniowej, jako żołnierz 21 Pułku Piechoty. Walczył w bitwie pod Mławą oraz w obronie Warszawy. Następnie przedostał się do Francji, gdzie służył w 3 Pułku Grenadierów Śląskich. Po kapitulacji Francji, przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył kurs lotniczy i otrzymał przydział do 300 dywizjonu bombowego, a później 301 dywizjonu bombowego.
W składzie 1586 eskadry specjalnego przeznaczenia uczestniczył w lotach zaopatrzeniowych nad Warszawę w czasie powstania warszawskiego. 17 sierpnia 1944, na stanowisku dispatcher – członek załogi Halifaxa JP 220 (Leszek Owsiany – I pilot, Stefan Bohanes – radiotelegrafista), został zestrzelony w okolicach Tarnowa. Uratował się skacząc na spadochronie. Dzięki pomocy miejscowej ludności znalazł się w oddziale Armii Krajowej ppor. Zdzisława Straszyńskiego ps. "Meteor", jednego z cichociemnych. W oddziale pozostał do października 1944 r. W listopadzie 1944 r. trafił do zgrupowania zestrzelonych lotników i uciekinierów brytyjskich z obozów jenieckich, którzy byli szykowani do ewakuacji. 28 lutego 1945 r. opuścił Polskę i w grupie byłych jeńców alianckich został przewieziony do Odessy na Ukrainie. Płynąc stamtąd brytyjskim okrętem, 24 marca 1945 r. dotarł do Anglii i wrócił w szeregi 300 dywizjonu bombowego.
Po wojnie wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Los Angeles. Pracował w różnych zawodach, m.in. w banku, potem jako przedstawiciel handlowy producenta szczotek do sprzątania Fuller Brushes oraz w firmie elektrycznej Kilman Electric Loc Inc. Po latach awansował na stanowisko szefa planowania fabryki. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w kalifornijskim mieście Corona del Mar.
W 2005 r. zdecydował się na powrót do Polski. Był czynnym działaczem środowisk kombatanckich.
Szczegóły 1 Szczegóły 2 Szczegóły 3
Położenie grobu - oznaczone strzałką

---

Zygmunt Piotr Bohusz-Szyszko

Położenie grobu: kwatera A18, rząd 5, miejsce 20
Zygmunt Piotr Bohusz-Szyszko h. Odyniec (ur. 18 stycznia 1893 w Chełmie, zm. 20 czerwca 1982 w Londynie) – generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (na uchodźstwie) w latach 1976–1980.
W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie, a następnie wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. W wojnie polsko-bolszewickiej służył w 2 Dywizji Piechoty Legionów najpierw jako dowódca kompanii, potem batalionu, a od lutego 1919 roku dowodził 2 Kowieńskim pułkiem strzelców, wchodzącym w skład 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Walczył z bolszewikami na Wileńszczyźnie, Podlasiu i Mazowszu. W czasie obrony Płocka odniósł poważną ranę. Jednak nie zrezygnował z dalszej walki i brał udział w kontrofensywie sierpniowej 1920 roku.
W październiku 1931 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy pułku KOP „Głębokie”. 5 sierpnia 1939 roku otrzymał przeniesienie na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu, 2 września 1939 roku zastąpił pułkownika Stanisława Świtalskiego na stanowisku dowódcy Dywizji.
Dowodzona przez niego dywizja, prowadziła ciężkie walki z nieprzyjacielem, w dniach 9–18 września wzięła udział w bitwie nad Bzurą, ponosząc ciężkie straty w walkach o Łowicz. Z niedobitkami Dywizji , w sile zaledwie dwóch kompanii, przedarł się do oblężonej Warszawy i walczył w jej obronie do kapitulacji 28 września; do niewoli nie poszedł.
W styczniu 1940 roku, po dotarciu przez Węgry do Francji, został mianowany dowódcą Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, która walczyła ona pod Narvikiem. Po wycofaniu, Brygada drogą morską w dniach 3–8 czerwca 1940 roku została przerzucona do Francji, gdzie w ciężkich walkach z wojskami niemieckimi na tzw. reducie bretońskiej w dniach 15–18 czerwca została rozbita. Jej resztki razem z dowódcą zostały przetransportowane do Wielkiej Brytanii.
Od września 1940 roku do sierpnia 1941 roku był komendantem Centralnego Obozu Wyszkolenia I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w Crawford. W grudniu 1941 roku przystąpił do formowania 7 Dywizji Piechoty. Od marca do października 1942 roku był szefem sztabu Armii Polskiej w ZSRR.
Po ewakuacji wojsk polskich z ZSRR na Bliski Wschód, został dowódcą 5 Kresowej Dywizji Piechoty. 16 czerwca 1943 roku został mianowany zastępcą dowódcy 2 Korpusu Polskiego. Z II Korpusem przebył cały szlak bojowy w kampanii włoskiej 1944–1945. W kwietniu 1945 roku, zastępując dowódcę II Korpusu, stoczył zwycięską, ostatnią bitwę o Bolonię.
Szczegóły 1 Szczegóły 2
Położenie grobu - oznaczone strzałką

---

Jan Olimpiusz Kamiński

Położenie grobu: kwatera D12, rząd 2, miejsce 12
Jan Olimpiusz Kamiński (ur. 17 grudnia 1893 w Ciechanowie, zm. 14 kwietnia 1986 w Warszawie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego.
Od 10 listopada 1917 służył w I Korpusie Polskim w Rosji. 26 czerwca 1918 powrócił do kraju.
1 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
W październiku 1938 został mianowany dowódcą 2 dywizjonu artylerii konnej w Dubnie, dowodził nim w czasie kampanii wrześniowej dowodził 2 dywizjonem artylerii konnej. Walczył w bitwie pod Mokrą. Dowodzony przez niego pododdział został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, a on sam Krzyżem Złotym. 27 września 1939 dostał się do niewoli niemieckiej, z której uciekł 7 listopada tego roku. 4 stycznia 1940 przedostał się na Węgry. 8 lutego 1940 dostał się do Obozu dla Artylerzystów we Francji. Od 1 kwietnia do 20 czerwca 1940 dowodził 4 pułkiem artylerii ciężkiej.
1 stycznia 1943 został awansowany do stopnia pułkownika i wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. W tym charakterze od 21 września do 15 października 1944 uczestniczył w operacji „Market Garden”. 1 marca 1945 odszedł z brygady do Inspekcji Wyszkolenia Wojska. 29 marca 1945 pełniący obowiązki Naczelnego Wodza, generał dywizji Władysław Anders mianował go dowódcą 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Od 4 czerwca do 6 listopada 1945 był słuchaczem Kursu Wyższych Dowódców, a od 7 listopada 1945 do 18 października 1946 pełnił służbę w dowództwie I Korpusu Polskiego na stanowisku zastępcy dowódcy artylerii korpusu.
1 listopada 1946 powrócił do kraju.
Szczegóły 1 Szczegóły 2
Położenie grobu - oznaczone strzałką

---

Franciszek Maria Skibiński

Położenie grobu: kwatera A38, rząd 4, miejsce 5
Franciszek Maria Skibiński (ur. 15 sierpnia 1899 w Monachium, zm. 16 maja 1991 w Warszawie) – generał dywizji Wojska Polskiego, pisarz wojskowy, teoretyk i badacz sztuki wojennej, doktor nauk wojskowych. W listopadzie 1918 przybył do Warszawy, gdzie brał udział w rozbrajaniu Niemców. W styczniu 1919 został ranny podczas walk w obronie Przemyśla i Lwowa.
Po skończeniu Szkoły Kawalerii w Starej Wsi w stopniu podporucznika został przydzielony od listopada 1919 do 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, w którym podczas wojny 1920 dowodził plutonem 1 szwadronu. Dalszą służbę wojskową pełnił w jednostkach kawalerii, od listopada 1937 był szefem sztabu 10 Brygady Kawalerii.
Jesienią 1938 uczestniczył wraz z brygadą w zajęciu Zaolzia. Walczył w kampanii wrześniowej.
W dniach 10–18 czerwca 1940 uczestniczył w kampanii francuskiej. Po dotarciu 3 września 1940 do Liverpoolu brał udział w organizacji 1 Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem gen. Stanisława Maczka. Kolejno szef sztabu 10 Brygady Kawalerii Pancernej, dowódca 10 pułku strzelców konnych i dowódca 3 Brygady Strzelców w składzie dywizji. Od sierpnia 1944 do maja 1945 wraz z dywizją uczestniczył w kampanii w zachodniej Europie. Brał udział w wyzwoleniu Bredy. Wojnę zakończył w stopniu pułkownika.
W lipcu 1947 powrócił do Polski, został wykładowcą w Akademii Sztabu Generalnego. W kwietniu 1951 aresztowany przez organa Informacji Wojskowej, a 28 kwietnia 1952 skazany wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego na karę śmierci za zdradę ojczyzny. 19 listopada 1952 Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, ale wstrzymał wykonanie kary śmierci, co było związane z wykorzystaniem Skibińskiego, jako świadka w innych procesach dotyczących „spisku w wojsku”. Dopiero 25 stycznia 1954 przewodniczący Rady Państwa, Aleksander Zawadzki skorzystał z prawa łaski. Osadzony w Zakładzie Karnym we Wronkach Skibiński podjął głodówkę protestując przeciwko niesprawiedliwemu wyrokowi. 4 kwietnia 1956 Najwyższy Sąd Wojskowy wznowił postępowanie w jego sprawie, a po dwóch dniach Naczelna Prokuratura Wojskowa umorzyła je z powodu braku dowodów winy.
W 1963 obronił doktorat za pracę pt. „Bitwa w Normandii we wrześniu 1944 roku”. W sierpniu 1964 przeszedł w stan spoczynku.
Szczegóły
Położenie grobu - oznaczone strzałką

---

Umieszczone są cztery tablice, po dwie umocowane „plecami”

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA POLEGŁYCH ZA OJCZYZNĘ W ORGANIZACJACH: ORGANIZACJA MŁODZIEŻOWA ORLĘTA, POMOCNICZA SŁUŻBA KOBIET I RADA OBRONY NARODU

Organizacja Młodzieżowa Orlęta
Od 1933 przy Związku Strzeleckim rozpoczęła działanie organizacja młodzieżowa Orlęta (pojedyncze drużyny powstały w 1932), a także podczas II wojny światowej w konspiracji. W Warszawie podczas II wojny światowej część orlęcej kadry instruktorskiej i członków Orląt utworzyła konspiracyjną organizację, która została włączona do Armii Krajowej i brała udział w walce z okupantem niemieckim, a następnie w powstaniu warszawskim. W Batalionie „Gozdawa” walczyła Kompania Motorowa Orląt.
Twórcą i komendantem orlęcej konspiracji był wcześniejszy organizator orlęcego hufca Praga Stanisław Srzednicki. Podczas powstania dowodził on Kompanią Motorową „Orlęta”, walczącą w składzie batalionu „Gozdawa”.

Stanisław Srzednicki

---

Pomocnicza Służba Kobiet

• We wrześniu 1939 r. na stanowisko Naczelnej Komendantki kobiecych batalionów Pomocniczej Służby Wojskowej (PSW) została powołana przez ministra spraw wojskowych Maria Wittek (Witekówna) W czerwcu 1941 roku w związku z planowaniem „powstania powszechnego” Maria Wittek otrzymała zlecenie tworzenia rezerwy kobiecej dla formacji bojowych ZWZ - plutonów oraz w następujących sekcjach: sanitarnej, łącznościowej, gospodarczej i wartowniczej. Miały one zostać włączone do Służby Ochrony Powstania (od 1943 roku Wojskowa Służba Ochrony Powstania). 18 stycznia 1944 roku gen. Komorowski „Bór” wydał zarządzenie o organizacji Wojskowej Służby Kobiet. Służba kobiet pełniona była zazwyczaj indywidualnie, nie tworzono specjalnych komórek składających się z samych kobiet. Podejmowały one służbę w ramach komórek organizacyjnych ZWZ/AK, składały przysięgę jak żołnierze-mężczyźni i podlegały dowódcom ZWZ/AK.
  

  Maria Wittek

  
  
  Położenie grobu: kwatera C18, rząd 8, miejsce 4
  Maria Stanisława Wittek, ps. „Mira”, „Pani Maria” (ur. 16 sierpnia 1899 we wsi Trębki, zm. 19 kwietnia 1997 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, pierwsza Polka w historii Wojska Polskiego, która została mianowana na stopień generała (1991 r.). Dama Orderu Virtuti Militari.
  Od grudnia 1919 służyła w Wojsku Polskim. W 1920 brała udział w obronie Lwowa w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet (OLK).
  W latach 1928–1934 była komendantką naczelną Przysposobienia Wojskowego Kobiet, od 1935 naczelnikiem Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet.
  W czasie wojny obronnej Polski w 1939 była komendantką główną Kobiecych Batalionów Pomocniczej Służby Wojskowej. Od października 1939 do stycznia 1945 stała na czele Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Walczyła w powstaniu warszawskim, gdzie dosłużyła się stopnia pułkownika.
  Po wojnie ponownie kierowała sekcją przysposobienia wojskowego kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, od 1948 była szefem Wydziału Kobiecego Komendy Głównej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”.
  Szczegóły
  Położenie grobu - oznaczone strzałką

  ---

  Wyjątkiem są dwie wyłącznie kobiece formacje:
  • Kobiece Patrole Minerskie, które działały od marca 1940 roku pod dowództwem dr med. Zofii Franio ps. „Doktor” i wchodziły w skład Związku Odwetu (ZO) zorganizowanego w aparacie dywersyjnym Komendy Głównej ZWZ
  • oddział działający pod kryptonimem „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet), utworzony w kwietniu 1942 roku na bazie Kobiecych Patroli Minerskich; pracami organizacyjnymi „Dysku” kierowała por. Wanda Gertz ps. „Lena”, która jednocześnie objęła dowództwo nad tą formacją. „Dysk” brał udział w wielu akcjach sabotażowo-dywersyjnych. Podczas powstania warszawskiego „Dysk” wszedł w skład brygady „Broda 53” i walczył w Zgrupowaniu „Radosław”.

  Wanda Gertz

  
  
  Położenie grobu: kwatera A24, rząd 11, miejsce 17
  Wanda Gertz ps. „Lena”, „Kazik” (ur. 13 kwietnia 1896 w Warszawie, zm. 10 listopada 1958 w Londynie) – działaczka patriotyczna i niepodległościowa, major Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu.
  W latach 1914–1916 pełniła służbę w I Brygadzie Legionów Polskich. W czasie wojny z bolszewikami pełniła funkcję zastępczyni dowódcy drugiej Ochotniczej Legii Kobiet (OLK) przy dowództwie Frontu Litewsko-Białoruskiego.
  W okresie międzywojennym była instruktorką i organizatorką obozów Przysposobienia Wojskowego Kobiet oraz urzędniczką wojskową zatrudnioną w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych w Warszawie.
  W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku walczyła w obronie Warszawy. W tym samym roku podjęła pracę konspiracyjną w SZP, a następnie w Związku Walki Zbrojnej i AK.
  W latach 1942–1944 była organizatorką i komendantką Oddziału AK „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet). Uczestniczyła w wielu akcjach sabotażowych, dywersyjnych oraz zamachach wymierzonych w przedstawicieli niemieckiego, nazistowskiego aparatu represji. W akcji „C” wykonała dwa wyroki śmierci na konfidentach Gestapo.
  W czasie powstania, wraz ze swoim oddziałem, walczyła w ramach Zgrupowania AK „Radosław” na Woli, Starówce i w Śródmieściu.
  Po upadku powstania była jeńcem w obozach Lamsdorf, Muhlberg i Oflag IX C w Molsdorfie. W tym ostatnim była komendantką polską obozu.
  Po oswobodzeniu z niewoli przez armię amerykańską, wstąpiła do I Korpusu Polskiego.
  Szczegóły
  Położenie grobu - oznaczone strzałką

  ---

• W formowanej w ZSRR Armii Polskiej gen. Anders powołał do życia Pomocniczą Służbę Wojskowa Kobiet (PSWK) i i wyznaczył na stanowisko komendantki Władysławę Piechowską. Oddziały kobiece zaczęły powstawać przy Polskich Siłach Zbrojnych w ośrodkach wojskowych w Buzułuku, Tatiszczewie i Tockoje. W pierwszym miesiącu do tych ośrodków zgłosiło się ok. 120 kobiet, które rozpoczęły pracę na różnych stanowiskach: w szpitalach i izbach chorych - jako lekarki, siostry, czy sanitariuszki, personel administracyjny, kucharki do pomocy w kuchniach i praczki, świetliczarki, które opiekowały się żołnierzami i ich rodzinami, ale przede wszystkim sprawowały opiekę nad dziećmi i młodzieżą. W Buzułuku utworzono szefostwo PSK z następującymi wydziałami: personalnym, ogólnym i organizacyjnym. Przemianowane ono zostało w późniejszym czasie na Inspektorat, a następnie na Główny Inspektorat PSK. Kobiety, które przybywały do Buzułuku, kierowano do oddziałów i związków taktycznych, gdzie przechodziły odpowiednie szkolenie wojskowe, składały przysięgę i tworzyły pierwsze pododdziały PSK. W instrukcji przekazanej przez gen. Władysława Sikorskiego gen. Władysławowi Andersowi były Pomocniczej Służby Kobiet: „Aprobuję wprowadzenie przez Dowódcę Armii Polskiej w Rosji pomocniczej służby kobiet. Kobiety w Armii mogą być użyte do pełnienia następujących funkcji: w szpitalach - pielęgniarki, sanitariuszki, funkcje administracyjno-gospodarcze - świetliczarki i kantyniarki, w Sztabach - maszynistki i kreślarki oraz w służbie łączności- radiotelegrafistki, szoferki, w pracy administracyjno-gospodarczej - szwaczki, praczki, kucharki. Od marca 1941 r. wraz z wojskiem teren ZSRR opuściło wyjechało 2922 „pestek”.
  W momencie najwyższej liczebności w szeregach PSK służyło ok. 7 tysięcy ochotniczek. W 1944 kobiety działające w oddziałach PSK zostały przeniesione do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech.
  W lipcu 1944 roku minister obrony narodowej zarządził zmianę struktury organizacyjnej PSK, w wyniku czego formację podzielono na trzy części:
  • Pomocniczą Wojskową Służbę Kobiet (PWSK),
  • Pomocniczą Lotniczą Służbę Kobiet (PLSK)
  • Pomocniczą Morską Służbę Kobiet (PMSK).
• Służba kobiet w Anglii zaczęła się tworzyć znacznie później niż na wschodzie, dopiero po wysłaniu z Armii Polskiej na Wschodzie (APW) ochotniczek do Wielkiej Brytanii. Pierwszy transport kobiet dotarł 10 października 1942 roku.124 Rozkaz MSWojsk. z 16 listopada 1942 roku. ustalał nowe władze naczelne Pomocniczej Służby Kobiet (PSK, Pestki, ang. Women’s Auxiliary Service). Zawierał informację, że status organizacji i sprawa nadawania stopni zostanie uregulowana dodatkowym dokumentem. Komendantką Główną PSK na zachodzie została Zofia Sikorska-Leśniowska, a na jej zastępczynię wyznaczono Marię Leśniakową, która 22 grudnia 1943 roku przejęła funkcję komendantki.

Zofia Sikorska-Leśniowska

---

Szczegóły

Rada Obrony Narodu
Rada Obrony Narodu (RON) to polski ośrodek konspiracyjny stanowiący platformę współpracy i koordynujący działalność różnych podziemnych organizacji. RON powstała 11 listopada 1943 r. Jednym z jej głównych inicjatorów był płk. Andrzej Petrykowski ps. "Tarnawa", komendant główny Korpusu Bezpieczeństwa (KB). Skupiała różne konspiracyjne organizacje wojskowe, polityczne, społeczne i zawodowe. Działalność polityczna RON od początku kierowała się w kierunku porozumienia i współpracy z konspiracyjnym obozem komunistycznym. Rada zajmowała negatywne stanowisko w sprawie wybuchu w Warszawie powstania powszechnego, uważając, że nie ma ono realnych szans bez współdziałania ze stroną sowiecką, a spowoduje jedynie niepotrzebny rozlew krwi i zniszczenie miasta. Jednakże rozpoczęciu powstania organizacje wojskowe skupione w RON wzięły w nim udział. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_Obrony_Narodu

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA POLEGŁYCH ZA OJCZYŻNE W ORGANIZACJACH „OW”, „KLON” „WKSB”

Organizacja Wojskowa (OW), zwana też Organizacją Wojskową "Longinusa" to polska organizacja konspiracyjna pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej.
Organizacja Wojskowa została utworzona pod koniec września lub na początku października 1939 roku na Polesiu.
OW objęła swoim zasięgiem obie strefy okupowanego kraju, który został podzielony na Okręgi. Na czele OW stał komendant główny, którym był płk Witold Orzechowski ps. "Longinus"

Witold Orzechowski

---

OW współpracowała m.in. ze Strażackim Ruchem Oporu „Skała”.
W kwietniu 1940 roku „Longinus” powołał Konsolidację Obrońców Niepodległości (KLON), która odgrywała rolę platformy współpracy między OW i innymi organizacjami podziemnymi. W czerwcu 1941 roku OW została przemianowana na Organizację Wojskową – Kadrę Bezpieczeństwa (OW-KB).
W lipcu 1942 r. OW podporządkowała się taktycznie Komendzie Głównej Armii Krajowej, a z jej ramienia szefowi VIII Oddziału (Szefostwo Biur Wojskowych) KG AK płk. Ludwikowi Muzyczce ps. "Benedykt".

Ludwik Muzyczka

---

Od 1942 roku został utworzony Wojskowy Korpus Służby Bezpieczeństwa (WKSB), który w większości został oparty na członkach OW-KB.
Na początku listopada 1943 roku OW-KB współtworzyła Korpus Bezpieczeństwa.
Szczegóły

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA POLEGŁYCH ŻOŁNIERZY KORPUSU BEZPIECZEŃSTWA

Korpus Bezpieczeństwa (KB) to polska wojskowa organizacja konspiracyjna działająca od końca 1943 roku głównie na obszarze Generalnego Gubernatorstwa, początkowo podległa Armii Krajowej, a w 1944 roku uznała Krajową Radę Narodową i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego.
Korpus Bezpieczeństwa wywodził się z Organizacji Wojskowej utworzonej w październiku 1939 przez Witolda Orzechowskiego ps. „Longinus”. który powoływał się na wytyczne otrzymane bezpośrednio od gen. Władysława Sikorskiego. Latem 1941 roku Orzechowski został przez Niemców aresztowany W. Orzechowski. W roku 1942 OW została przemianowana na Kadrę Bezpieczeństwa. W lipcu tego roku KB został podporządkowany Komendzie Głównej Armii Krajowej, a z jej ramienia szefowi Oddziału VIII (Szefostwo Biur Wojskowych) płk. Ludwikowi Muzyczce ps. „Benedykt”. Następnie rozpoczęto na polecenie Komendanta Głównego AK gen. Stefana Roweckiego ps. „Grot” przeformowywanie oddziałów i służb KB w Wojskowy Korpus Służby Bezpieczeństwa.
W listopadzie 1943 roku Kadra Bezpieczeństwa została z kolei przemianowana na Korpus Bezpieczeństwa. W jego skład weszły też inne podziemne organizacje, jak Strażacki Ruch Oporu „Skała”, Zbrojne Wyzwolenie, Związek Powstańców Śląskich. Korpus Bezpieczeństwa politycznie podlegał Radzie Obrony Narodu.
Oddziały Korpusu Bezpieczeństwa lub wywodzące się z tej organizacji, które uczestniczyły w powstaniu warszawskim, to:

• batalion szturmowy „Nałęcz” por. Stefana Kaniewskiego ps. „Nałęcz” (Stare Miasto)
  Walczył kilka dni w obronie Ratusza, a następnie na odcinku Leszno róg Przejazd, Tłomackie i plac Bankowy. Stracił połowę stanu, do Śródmieścia przeszło około 200 ludzi, dwie kompanie, z których jedną włączono do batalionu „Sokół”, a druga z „Nałęczem” walczyła w rejonie Hożej, Polnej, Emilii Plater
• batalion szturmowy „Jur-Radwan” por. Tadeusza Osińskiego ps. „Jur” (Śródmieście Północne)
  Zorganizował się na ul. Boduena przy Komendzie Głównej OW-KB. Początkowo uczestniczył w budowie brykad w swoim rejonie, potem został przeniesiony do ochrony sztabu Komendy Warszawskiego Okręgu AK w gmachu PKO na Świętojańskiej, a następnie do ochrony KG OW-KB przy ul. Marszałkowskiej 56. Pluton por. „Stetki” – Kazimierza Kanioka bronił gmachu „Arbeitsamtu” przy ul. Kredytowej w skłądzie zgrupowania mjr. „Bartkiewicza”, tracąc 50 ludzi. W ramach tego batalionu działał dobrze uzbrojony harcerski oddział pogotowia bojowego zwany „Leszkami” pod dowództwem „Jurka” – Jerzego Petrykowskiego oraz pluton strażaków por. Hamankiewicza, który ze swoją motopompą brał udział w zdobyciu gmachu PASTy na Zielnej.
• batalion „Sokół” rtm. Władysława Olszowskiego ps. „Sokół” (Śródmieście Południowe)
  Zorganizował się na ul. Nowogrodzkiej i bronił ul. Brackiej od placu Trzech Krzyży do Al. Jerozolimskich, blokując silną załogę niemiecką w gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego. Skonstruowano w tym celu specjalną wyrzutnię sprężynową rażącą stromotorowo nieprzyjaciela ukrytego za wysokim murem.
• batalion „Topór” mjr Zygmunta Balickiego ps. „Topór” (Śródmieście Południowe, wchodził w skład Zgrupowania „Zagończyk")
  Stacjonował w Śródmieściu w rejonie Kruczej i Mokotowskiej, budował barykady, miał drużyny zaopatrzeniowe, które transportowały jęczmień z browaru Haberbuscha z ul. Krochmalnej, podobnie jak oddział „Zawieja” dowodzony przez rtm. „Cieślaka” – Jana Dręsko, działający w tym samym rejonie.
• pluton „Stetko” por. Kazimierza Kanioka ps. „Stetko” (Śródmieście Północne, wchodził w skład Zgrupowania „Bartkiewicz")
• pluton „Żarski” ppor. Władysława Zajdlera ps. „Żarski” (Śródmieście Południowe, wchodził w skład batalionu „Ruczaj")
• grupa „Zawieja” rtm. Jana Dręskiego ps. „Zawieja” (Śródmieście Północne)
• kompania saperska „Gryka” kpt. Aleksandra Gryczyńskiego ps. „Gryka” (Mokotów)
  Broniła odcinka na ul. Królewskiej.
• służba kobiet KB na czele z kpt. Jadwigą Makowiecką ps. „Pomian”
  Oprócz prowadzenia kuchni, poczty, opieki nad matką i dzieckiem, służba ta organizowała grupy szturmowe, tzw. Żeńskie Kadry Bojowe, m.in. oddział aktorki Heleny Grossówny w batalionie „Sokół”.
• Straż Obywatelska pod dowództwem mjr. Władysława Grzankowskiego ps. „Prus”

Liczebność żołnierzy KB wynosiła – według różnych źródeł – od ponad 600 do ok. 1200 ludzi.
Oddziały KB pod dowództwem szefa sztabu KG KB, płk. Leona Korzewnikjanca ps. „Doliwa” zostały taktycznie podporządkowane KG AK. Część z nich nie miała jednak broni i dlatego używano ich do prac pomocniczych.
15 września oddziały KB współtworzyły Połączone Siły Zbrojne AL, PAL i KB na czele z płk. Julianem Skokowskim, którego zastępcą został płk Leon Korzewnikjanc i podporządkowały się Krajowej Radzie Narodowej.
https://lewastrona44.wordpress.com/korpus-bezpieczenstwa/

Władysław Zajdler

---

Antoni Szczęsny Godlewski

---

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA STRAŻACKI RUCH OPORU „SKAŁA”

Kwatera wojenna Strażackiego Ruchu Oporu "Skała" mieści się w sektorze B 28.
Strażacki Ruch Oporu „Skała” to polska konspiracyjna organizacja skupiająca strażaków, działająca w okresie od końca 1939 do końca 1943 roku na obszarze całego państwa polskiego. Organizacja popierała rząd RP na uchodźstwie i współdziałała z jego zbrojnym ramieniem w kraju, czyli ZWZ–AK.
Prowadzono działalność wywiadowczą, rozpoznawczą, zdobywano broń, ostrzegano i udzielano pomocy osobom zagrożonym, organizowano szkolenie wojskowe, przewożono broń oraz kolportowano podziemne pisma i ulotki. Do najskuteczniejszych, a zarazem najbardziej zakonspirowanych należały strażackie akcje dywersyjno–sabotażowe, prowadzone pod kryptonimem „Gaśnica”. Polegały one na takim prowadzeniu działań gaśniczych, żeby zamiast gasić pożar, skutecznie go rozprzestrzeniać.
W listopadzie 1943 roku Strażacki Ruch Oporu „Skała” współtworzył Korpus Bezpieczeństwa, a płk Leon Korzewnikjanc, jeden z jego współzałożycieli, został szefem sztabu Komendy Głównej KB. Podczas powstania warszawskiego strażacy wywodzący się ze Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” walczyli w oddziałach liniowych, zwłaszcza w szeregach batalionu „Nałęcz” por. Stefana Kaniewskiego ps. „Nałęcz”.

Leon Korzewnikjanc

---

Położenie grobów

A - Ludwik Muzyczka B - Witold Orzechowski C - Jan Korzewnikjanc