SZLAK PAMIĘCI NA POWĄZKACH WOJSKOWYCH
PUNKT 20
Miejsce pamięci i groby ofiar przewrotu majowego w 1926 roku
Płyta w północno-zachodnim narożniku kwatery B18 położono płytę - umieszczona po przejęciu cmentarza przez władze stołeczne
Napis na płycie:
Żołnierzom Wojska Polskiego poległym w walkach w dniach 12-14 maja 1926 r.
W jedną ziemię wsiąkła krew nasza, ziemię jednym i drugim jednakowo drogą, przez obie strony jednakowo umiłowaną.
Mogiła zbiorowa żołnierzy 10 pułku piechoty
Pomnik na mogile zbiorowej
Napis:
Tu spoczywają żołnierze 10 p. piechoty polegli na ulicach Warszawy w dniach 13 - 14 maja 1926: por. Buczek Józef, szer. Wiechno Józef, szer. Bender Jan, szer. Stawski Grzegorz, szer. Kowalczyk Bolesław, szer. Eichorst Rinaldo, szer. Szczerbaty Józef, szer. Pniewski Henryk, szer. Łapczyński Stanisław, szer. Held Mieczysław, szer. Leśniewicz Władysław, szer. Cieślak Józef, szer. Wiśniewski Stanisław.
W dniach 12–15 maja 1926 roku w Warszawie, został dokonany przez marszałka Józefa Piłsudskiego tzw. przewrót majowy (zamach majowy, pucz majowy), mający na celu zmianę władzy. Powodem przewrotu była pogarszająca się sytuacja polityczna i gospodarcza kraju, zaś bezpośrednią przyczyną – seria kryzysów gabinetowych w latach 1925–1926.
Podczas zamachu po obu stronach konfliktu zginęło łącznie 379 osób (215 żołnierzy i 164 osoby cywilne), a ok. tysiąc osób zostało rannych.
12 maja, po bezowocnej rozmowie Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, oddziały wierne Piłsudskiemu zajęły w Warszawie pozycje przy mostach na Wiśle. Po otwarciu ognia do zamachowców przez oddział rządowy obsadzający zachodni wylot mostu Kierbedzia, w mieście rozpoczęły się walki uliczne, a oddziały Piłsudskiego po opanowaniu mostu Kierbedzia rozpoczęły zajmowanie Warszawy w kierunku południowym.
Polegli wtedy: dowódca samochodów pancernych stanowiących osłonę Prezydenta rotmistrz Antoni Szymański oraz por. Szczepan Olchowicz z I dywizjonu artylerii konnej - zostali pochowani 17 i 18 maja na Starych Powązkach.
12 i 13 maja marszałek Sejmu Maciej Rataj podjął ostatnią próbę negocjacji, która wobec nieustępliwego stanowiska prezydenta, zakończyła się niepowodzeniem. 14 maja Piłsudski przejął kontrolę nad Warszawą. Rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Wojciechowski złożył urząd. Uprawnienia prezydenta przejął Maciej Rataj i powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele, w którym Piłsudski został ministrem spraw wojskowych i generalnym inspektorem Sił Zbrojnych.
31 maja Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na urząd Prezydenta RP, ale ten odmówił objęcia urzędu, rekomendując na niego prof. Ignacego Mościckiego. Zamach rozpoczął 13-letnie autorytarne rządy sanacji, którym kres położył wybuch II wojny światowej.
17 maja 1926 roku po nabożeństwie w kościele garnizonowym odbył się na Cmentarzu Wojskowym pogrzeb 169 żołnierzy z szeregów obu walczących stron oraz 8 osób cywilnych trafionych przypadkowo przez zbłąkane kule. Pochowano ich w kwaterze B18.
W 1961 roku groby te zlikwidowano z wyjątkiem 30, na których nagrobki były murowane, a kwaterę przeznaczono dla mogił nowych, indywidualnych. Wśród ofiar zamachu majowego znaleźli się także oficerowie, którzy w sytuacji, gdy musieli wybierać pomiędzy wiernością przysiędze żołnierskiej a poświęceniem Piłsudskiemu, zdecydowali się popełnić samobójstwo. Tak uczynił dowódca 7 Pułku Piechoty płk Mieczysław Więckowski (położenie grobu: kwatera 45, rząd, miejsce 1 i 2).
Źródła:
- Wikipedia - Przewrót majowy
- Hanna Odrowąż-Szukiewicz: Mogiły żołnierzy polskich na Powązkach Wojskowych Przewodnik - Informator Historyczny, Mikromax, Warszawa 1991
- http://forum.tradytor.pl/viewtopic.php?t=5325
Kwatera B20 Rząd: 1, Grób: 1
Można wyszukać i wyświetlić kwaterę podając np. Skroczyński Albin.
Na cmentarzu znajdują się też inne groby poległych w walkach podczas zamachu majowego, a wśród nich następujące:
Eugeniusz Mięsowicz
Położenie grobu: kwatera A16, rząd 5, grób 12
Eugeniusz Mięsowicz, major artylerii, słuchacz II rocznika Wyższej Szkoły Wojskowej. Zginął śmiercią żołnierza 14 maja 1926 w czasie zamachu stanu.
Szczegóły
Kazimierz Hodbod
Położenie grobu: kwatera B18, rząd 8, grób 1
Urodził się 31 października 1896 roku w Woli Mieleckiej. Był absolwentem Gimnazjum Państwowego w Mielcu, w 1916 roku zdał egzaminy maturalne.
Należał do konspiracyjnej Polskiej Drużyny Strzeleckiej. W sierpniu 1914 roku zgłosił się do Legionów Józefa Piłsudskiego i został przydzielony do VI batalionu I Brygady. Za wyróżniającą się odwagę i postawę patriotyczną otrzymał stopień kaprala, a potem sierżanta.
W listopadzie 1916 r. został skierowany do szkoły oficerskiej przy 1 pułku piechoty Legionów w Modlinie. 9 lipca 1917 r. stosując się do zalecenia Józefa Piłsudskiego odmówił złożenia przysięgi na „wierne braterstwo broni z Niemcami i Austrią”. Za karę został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski.
Na początku listopada 1918 roku zgłosił się do powstającego Wojska Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości był organizatorem oddziału wojskowego na terenach powiatu mieleckiego i tarnobrzeskiego.
Od kwietnia 1920 roku w randze porucznika uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Walczył w bitwie warszawskiej jako dowódca 1 kompanii w 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego. Po wojnie pozostał w wojsku, awansował do stopnia kapitana.
Podczas przewrotu majowego przeszedł na stronę Józefa Piłsudskiego, 13 maja 1926 roku został ciężko ranny i zmarł.
Był odznaczony m.in.: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości i Złotym Krzyżem Zasługi.
Szczegóły 1
Szczegóły 2
Tadeusz Frank-Wiszniewski
Położenie grobu: kwatera A16, rząd 3, grób: 4/5
Urodził się w 3 grudnia 1893 w Brzeżanach, w rodzinie Lionela Ritter Frank von Flottenschild, oficera c. k. Obrony Krajowej, i Marii Jadwigi z Borzęckich.
Był oficerem cesarskiej i królewskiej armii. Zdezerterował z CK armii, by wstąpić do Legionów. 2 stycznia 1920 rozpoczął studia w Wojennej Szkole Sztabu Generalnego. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front celem odbycia praktyki sztabowej. W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w WSWoj. Po ukończeniu kursu otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydział do Oddziału IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej.
W październiku 1923 przydzielony został do macierzystego 1 pułku artylerii polowej Legionów w Wilnie. Do 30 kwietnia 1924 pozostawał w stanie nieczynnym. 1 maja 1924 r. został przydzielony do Inspektora Szkół na stanowisko oficera sztabu. Od 1 sierpnia 1924 był szefem sztabu 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu, pozostając oficerem nadetatowym 1 pułku artylerii polowej Legionów. 1 grudnia 1924 awansowany do stopnia podpułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 8. lokatą w korpusie oficerów artylerii.
12 maja 1926 wyjechał do Warszawy na pięciodniowy urlop udzielony mu przez dowódcę dywizji, gen. bryg. Kazimierza Fabrycego.
W czasie przewrotu majowego 1926 roku opowiedział się po stronie zamachowców. Zginął w drugim dniu zamachu majowego, w czasie walk ulicznych.
Był odznaczony m.in.: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Krzyżem Oficerskim Orderu Gwiazdy Rumunii.
Szczegóły
Kwatera Zgrupowania AK "Róg"
Zgrupowanie "Róg" zostało utworzone na Starym Mieście 1 sierpnia 1944 roku, należało do Obwodu I – Śródmieście. W skład zgrupowania wchodziły następujące oddziały:
- Batalion "Bończa",
- Batalion "Dzik",
- Batalion "Gozdawa",
- Batalion "Gustaw",
- Batalion "Wigry",
- Niektóre oddziały Czwartaków,
- 104 Samodzielna Kompania Związku Syndykalistów Polskich,
- Samodzielna Grupa PWBH7/S,
- Dywizjon artylerii zmotoryzowanej "Młot" NSZ.
Zgrupowanie od 7 sierpnia weszło w skład Grupy AK "Północ".
W czasie najwyższej liczebności zrzeszało 2500 żołnierzy. Uczestniczyło w walkach m.in. o Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, rejon pl. Zamkowego, następnie, we wrześniu 1944 roku, jego żołnierze walczyli w Śródmieściu, na Powiślu i Czerniakowie.
Szczegóły