Andrzej Janiszek

Wolyn
Wolyn
Położenie grobu: B28 - 1 - 5

Położenie grobu - oznaczone strzałką
Szlak Pamięci

Andrzej Janiszek ur. 27 listopada 1905 w Mierzwiączce – obecnie dzielnica Dęblina, zm. 15 sierpnia 1998 w Warszawie).
Andrzej Janiszek, ps. "Andy", "Andrzej" (ur. 27 listopada 1905 w Mierzwiączce – obecnie dzielnica Dęblina, zm. 15 sierpnia 1998 w Warszawie) – harcmistrz, podpułkownik, więzień Pawiaka i Majdanka, członek Komendy Głównej KLON i OW-KB, popularyzator techniki i metrologii, pracownik Głównego Urzędu Miar, założyciel tzw. "Muzeum Miar".
Ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze we Włodzimierzu Wołyńskim.
Jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Służbę wojskową odbył w 23. Pułku Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim.
Wychowany na wartościach patriotycznych. Od 1919 roku był związany z ruchem harcerskim, gdzie był kolejno: drużynowym, hufcowym i zastępcą komendanta Chorągwi Wołyńskiej. Przeszedł wszystkie szczeble instruktorskie aż do stopnia harcmistrza.
Po przeniesieniu się do Warszawy w 1932 roku utrzymywał przez dłuższy czas kontakty z harcerstwem wołyńskim, m.in. w 1934 roku był współzałożycielem Gromady Starszoharcerskiej w Łucku.
Po wybuchu drugiej wojny światowej, 7 września 1939 roku, wyjechał na polecenie Głównej Kwatery Harcerzy w okolice Żyrzyna (woj. lubelskie) na przegląd działania grup „pogotowia harcerskiego”. Tam, za sprawą Witolda Ignacego Orzechowskiego dołaczył do grupy kadrowej Organizacji Wojskowej (OW), początkowo jako oficer operacyjny. Przyjął pseudonimy „Andrzej” i „Andy” i oficjalnie rozpoczął pracę konspiracyjną 15 października 1939 roku, wchodząc do grupy osłonowej Komendy Głównej Organizacji Wojskowej „KLON” pod nazwą „Kadra Bezpieczeństwa”, a następnie objął kierownictwo okręgu wschodniego (tereny na wschód od Wisły). Wkrótce awansował na kolejne stopnie oficerskie i szybko otrzymał nominację na Szefa Sztabu Głównego.
W maju 1941 roku został aresztowany i osadzony na pół roku na Pawiaku, zwolniony 22 października 1941 roku. Rok później ponownie aresztowany – trzymany był przez ponad dziewięć miesięcy w ścisłej izolacji w więzieniu na Pawiaku, a następnie 17 stycznia 1943 roku, został wywieziony do obozu koncentracyjnego na Majdanku.
W obozie na Majdanku Janiszek, wraz z również osadzonym w obozie Witoldem I. Orzechowskim zorganizowali ruch oporu. Dzięki nim zaczęła działać konspiracyjna siatka łączności z częścią organizacji na wolności.
Podczas pobytu w obozie koncentracyjnym na Majdanku napisał, na papierze złożonym w harmonijkę, wiersz dla córki jednego ze współwięźniów, który ozdobił rysunkami w formie kadrów filmowych przedstawiających sceny z życia obozowego. Wszystkie rysunki zostały wykonane ołówkiem i są metaforą rzeczywistości Majdanka. W wierszu, który ma cechy baśni, występują m.in. krasnoludki – więźniowie oraz karaluchy – SS-mani. Jest to historia małej dziewczynki, która na skrzydłach serafi na poleciała odwiedzić swojego tatusia. Jeszcze przed likwidacją obozu w lipcu 1944 roku komiks udało się wysłać poza jego granice i dostarczyć dziewczynce.
Wolyn   Wolyn

Po południu 22 lipca 1944 r wyprowadzono z obozu ostatni ewakuacyjny transport więźniów do Oświęcimia, już pod ostrzałem artylerii zbliżającego się frontu. Więźniowie byli otoczeni kordonami uzbrojonych SS-manów, a pochód zamykał pluton egzekucyjny, który strzałami z broni maszynowej kończył wędrówkę tych, którzy opadli z sił. Po całonocnym uciążliwym marszu po błocie i wśród ulewnego deszczu, wieczorem 23 lipca transport dotarł do Kraśnika, gdzie zatrzymano się na odpoczynek w cegielni. Tymczasem wtajemniczeni i zainteresowani mieszkańcy Kraśnika przygotowali ucieczkę więźniów. Wtajemniczeni - to ci z ruchu oporu, zainteresowani - to ci, których bliscy szli w tym transporcie jako więźniowie Majdanka. Sprzyjającą okolicznością stało się ulokowanie więźniów na nocleg w tutejszej cegielni. Dzięki zorganizowanej akcji kraśniczan, 23 lipca 1944 r. ponad 20 więźniów odzyskało wolność, uciekając w dostarczonym przez miejscową ludność przebraniu. Jednym z nich był Andrzej Janiszek. Po udanej ucieczce namalował kolorową wersję komiksu, która trafiła w latach 80. XX w. do zbiorów Muzeum na Majdanku.
Na podstawie tego komiksu i wspomnień Janiszka powstał w 1988 roku film dokumentowany „Film dla Krysi”.
Wolyn
https://www.youtube.com/watch?v=L44h1rbkZeY

Był autorem ponad 70 artykułów i publikacji książkowych. Opracował swoje wspomnienia z okresu okupacji i pobytu na Pawiaku i Majdanku, dużą część jego twórczości stanowiły artykuły i opracowania popularyzujące wiedzę metrologiczną.
Wielką zasługą Janiszka było opublikowanie około 50 biogramów w ramach cyklu Polscy metrolodzy. Zasłużeni pracownicy administracji miar – drukowanych w czasopismach „Pomiary – Automatyka – Kontrola” i „Normalizacja” w latach 1980–1986.
Odznaczony m.in. Krzyżem Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych.
Był wiceprzewodniczącym klubu „Majdanek” i przewodniczącym Komisji Historycznej oraz członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Majdankiem.
Pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika.
Autor książki:
Współautor opracowania:
Wolyn   Wolyn


Żoną Andrzeja Janiszka była Bolesława Janiszek z Przybyłł-Gałązków (ur. 1914, zm. 2001), por. Służby Zdrowia WP i ZWZ/AK, odznaczona m.in. Orderem Polonia Restituta i Krzyżem Walecznych. Poznał ją podczas uwięzienia na Pawiaku.

Piśmiennictwo:
  1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Janiszek
  2. https://www.geni.com/people/Andrzej-Janiszek/340259853190012549
  3. Tadeusz Mazurkiewicz Moja wojna z Niemcami, PAX 1969 str. 69
  4. Związek Harcerstwa polskiego na Wołyniu. Chorągiew harcerek i harcerzy 1918-1939, Polska Fundacja Kulturalna 1998
  5. https://wiadomosci.onet.pl/lublin/film-dla-krysi-zeby-wiedziala-co-sie-stalo-z-tata-komiks-o-zyciu-w-obozie/sbvzq3g
  6. https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=422918