Projekt Zygmunt Stępiński, 1953 rok
Kwatera C6

W nocy z 7 na 8 października 1942 roku żołnierze Armii Krajowej przeprowadzili zakrojoną na szeroką skalę akcję dywersyjną, mającą na celu sparaliżowanie warszawskiego węzła kolejowego (akcja "Wieniec"). Siedem patroli bojowych wysadziło wówczas tory kolejowe w różnych punktach wokół miasta, blokując na wiele godzin ruch pociągów towarowych i wojskowych kierowanych do Warszawy i na front wschodni. Była to pierwsza tak duża operacja bojowa AK na terenie okupowanej Polski wymierzona w niemiecki system transportowy.
W ramach represji została przeprowadzona publiczna egzekucja więźniów Pawiaka w Warszawie: 16 października 1942 roku w pięciu punktach na peryferiach Warszawy zostało powieszonych 50 więźniów Pawiaka. Była to pierwsza publiczna egzekucja przeprowadzona przez Niemców w okupowanej stolicy.
4 października 1948 roku ciała ekshumowano z cmentarza żydowskiego przy ul. Okopowej na Cmentarz Wojskowy.
Szczegóły

Na cmentarzu znajdują się m.in. groby m.in. następujących osób, spośród 50 powieszonych:

Kwatera C6

A - Henryk Sandler-Romanowicz B - Witold Trylski C - Mieczysław Szawleski D - Sylwester Bartosik E - Henryk Święcicki

Henryk Sandler-Romanowicz

---

Witold Trylski

---

Sylwester Bartosik

---

Henryk Święcicki

---

Stanisław Szawleski

---

Związek Walki Młodych (ZWM) to polska komunistyczna organizacja młodzieżowa, posiadająca grupy bojowe, utworzona w podziemiu w styczniu 1943 roku przez byłych członków Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, OMS "Życie" oraz Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Spartakus" z inicjatywy Hanny Szapiro-Sawickiej. ZWM stanowił młodzieżową przybudówkę Polskiej Partii Robotniczej. Samodzielność organizacyjną i nazwę pochodzącą od pisma Walka Młodych Związek otrzymał w lipcu 1943.
We wrześniu 1943 roku Zarząd Główny ZWM wydał swoją Deklarację programową, w której określił podstawowe cele działalności Związku. Związek Walki Młodych rozwiązany został 21 lipca 1948 roku, wchodząc w skład nowo założonego Związku Młodzieży Polskiej.
ZWM dokonywał akcje bojowe i dywersyjne na liniach komunikacyjnych oraz akcje kontrterrorystyczne przeciwko Niemcom, m.in. zamachy na niemiecką restaurację Mitropa oraz na redakcję znanej gadzinówki – Nowego Kuriera Warszawskiego.
ZWM prowadził również działalność propagandową zwróconą przeciwko okupantowi niemieckiemu, przede wszystkim poprzez wydawanie własnego konspiracyjnego pisma pt. "Walka Młodych", drukowanie i rozpowszechnianie ulotek oraz organizowanie przymusowych wieców w lokalach zamkniętych (m.in. w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie oraz w zakładzie "Gołębiewski i Synowie" w Warszawie w grudniu 1943 roku). Związek prowadził także działalność w zakresie małego sabotażu umieszczając na murach czy chodnikach napisy o treści patriotycznej i antyhitlerowskiej oraz kreśląc rysunki i karykatury ośmieszające okupanta.
ZWM-owcy brali udział w Powstaniu Warszawskim.
Pod koniec okupacji niemieckiej Związek liczył kilkuset członków.
Szczegóły

Na cmentarzu znajdują się m.in. groby m.in. następujących osób:

Kwatera C6 ZWM

A - Hanna Sawicka B - Jan Krasicki

Hanna Sawicka

---

Jan Krasicki

---

Pomnik ku czci żołnierzy pochowanych w kwaterze

Zgrupowanie AK "Kuba" - "Sosna”
Zgrupowanie "Kuba" – "Sosna" (od 5 do 8 sierpnia Zgrupowanie "Sienkiewicz") – zgrupowanie oddziałów bojowych Armii Krajowej walczące w okresie powstania warszawskiego w ramach Grupy AK "Północ" na Starym Mieście.
Zgrupowanie zostało utworzone na Starym Mieście z oddziałów Zgrupowania "Sienkiewicz" oraz oddziałów powstańczych, które pod naporem niemieckich ataków od strony Woli i Muranowa, wycofały się w rejon Starego Miasta. Powstał 1 południowy i 2 zachodni odcinek obrony rozlokowany pomiędzy zgrupowaniami "Radosław" na prawej flance i "Róg" na lewej.
Zgrupowaniem dowodzili - mjr Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki "Sienkiewicz", od 8 sierpnia mjr Tadeusz Grzeszczyński "Zawisza".
Zgrupowanie podzielone było na:

• Pododcinek "Gozdawa" – kpt. Lucjan Giżyński "Gozdawa", bronił obszaru: ul. Miodowa, pl. Krasińskich, Bank Polski, pl. Teatralny.
  • batalion "Gozdawa";
  • batalion "Łukasiński";
  • dywizjon 1806 - odtworzony 1 Pułk Strzelców Konnych;
  • kompania Legii Akademickiej NSZ;
  • II dywizjon zmotoryzowany NSZ;
• pododcinek wschodni "Zawisza" – dowódca mjr Tadeusz Grzeszczyński "Zawisza" (ranny); od 12 sierpnia kpt. Edward Kozłowski "Edward" (zginął 16 sierpnia); Bronił obszaru w granicach ul. Leszno, Tłomackie, Długa, Gęsia do Franciszkańskiej.
  • batalion "Chrobry I";
  • VI Batalion Milicji PPS (przeszedł do odwodu);
  • batalion "Parasol" (przeszedł do odwodu);
  • Dywizjon motorowy Obszaru Warszawskiego AK;
  • Kompania szturmowa P-20 (przeszła do odwodu);
• pododcinek "Nałęcz" – dowódca por. Stefan Kaniewski "Nałęcz" (położenie grobu: kwatera B28, rząd 1, miejsce 13);
  • batalion KB "Nałęcz"; (od 12 sierpnia w składzie zgrupowania jako odwód), od 13 sierpnia bronił odcinka ul. Rymarska, ul. Leszno.
  • Pluton PKB "Blanka".

Szczegóły 1
Szczegóły 2
Szczegóły 3


Groby dowódców

A - Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki B - Lucjan Giżynski (strzałka) C - Tadeusz Majcherczyk D - Gustaw Billewicz

Batalion AK "Chrobry I"
Batalion "Chrobry I" został utworzony z oddziału powstałego w ramach Polskiej Organizacji Zbrojnej, który w 1942 roku wszedł w skład Armii Krajowej i został przekształcony w batalion "Chrobry". Wchodził w skład 4 Rejonu Obwodu Śródmieście AK jako IX Zgrupowanie. Oddziały zgrupowania liczyły łącznie ponad 600 ludzi.
Dowódcą batalionu został kpt. Gustaw Billewicz ps. "Sosna", który wcześniej brał udział we włączeniu oddziału w struktury Polskiej Organizacji Zbrojnej.
W skład Rejonu weszły bataliony: "Vistula" i "Łukasiński" oraz dwie kompanie, które utworzyły III batalion "Chrobry".
Zadania batalionu po wybuchu powstania:

• zamknięcie ul. Żelaznej,
• zdobycie posterunku Nordwache,
• zamknięcie ul. Chłodnej z przylegającymi do niej ul.: Wronią, Towarową, Karolkową,
• pomoc w opanowaniu obiektów Zakładów Philipsa i opanowanie tego rejonu aż do Al. Jerozolimskich (nazywanych wówczas Al. gen. Sikorskiego).

W momencie wybuchu powstania uzbrojenie batalionu składało się z 1 ręcznego karabinu maszynowego, 15 pistoletów maszynowych, 49 pistoletów, 120 granatów i kilkudziesięciu butelek z benzyną.
Walki w powstaniu:

• 3 sierpnia powstańcy zdobyli posterunek żandarmerii niemieckiej – Nordwache, który mieścił się w narożnej kamienicy przy ul. Żelaznej róg Chłodnej. Wzięli wtedy do niewoli 10 jeńców oraz zdobyli dużą ilość broni i mundurów.
• Początkowo batalion walczył w rejonie ul.: Żelazna, Krochmalna, Grzybowska, Łucka, Pańska, Twarda, Prosta, część Wolskiej, Karolkowej i Młynarskiej, między Al. Jerozolimskimi a Dworcem Towarowym. 6 sierpnia większość żołnierzy batalionu "Chrobry I" przeszła na Stare Miasto, w Śródmieściu pozostała tylko uwikłana w walki kompania "Cordy" (w składzie Batalionu Szturmowego "Rum"). Na Starówce batalion wszedł do odwodu Grupy "Północ", dowodzonej przez płk. Karola Ziemskiego "Wachnowskiego". Początkowo został zakwaterowany w szkole przy ul. Barokowej 7, następnie przeszedł do Arsenału i Pasażu Simonsa.
• 13 sierpnia kpt./mjr Gustaw Billewicz "Sosna" objął dowództwo Zgrupowania Zachodniego "Kuba". Funkcję dowódcy batalionu "Chrobry" pełnili kolejno kpt. "Kamień" (NN), kpt. Edward Kozłowski ("Edward"), kpt. Tadeusz Majcherczyk "Zdan" i kpt. Władysław Jachowicz "Konar".
• Batalion poza obroną Arsenału i Pasażu Simonsa brał udział w wypadach na Dworzec Gdański, na teren dawnego getta, bronił także pałacu Mostowskich. Największe straty poniósł w czasie bombardowania 31 sierpnia. W ruinach szkoły przy Barokowej i Pasażu Simonsa śmierć poniosło ponad 150 żołnierzy batalionu.
• 1 września przeszedł kanałami do Śródmieścia. Tutaj zajął stanowiska przy ul. Brackiej. Po śmierci mjr. "Sosny" 11 września dowództwo nad zgrupowaniem przejął kpt. Stefan Mich "Kmita", a pozostałości batalionu zostały włączone do 2 kompanii strzeleckiej 15 Pułku Piechoty "Wilków" AK.

W trakcie walk zginęło ponad 300 żołnierzy batalionu.
Szczegóły

Gustaw Billewicz

---

Tadeusz Majcherczyk

---

Batalion "Gozdawa"
Oddział zaczął się formować już w październiku 1939 w ramach Związku Powstańców Niepodległości w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie oraz Związku Oficerów Rezerwy.
Wiosną 1943 dowództwo batalionu objął kpt. Lucjan Giżyński - „Gozdawa”, od którego batalion wziął swoją popularną nazwę. Zastępcą dowódcy był Lucjan Fajer - ps. "Ognisty". Wiosną 1944 poprzez włączenie w skład NSZ batalion został scalony z Armią Krajową. W kwietniu 1944 włączono go w skład Rejonu 4 Obwodu Śródmieście AK, wówczas uzyskał imię Stefana Czarnieckiego.
2 sierpnia żołnierze „Gozdawy” brali udział w szturmie na budynek Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Bronili pododcinka prowadzącego ulicami: Miodową, Senatorską od Placu Zamkowego przez Plac Teatralny, Bielańską wraz z Bankiem Polskim do ul. Długiej. Krwawe walki toczono m.in. w Pasażu Simonsa, Pałacu Mostowskich oraz Pałacu Blanka. 6 sierpnia, w rocznicę wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej, żołnierze batalionu wzięli udział w jedynej podczas powstania defiladzie wojsk powstańczych na ulicy Długiej.
Od 7 sierpnia batalion „Gozdawa” wszedł w skład Zgrupowania „Kuba”-„Sosna”, broniąc rejonu Placu Zamkowego i Placu Teatralnego.
31 sierpnia podjęto nieudaną próbę przebicia do Śródmieścia. 1 września rozpoczęto ewakuację kanałami ze Starego Miasta do północnego Śródmieścia, gdzie toczono ciężkie i krwawe walki – poległo 60% żołnierzy – do momentu kapitulacji powstania.
Szczegóły

Lucjan Giżyński

---

Batalion "Łukasiński"
Oddział powstał 11 listopada 1941 w Warszawie w ramach Polskiej Organizacji Zbrojnej, jako batalion imienia Waleriana Łukasińskiego. Dowódcą został mjr Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki "Sienkiewicz".
Stan batalionu przed Powstaniem wynosił około 850 ludzi.
Po wybuchu Powstania cztery kompanie batalionu w składzie 400 żołnierzy walczyły na Starym Mieście. 5 kompania „Prypeć" włączyła się do działań na Żoliborzu, zaś z 6 kompanii „Radunia" na kwatery alarmowe przybyło kilku żołnierzy.
Na Starym Mieście batalion walczył na odcinku zachodnim w obronie Ratusza, Banku Polskiego oraz przylegających domów i ruin. Szczególnie ciężkie walki toczyły się w rejonie budynków Banku Polskiego. W okresie walk na Starym Mieście straty batalionu wyniosły ok. 70% zabitych i rannych, w tym zginął dowódca batalionu. Dowództwo batalionu objął mjr Stanisław Markowski „Tomek". 8 września batalion zajął stanowiska po obu stronach ul. Brackiej wchodząc w skład zgrupowania "Sosna". Pod koniec powstania oddziały batalionu walczyły w rejonie ulic: Chmielnej, Brackiej i Górskiego. Stanowiska te utrzymano do 2 października.
Szczegóły

Olgierd Ostkiewicz-Rudnicki

---

Dywizjon Motorowy
Dywizjon powstał w 1942 roku jako jednostka Ośrodka Motorowego Obszaru Warszawskiego AK. Dowódcą formacji był por. Witold Grzymała-Busse "Bartkowski". Zastępcami dowódcy byli por. Alojzy Mayer "Dudzik" oraz por. rez. "Żaba" Tadeusz Schuch
W godzinie "W" dywizjon skoncentrował się pod adresem: Długa 29.
Podczas powstania dywizjon organizował transport na terenie Starego Miasta, a jego grupa osłonowa, przekształcona w oddział szturmowy pod dowództwem por. Ryszarda Bondorowskiego "Ryszarda", broniła barykady Leszno-Rymarska, gmachów przy ul. Przejazd oraz pałacu Radziwiłłów.
Kiedy w połowie sierpnia minerzy niemieccy wysadzili oficynę domu przy ul. Przejazd, wśród poległych pod gruzami żołnierzy Dywizjonu Motorowego znaleźli się młodzi poeci - Tadeusz Gajcy "Topornicki" (położenie grobu: kwatera A27, rząd 7, miejsce 24) i Zdzisław Stroiński "Chmura", (położenie grobu: kwatera B8, rząd 6, miejsce 41).
Oddział toczył też walki w obronie legendarnego punktu oporu – staromiejskiej "Reduty Matki Boskiej". Po upadku Starego Miasta Dywizjon Motorowy ewakuował się na teren Śródmieścia, gdzie walczył w składzie Batalionu "Ruczaj".
Źródła: http://starastrona2015.1944.pl/historia/encyklopedia/zgrupowania_powstancze/ https://artinfo.pl/dzielo/medale-odznaki-i-dokumenty-weterana-powstania-warszawskiego-witolda-telakowskiego http://www.fotografia.org.pl/index.php?inc=gz-zaleski

Oddział "Orlęta"
W 1933 roku przy Związku Strzeleckim została utworzona organizacja "Orląt", kontynuująca tradycje Orląt Lwowskich. Skupiała ona młodzież od 11. do 16. roku życia, przygotowywała młodych ludzi do obrony zagrożonej niepodległości przez pracę wychowawczą oraz szkolenie wojskowe. Jednym z głównych elementów ich formacji patriotycznej było łączenie środowiska, które tworzyli ze spadkobiercami walk o niepodległość Polski w czasie I wojny światowej, zwłaszcza najmłodszych obrońców Lwowa. Do wybuchu wojny Orlęta stały się organizacją ogólnopolską, liczebnością ustępującą jedynie ZHP.
Po wybuchu wojny organizacja włączyła się do walki podziemnej. W stolicy działała na Woli, Marymoncie i Pradze. W chwili włączenia do AK przeważająca większość młodzieży nie przekroczyła 17. roku życia. W 1943 rroku żołnierze wywodzący się z warszawskich "Orląt" utworzyli Kompanię Motorową, podporządkowaną komendzie Okręgu Warszawskiego AK. Ich zadaniem było szkolenie w obsłudze pojazdów mechanicznych – samochodów osobowych, ciężarowych oraz motocykli.
Po wybuchu powstania środowisko "Orląt" wzięło udział najpierw w krótkim zrywie na Pradze, a następnie po przeprawie przez Wisłę – na Mokotowie.
Na Starym Mieście walczyła Kompania Motorowa "Orląt" licząca 166 osób. Mimo słabego uzbrojenia została zapamiętana jako ta, która "wniosła do powstania taki entuzjazm i bohaterstwo, że walory te równoważyły inne braki". Żołnierze kompanii wzięli udział w zdobyciu Państwowej Wytworni Papierów Wartościowych 2 sierpnia, a następnie w ataku na Dworzec Gdański. Ich dowódca wysoko oceniał ich postawę: "Chłopcy z Kompanii Orląt wykazali wielki hart ducha (...)". W walce na trudnym odcinku ul.: Senatorskiej, Daniłowiczowskiej, Miodowej, nazywanym Redutą Miodowo-Senatorską, odpierali ataki nieprzyjaciela w skrajnie trudnych warunkach ciągłych bombardowań i ostrzeliwań ciężkiej artylerii niemieckiej.
13 sierpnia przejęli niemiecki opancerzony pojazd saperski, który okazał się pułapką, gdyż był wyposażony w 500-kilogramowy ładunek wybuchowy. W wyniku eksplozji śmierć poniosło ok. 200 osób. W drugiej połowie sierpnia część żołnierzy kompanii przenosiła broń i amunicję kanałami ze Starego Miasta na Żoliborz. Młodzi żołnierze "Orląt" byli jednymi z ostatniach powstańców, którzy opuścili Stare Miasto.
Walkę kontynuowali w Śródmieściu, gdzie ponieśli poważne straty.
Źródło
https://www.niedziela.pl/artykul/138289/nd/Orleta-Warszawy-1944

Legia Akademicka
Legia Akademicka powstała w listopadzie 1918 roku jako ochotnicza formacja wojskowa w listopadzie 1918 roku z młodzieży studenckiej trzech uczelni warszawskich: Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
26 listopada 1918 roku została przeformowana w regularny oddział piechoty, który 3 grudnia 1918 roku otrzymał nazwę 36. Pułk Piechoty Legii Akademickiej i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, m.in. w odsieczy Lwowa. Legia Akademicka zakończyła działalność w 1920 roku. Reaktywowano ją na krótko w roku 1929, a następnie 29 listopada 1937 roku, w rocznicę Nocy Listopadowej. Celem Legii było upowszechnianie wiedzy wojskowej i wychowanie w duchu polskiego militaryzmu.
W latach okupacji Legia Akademicka działała w Narodowych Siłach Zbrojnych. Kwatera oraz dowództwo Legii Akademickiej mieściło się w budynku bursy przy ul. Długiej 22. Szkolenie podchorążych było realizowane w Centrum Wyszkolenia Szkoły Podchorążych Piechoty.
W powstaniu członkowie Legii Akademickiej walczyli jako kompania w batalionie "Gozdawa", od 7 sierpnia na Starówce i Nowym Mieście, w tym w krwawych walkach na terenie Banku Polskiego. Organizacyjne wchodzili w skład Brygady NSZ.
Kapelanem "Legii Akademickiej" był ks. Eugeniusz Kłosowski "Taborowski".
Kompania jako ostatnia opuściła Stare Miasto, później z resztą brygady NSZ walczyła do końca działań zbrojnych w Warszawie.
Członkowie Legii Akademickiej wchodzili także w skład Zgrupowania "Chrobry II", dowodzonego przez mjr. Zygmunta Brejnaka "Zygmunta", jako kompania "Warszawianka" - dowódca kpt. Piotr Zacharewicz "Zawadzki".
Po 20 września 1944 roku w ramach 28 Dywizji Piechoty AK im. Stefana Okrzei został utworzony 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej AK. W skład pułku weszły oddziały Zgrupowania "Bartkiewicz" (w tym kilka oddziałów z dawnego Zgrupowania "Róg", które przeszły ze Starego Miasta) oraz Zgrupowanie "Krybar". 5 października 1944 roku, w wyniku kapitulacji pułk wymaszerował do niewoli.
Źródła:

• 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej Armii Krajowej
• Brygada Dyspozycyjno-Zmotoryzowana "Koło"
• Michał Antoni Kisieliński
• Narodowe Siły Zbrojne

Organizacja Wojskowa PPS
W październiku 1939 roku została utworzona przez Polską Partię Socjalistyczną – Wolność, Równość, Niepodległość (PPS-WRN Konspiracyjna Organizacja Wojskowa "Gwardia Ludowa WRN" (GL WRN), komendant główny Kazimierz Pużak "Bazyli" – sekretarz generalny PPS-WRN: (położenie grobu: Stare Powązki, kwatera 188, rząd 3, miejsce 31). Oddziały były organizowane na bazie kadr związków zawodowych, inteligencji partyjnej i byłych członków Organizacji Bojowej PPS, b. Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy z 1939 roku i Akcji Socjalistycznej z wykorzystaniem broni ukrytej po walkach w 1939 roku.
Od 1940 roku organizacja formalnie wchodziła w skład ZWZ-AK (na zasadach autonomii). Prowadziła sabotaż, dywersję, działania partyzanckie (m.in. oddziały S. Wencla "Twardego", G. Woźnicy "Hardego", Z. Aleksandrowicza "Huragana", oraz w rejonie Oświęcimia, akcję pomocy więźniom obozu koncentracyjnego Auschwitz. Od 1942 roku działała — jako służba pomocnicza GL WRN (OW PPS) i Milicji Robotniczej Polskiej Partii Socjalistycznej - Wolność, Równość, Niepodległość Zgrupowania OW PPS w 16 okręgach PPS-WRN liczyły w czerwcu 1944 roku 42 tys. (najwięcej w okręgach: Zagłębie Dąbrowskie, Kraków, Tarnów, Radom). Oddziały OW PPS walczyły w akcji "Burza", powstaniu warszawskim. i podczas ofensywy styczniowej 1945 roku. W styczniu 1945 roku kierownictwo PPS-WRN rozwiązało organizację.

W Warszawie zostały utworzone trzy bataliony imienia OW PPS, imienia: Stefana Okrzei, gen. Jarosława Dąbrowskiego oraz Jana Kilińskiego. Istniały też oddzielne oddziały zakładowe PPS:

• w węźle kolei - na dworcach i osiedlach kolejarskich,
• w zajezdniach tramwajowych, wodociągach, elektrowni na Powiślu oraz osobny tzw. batalion pocztowy w centralach telefonicznych i budynkach poczt.

Ponadto istniały bataliony Milicji PPS o skromnym uzbrojeniu przewidziane do służby wartowniczej i pomocy społecznej.
W Warszawie liczebność oddziałów wynosiła 2330 osób, dowodził nimi kpt. Władysław Wilczyński "Gnat".
. Walki podczas powstania:

• Na początku powstania walki na Woli prowadził batalion OW PPS im. Stefana Okrzei złożony w znacznej części z pracowników zajezdni tramwajowej i kilku fabryk. Rozbiciu uległy oddziały części batalionu.
• Na Pradze niewielkie oddziały OW PPS zostały skoncentrowane na terenie łuku nasypów kolejowych linii średnicowej i obwodowej.
  Na Bródnie - Targówku oddział OW PPS, złożony głównie z kolejarzy, zablokował przejazd pod nasypem kolejowym i na krótko opanował osiedle Bródno. Następnie nie mogąc zdobyć ważnych obiektów, tocząc walki, wycofał się wzdłuż Wisły do Tarchomina i przeprawił przez Wisłę do Kampinosu.
• Na Bemowie (Boernerowie) natarcie z udziałem batalionu pocztowego OW PPS na lotnisko na Bielanach zakończył się kompletnym rozbiciem atakujących oddziałów w pobliżu fortu Wawrzyszew.
• Na Żoliborzu krwawe walki wycofującego się na Marymont batalionu OW PPS ocaliły dzielnicę od pacyfikacji. Przez noc i dwa dni mimo odejścia oddziałów do Kampinosu panowała w dzielnicy strefa niczyja - chroniona przez Milicję PPS i samoobrony lokalne kilku osiedli spółdzielczych. Powrót oddziałów w tym OW PPS z Puszczy przez Bielany spowodował obsadzenie wszystkich odcinków i stworzenie działającej przez ponad miesiąc Rzeczpospolitej Żoliborskiej z władzami związanymi z PPS. Silna i wytrwała obrona przez batalion OW PPS pod dowództwem kpt. Romana Dąbrowskiego klasztoru przy ul. Krasińskiego przeszła do historii powstania. Odziały OW PPS i drużyna RPPS wykonały atak na olejarnię - zapewniając zapasy spożywcze ludności dzielnicy. Dzielnica Żoliborz kapitulowała jako przedostatnia wyczerpując prawie do końca zapasy amunicji, nawet tej ze zrzutów.
• Oddział OW PPS złożony z trzech plutonów przez 3 miesiące bronił Zameku Królewskiego.
• Bój o katedrę plutonu Henryka Zalewskiego przeszedł do historii obrony Starówki gdyż uratował przed masakrą wycofujące się do Śródmieścia oddziały powstańcze.
• Skuteczną obronę Starego Miasta z zachodu na ul. Długiej przy Arsenale zawdzięczamy batalionowi Milicji PPS. Na zapleczu obrony - uruchomiono drukarnię i stołówki oraz szpital.
• Mało znaną kartą historii powstania był kilkukrotny, unikalny na skalę okupowanej Europy, dyżur nocny z latarkami na gruzach pl. Krasińskich sanitariuszek i łączniczek OW PPS - tzw. "Strzały". Celem ich była orientacja alianckiego lotnictwa wykonującego zrzuty broni dla Warszawy. Oddział RPPS pod kierownictwem tow. Jana Fotka przejął od batalionu AK "Zośka" uwolnionych w obozie na Gęsiówce koło ul. Okopowej, Żydów z wielu krajów okupowanej Europy wykonujących tam niewolniczo prace specjalne. Stworzony z nich Oddział Budowlany (MBŻ-SP) przyczynił się do odgruzowywania budynków, budowy barykad i gaszenia pożarów.
• Na skrzydłach batalionu Milicji PPS walczyły współpracujące politycznie oddziały: po prawej - 104. Kompania ZSP a po lewej - Batalion KB "Nałęcz".
• W walkach na Mokotowie - wzięły udział: drużyny OW PPS w zajezdni na Puławskiej i w wodociągach na Czerniakowie oraz dwie drużyny PAL - na Mokotowie Górnym i Sadybie, włączone później do pułku "Baszta". W pułku "Baszta" było wielu PPS-owców, którzy nie zdradzając swojej przynależności partyjnej służyli w poszczególnych batalionach i kompaniach.
• Działania PPS w Śródmieściu rozpoczęły się w pierwszych godzinach powstania od udziału w spektakularnym ataku na gmach Prudentialu - wtedy najwyższego budynku stolicy przy pl. Napoleona (obecnie pl. Powstańców Warszawy) przez żołnierzy batalionu "Kiliński" w wyniku czego wywieszono na nim biało czerwona flagę. Pracownicy Urzędu Telekomunikacji na Nowogrodzkiej róg Poznańskiej opanowali na krótko centralę ważną dla frontu, ale w wyniku kontrofensywy Niemców część pojmanych konspiratorów z batalionu pocztowego została rozstrzelana. Do historii przeszła akcja zdobycia gmachu PAST-y przez batalion im. Kilińskiego (z pomocą strażaków i innych ugrupowań w tym drużyny RPPS Jerzego Żeglińskiego). Upamiętniono to tablicą na gmachu. Również przy współpracy członków batalionu pocztowego została zdobyta w połowie sierpnia długo broniona przez Niemców centrala przy ul. Pięknej.
  

Szczegóły 1
Szczegóły 2
Szczegóły 3
Szczegóły 4
Szczegóły 5